Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/232

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


con
197


TTolpei1805-2010:191 (fod.); b) O mi bun pice Pitschaider / sce tö vas col Ijodoro / vëgneste pa n püre laider O mie bung pitsche Pitschaider / Schë tö vas’ coll’ Isodoro. / Vängnäste pa un püre Laider PezzeiJF, GMPitschaider1819-2010:195 (Badia); c) Cun te bin i dër contënt, / obschon du hast n ri talënt. Con te bin i där contänt, / Obschon du hast un rie talänt. PezzeiJF, MHitthaler1819-2010:198 (Badia); d) tu ne m’es mei dat n bëch per maië n past cun mi amisc tu ne m’és mei dat un böc per majé un past cung mi amiches HallerJTh, FigliolProdigoGRD1832:143 (grd.); e) tu ti es semper co me, e dut l mie l’é tie tu ti es semper co mé, e dut ‘l mie è to HallerJTh, FigliolProdigoCAZ1832:146 (caz.); f) Prümadetüt procureràl de se tegnì con de bones persones, de converscè coi bugn, e de fugì i ri e coroć. Prüma de tüt procureràl de se tegni coǹ de bonnes persones, de converŝè coi bugn, e de fugì i rì e corrotg. DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:265 (MdR); g) Con doi giac che sauta encà e enlà. / E n pìciol da Moena per compagnìa / Che no me vegne ampò la malinconìa. / Kong doi ğiáč ke sauta nkà e n là. / E n pičol da Moena per kompagnía Ke no me vegne ’mpo la malinkonía. BrunelG, Fenì1836-2013:354 (bra.); h) Ma caro fiol, disc el pare, tu te sos senpre con me Ma caro fiol, dis el pare, tu te sos sempre con me ConstantiniM, FiProdigoAMP1841-1986:256 (amp.); i) Diversi se n lassa fora, che i starave pì volentiera con noi tirolesi. Diversi ʃen lassa fora, che i starave pì volentieri con noi tirolesi. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.); j) Mo i angeli a mile n ciantes / Chël de d’Osc gran paiamënt, / Por i beac en paraisc, / Ch’ëis salvé cun Üsc amisc. Mo i Angeli a mille ‘ng ciante / Chel Dè d’Osc’ grang paiament, / Pur i Beati in Paraisc’, / Ch’ais salvè cung Ousc’ amisc’. DeclaraJM, MëssaFreinademez1875:1 (Badia)
2 complemento di mezzo o strumento (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ con Ⓓ mit ◇ a) Na vedla […] jiva suvënz a mulesté n dutëur cun si ciacules. Una vödla[…] schiva suænts a mulestè ung dutœur cun si tgiacules. PlonerM, Erzählung3GRD1807:46 (grd.); b) L’é de burc lesc. Cognon jir co le crapele L è de burtg lesch. Cognon schir colle carpelle GiulianiGB, Gespräch1812-2014:59 (bra.); c) Se vadaniova l pan / Cui lëures de si man. / Ma no cun fé l sartëur Se vadaniova l pan / Kui lëures de si man. / Ma no kun fe l sartëur PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:61 (grd.); d) Ma Gejù se pliáva ju, e scrivëva col deit ju bas. Ma Gesú se pliava schu, e schrivava col deit schu báss. HallerJTh, MadalenaFOD1832:160 (fod.); e) Cola grazia y col aiüt / De Chël Bun Dio co ví dagnora Colla grazia i collajüt / Dö chel bung Dio co vi dagnora AgreiterT, ConLizonza1838-1967:132 (mar.); f) Lascia star ence l messal / Se calche bel mus / Levar vel ogne abus / Perché ence con chel se pel far mal. Lasa star encie l messal / Se calche bel muso / Levar vel ogni abuso / Perche ence con chel se pel far mal. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:266 (bra.); g) Con sta besties, figurae / Cuante sode che faron Castà bestiés, figurae Quante sòde che farόn Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:24 (amp.)
