Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/234

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


condané
199


concordia de sè stravardè da gelosia, d’ni dè mai a ment a ries leinghes, che chir d’desturbè la pesc’ e concordia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:121 (Badia).

concordia (gad., Badia, fas., fod., amp.) ↦ concordia.

concore Ⓔ it. concorrere 6 1856 concors (PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:266)
fas. concorer fod. concore amp. concore LD concore
v.intr. Ⓜ concor
1 partecipare a un concorso o a una competizione sportiva (fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. Pz 1989; Ms 2005, amp.) Ⓘ concorrere Ⓓ sich bewerben ◇ a) Per chest l’é ben bon / Ma nience no podea / Perché concors no n’aea / Che piovan no i l’à fat. Perchest le ben bon / Ma niencie no podea / Perche concors no naea / Che Piovan no i la fat. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:266 (bra.); b) I s’aea betù in testa / sta famosa Trinità, / Un Finazzer, un Trebo e un Zesta, / de concore a piovan ca I s’ avea betù in testa / ’sta famosa Trinità, / Un Finazzer, un Trebo e un Zesta, / de concore a Piovan cà DegasperF, CodaBadiote1860-2013:472 (amp.)
2 cooperare, partecipare con altri a un’ azione comune (fas. DLS 2002, fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp., LD DLS 2002) Ⓘ concorrere Ⓓ beitragen ◇ a) E ’es torna una gran bota / Cajo insolito śà dà / Fin ra femenes sta ota / Col concore a ra svoità. E es torna una gran bόta / Caso insolito zà dà / Fin ra femmenes sta vόta / Col concorre a ra svoità. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:29 (amp.).

concore (fod., amp., LD) ↦ concore.

concorer (fas.) ↦ concore.

concors (fas., fod.) ↦ concurs.

concorso (amp.) ↦ concurs.

concuistà (col.) ↦ concuisté.

concuisté Ⓔ it. conquistare 6 1875 conquistè (PescostaC, DecameronIXBAD1875:652)
gad. concuisté Badia concuisté grd. cuncuisté fas. conquistèr bra. conquistar fod. concuisté col. concuistà LD concuisté
v.tr. Ⓜ concuisteia
ridurre in proprio possesso con le armi (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas., fod. DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ conquistare Ⓓ erobern ◇ a) dò che la Tera Santa é stata conchistada da Gotrifrè de Buglion do chö la Terra Senta è stada conchistada da Gottrifrè de Buglion RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); b) despó che Godifré de Buglion â concuisté la Tera Santa dẹspò chẹ Go̮difrè dẹ Buglio̮n ava conquistè la Terra Santa PescostaC, DecameronIXBAD1875:652 (Badia); c) spo che la Tera Santa fô concuistada da Gotfrid de Buglion ddẹspò chẹ la Terra Santa fǫa conquistada da Gotfrid dẹ Buglion PescostaC, DecameronIXCor1875:653 (Badia); d) do che la Tiera Santa fova cuncuisteda da Gotfrid de Buglion do̱ chę lå Tięrrå Santa fo̱a co̬nquisteda då Gotfrid dę Buglìon RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.).

concuisté (gad., Badia, fod., LD) ↦ concuisté.

concurs Ⓔ it. concorso 6 1873 concorso (Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31)
gad. concurs Badia cuncurs grd. cuncors fas. concors fod. concors amp. concorso LD concurs
s.m. Ⓜ concursc
affluenza di un numero notevole di persone in un dato luogo (amp.) Ⓘ concorso Ⓓ Zusammenströmen ◇ a) Costantini, el segretario / Che de ciacola ‘l é bon / El concorso straordinario / El pó fei ra spiegazion. Costantini, el segrettario / Che de ciaccola le bòn / El concorso straordinario / El pò fei ra spiegaziόn. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:31 (amp.).

concurs (gad., LD) ↦ concurs.