3 complemento di modo o maniera (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ con Ⓓ mit ◇ a) cun bon amor cū bonavnor WolkensteinO, Bogdeprimi1445*-1979:106 (grd.); b) A la fin dîjela tüt con les bones: Vè, mi om! Tö ne t’en intënes tö de ćiavai. A la fin diŝla tüt con les bonnes: Vè, mi óm! Teu ne t’ eǹ intënes teu de çhiavai. DeRüM, MercadantCiavai1833-1995:273 (MdR); c) Pa ra piaza con un’anda / da sovrano ‘l marcia via Para piaz̄a con un’ anda / da sovrano ‘l marcia via DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.); d) Se se va mesora dò la strada se rua sa Sèn Jan che é la parochia de Fascia con cater ciase. Sö sö va mez oro do la strada sö ruo sa Sen Schan chö ö la parochia dö Fassa con catter tschiaschö. ZacchiaGB, DescrizionFascia1858*:2 (bra.); e) La tousa era con mesa la vita fora de l’aga. La touschô erô con meza la vita fôra del aga. ZacchiaGB, ContieFasciane1858*:4 (bra.); f) co la pena per aria utà encontra Renzo, e con na vista da scerio l’à dit, ades cognede me dir el vosc inom e cognom co la pena per aria utà in contra Renzo, e co na vista da scerio l’à dit, ades cognede me dir el vosc inom e cognom IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); g) Suvënz à chël, [che] ie spintlà, de bon’ opres bela cumpëida, / Ntant che l rich cun gran pompa se furnësc te or y te sëida. Suënz hà chëll, jè spintlà de bon’ opres bölla cumpëida, / ’Ntaŋchë ‘l rich con graŋ pompa së furnës̄ t’ òr y te sëida. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.); h) Son stat azetà per dut con bele maniere Son stat azzettà per dut con belle maniere AgostiniM, Dialogo1870*-2013:431 (col.); i) Cun morvëia / y ria vëia / Saltera ëra snel / sö, sciöche n vicel. Cun mervöia / y ria vöia / Saltla ëla snel / sö, sciöch’ un vicel. PiccolruazA, Scassada1848-1978:71 (Badia); j) I Angeli y Sanc söl bel Paraisc / ciara jö cun ligrëza sön chësc pice paisc I Angeli e Santg sol bell Paraíss / Tgiara sö cong ligrazza song cast pitse paíss PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia)
4 complemento di qualità (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ con Ⓓ mit ◇ a) Le comanëise col lat? / Scé, col lat, sc’ ël ves plej. / Bevëise gonot cafè vos? Le comanëise col lat? / Ŝé, col lat, ŝ’ ël ves pläŝ. / Bevëise gonót caffè vos? DeRüM, AvëiseVöiaBëire1833-1995:236 (MdR); b) L’auter a veder l ciaf pelà, / Cherdesse, no me aer falà, / L’era Tonele de Recin / Col venter pien de vin. L auter a veder l čaf pelà, / Kerdese, no me aer falà, / L era Tonele de Rečing / Kol venter pien de ving. BrunelG, MusciatSalin1845:4 (bra.); c) E chel auter con n mus da sperdù respon: Lustriscem, m’é pissà, che ampò i me picia E kel áuter kon ‘n mus da sperdù respóng: Lustríšem m’he pisà, ke mpò i me piča BrunelG, TomasKuz1861:2 (bra.); d) Sta nevicia, che n ova giatà un con puech y nia, la sëira dla noza, canche la fova rueda te cësa de si nevic, à ëila cialà y cris dlonch ora Sta nëviĉa, chë n’ova giatà uŋ con puech y nia, la sëira d’la nòzza, cànchè la fòa ruèda te tgèsa de si nëviĉ, hà ëila tgèlà y cris dlonch òra VianUA, FredescSurans1864:197 (grd.); e) Bele vëgn jö por i coi y ca por i plans, / Cola gherlanda les prosses mitans, / Y i mituns da scizer cola bela bandira / Ai pé de soldá col stlop na schira. Belle vagn ŝö pr’ i cói e ca per i plangs, / Colla gherlanda les prosses mittangs, / E i mittungs da Schitzer colla bella bandira / Ai pè de soldà col stlopp üna schira. PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia); f) "Sci, sci", a po dit Franz cun la legrimes ti uedli, Die s’à servì de vosta usc per me salvé. ši, ši", a pǫ dit frants ku la̤ lę́grímęs t’ i úedli, díe s’ a sę̆rví dę vǫ́šta̤ uš pę̆r mę sa̤lvę́. RifesserJB, Tëune1879:108 (grd.)