condana Ⓔ it. condanna (EWD 2, 357) 6 1878 condanna (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:80)
gad. condana mar. condana Badia cundana grd. cundana fas. condèna bra. condana fod. condana amp. condana LD condana
s.f. Ⓜ condanes
sentenza con cui i giudici infliggono una pena o un obbligo (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879, LD DLS 2002) Ⓘ condanna Ⓓ Verurteilung ◇ a) Canche le conte Sigfrid tla füria dl sënn, impié sö dales calunies de Golo, sotscriô l’indëgna condana de Genofefa êl ponü te so proprio zelt Cang’ che ‘l conte Sigfrid t’ la fŭria d’l senn, impiè sou dalles calunnies d’Golo, sott’scriō l’indegna condanna d’Genofefa ēle ponù t’ so proprio zelt DeclaraJM, SantaGenofefa1878:80 (Badia); b) ël pronunziëia la condana cuntra süa pia y fedela signura, zënza, ch’ara se pois desplaidé el pronunzia la condanna cuntra sua pia e fedele signura, zenza, ch’ella sè posse despleidè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia).

condana (gad., mar., bra., fod., amp., LD) ↦ condana.

condanà (col., amp.) ↦ condané.

condanar (bra.) ↦ condané.

condané Ⓔ it. condannare ‹ *CONDAMNĀRE (EWD 2, 357) 6 1763 condane ‘mulcta’ (Bartolomei1763-1976:75)
gad. condané mar. condané Badia cundanè grd. cundané fas. condanèr caz. condanèr bra. condanar fod. condané col. condanà amp. condanà LD condané MdR condanè
v.tr. Ⓜ condaneia
dichiarare colpevole, spec. dell’autorità giudiziaria, imponendo la pena o la sanzione corrispondenti al genere e alla gravità della colpa (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ condannare Ⓓ verurteilen ◇ a) Pilato ala mort cundana a tort, Gejù! sentënza aricëula, che ne se po dì de plu. Pilato alla mort condanà à tort, Giesu! sentenza aricœula, kœ nœ sœ pò di de plù. RungaudieP, LaStacions1813-1878:89 (grd.); b) Y se derzan sö, al dijô ala fomena: Fomena! Olá é pa chi, che t’ á acusé? Ne t’ á pa condané degügn? Ara dijô: degügn, Signur! Y Gejú dijô ad ëra: Ince iö ne te condanëii pa. E se derzang sö, al dischó alla fomena: Fomena! Olà é pa chi, che t’ ha accusé? Ne t’ ha pa condanne degügn? Alla dischóa: degügn, Signur! E Jeshú dischóa ad alla: Intgie iō ne te condanné pa. HallerJTh, MadalenaBAD1832:155 (Badia); c) Se derzan su, dij Gejù ad ëila: Fëna! Ulà ie pa chëi, che te acusova? Ne te à deguni cundanà? Ëila à dit: Deguni, Seniëur! Y Gejù i à dit: Ënghe ie ne te cundane Se derzang su, dis Jesú a d’eila: Fanna! Ulá ie pa chéi, che te accusóva? Ne te ha deguing condaná? Eila ha dit: Deguing, Segnour! Y Jesú li ha dit: Enche je ne te condáne HallerJTh, MadalenaGRD1832:156 (grd.); d) Dapò che Gejù se à drezà sù, l’à dit a la fémena: olà éi pa, chi che te à acusà? No él nesciugn, che te à condanà? Ela à dit, nesciugn Segnor! Ma Gejù à dit: nience gé no te condène Dapó che Gesú se a drezzá su, l’a dit alla femena: ollá ei pó, chi che te a accusá? No él neshun, che te a condaná? Ella a dit, neshun Signór! Ma Gesú a dit: niendghie je no te condene HallerJTh, MadalenaCAZ1832:157 (caz.); e) Ma Gejù se auza su, e disc a dëla: Fëmena! ulà éli, chi che te cusáva? No t’ à degugn condané? Dëla à dit: Degugn, Signour! Ma Gejù à dit: Ence mi no te condanarè. Ma Gesú se auza su, e diss ad