Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/211

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


cioura
176


cioura (gad., fod., amp., LD) ↦ cioura.

ciouza (amp.) ↦ ciauza.

ciovira (gad.) ↦ ceviera.

Cipri 6 1878 Cipri (RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649)
gad. Cipro mar. Cipro Badia Cipro grd. Cipri, Ziper fas. Cipri, Cipro bra. Cipri moe. Cipri fod. Cipri
topon.
isola del mar mediterraneo (gad., grd. F 2002, fas., fod.) Ⓘ Cipro Ⓓ Zypern ◇ a) canche la tornava, arivada che la é stata a Cipro, la é stata da valgugn bricogn vilanamente enjuriada canche la tornava, arrivada che la è stata a Cipro, la è stata da valgugn bricogn villanamente enzuriada SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.); b) Tel retorn da aló, arivada a Cipri é stata maltratada vilanamenter da omegn catives Nel ritorn d’allò, arrivada a Cipri è stata maltrattada villanamenter da o̱mini cattives RifesserJB, DecameronIXBRA1875:649 (bra.); c) tal dé ota da iló (éra) röada a Cipro, y é gnüda patociada dër bort da jont dal malan tęl dẹ ǫtta da illò (ęra) rǫada a Cipro, ed è gnöda patoććàda dęr burt da šont dale malon PescostaC, DecameronIXMAR1875:650 (mar.); d) rovada a Cipro éra gnüda vilanamënter strabaciada da valgügn omi scelerá ro̮ada a Cipro̮ ẹlla gnüda villanamåintr strabaććidada da valgügn o̮mi scẹlẹrati PescostaC, DecameronIXBAD1875:652 (Badia); e) Rueda tl ritorn a Cipri iela unida meltrateda vilanamënter da canaia de jënt. Rueda nęl rito̬rn å Cipri ięla unida meltratteda villanamęnter då cånaia dę žęnt. RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.); f) Tel retourné da ilò, ruada a Cipri éla stada maltratada vilanamenter da cativi omegn Tel reto̮rné da illò, ruåda a Cipri ẹlla stada maltrattada villanamẹnter da cattivi o̲mẹni PescostaC, DecameronIXFOD1875:655 (fod.).

Cipri (grd., fas., bra., moe., fod.) ↦ Cipri.

Cipro (gad., mar., Badia, fas.) ↦ Cipri.

cira (gad., mar., Badia) ↦ ciera.

circostanza (fas.) ↦ zircostanza.

cirum (fod.) ↦ zirm.

cis Ⓔ PRAECĪSUS (EWD 2, 204);  ? (da accostare a frl. dacîs ‘da vicino’?, GsellMM) 6 1833 ćies (DeRüM, NozaSignuraSo1833-1995:239)
gad. cis mar. cis Badia cis grd. cis fas. zis fod. cis, zis LD cis MdR cies
avv.
indica un grado eccezionale o straordinario di intensità, qualità, quantità (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ particolarmente, oltremodo Ⓓ besonders, überaus ◇ a) N’é süa uma mia cies na ria fomena? / Ëi dij ch’ëla ne sie pa nia de bun, mo ëla morirà pa tost N’é süa uma mìa ćies ‘na ria fomena? / Ëi diŝ ch’ëlla ne sie pa nìa de buǹ, mò ëlla morirà pa tost DeRüM, NozaSignuraSo1833-1995:239 (MdR); b) Odarëis i plü bi panesc d’Inghiltera. Chilò en avëise n toch de la miù cualité. / Chëst pano ne me plej nia cies ël. Oderëis i plü bi paneŝ d’Inghilterra. Quilò eǹ avëise ‘ǹ toc de la miù qualité. / Quëst pano ne me pläŝ nia ćies ël. DeRüM, CiAvessesGën1833-1995:245 (MdR); c) Signurs che vá vistis de ros / Vëigon cis dainré pro nos. Signurs chë va vistis dë ròs / Vaighën sis dainrë pro nòs. PescostaC, SonëtCoratBadia1852:3 (Badia); d) La mort é döra por chi che mör y gonot por chi che resta, mo no da öna pert, no dal’atra é cis crödia la mort dl iüst, porcí ch’al é Idî che consola le moribondo La mort è dura pur chicche mour e gonot pur chicche resta, mo no da una pērt, no dall’ atra è ceìs crudia la mort d’l giust, purcicch’ el è Iddì ch’consola ‘l moribondo DeclaraJM, SantaGenofefa1878:79 (Badia).

cis (gad., mar., Badia, grd., fod., LD) ↦ cis.

citar (moe.) ↦ ciutié.

cité (gad., Badia) ↦ zité.

ciuca (moe.) ↦ cioca.

ciucé Ⓔ *SŪCTIĀRE (EWD 2, 206) 6 1858 tschutschar (ZacchiaGB, Filamuscia1858*:1)
gad. ciucé grd. ciucé fas. ciucèr bra. ciuciar fod. ciucé col. zuzà amp. zuzà LD ciucé
v.tr. Ⓜ ciucia
prendere il latte dalla mammella o dal poppatoio, succhiando (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Mj 1929; Q/K/F 1988; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ succhiare, poppare Ⓓ saugen, lutschen ◇ a) L’à tout chest bez e l’à lascià semper ciuciar al lat de na muscia. La tout chost bötz ö la lassà sömper tschutschar al lat dö nô muschô. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:1 (bra.).

ciucé (gad., grd., fod., LD) ↦ ciucé.

ciucèr (fas.) ↦ ciucé.

ciuch Ⓔ prelat. * tsūkko - (EWD 2, 207) 6 1763 tschuch ‘truncus’ (Bartolomei1763-1976:104)
gad. ciüch mar. ciüch Badia ciüch grd. ciuch fas. ciuch bra. ciuch moe. cioch fod. ciuch col. zuch LD ciuch
s.m. Ⓜ ciuc
ceppaia di albero abbattuto (gad. B 1763; A 1879; A 1895; G 1923; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; G 1923; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; G 1923; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ ceppo Ⓓ Baumstumpf, Klotz ◇ a) Pian desche n cuch / Son sentà su n ciuch Pian deskè n kuk / Song sentà su n čuk BrunelG, Fenì1836-2013:354 (bra.).

ciuch (grd., fas., bra., fod., LD) ↦ ciuch.

ciüch (gad., mar., Badia) ↦ ciuch.

ciuchelada (gad., mar.) ↦ cicolata.

ciucia Ⓔ deriv. di ciucé (Q/K/F 1982:63) x cioca 6 1844 ciucia (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114)
amp. ciucia
s.f. Ⓜ ciuces
stato di ubriachezza, perturbamento mentale prodotto da eccessive dosi di alcool (amp. Q/K/F 1982; C 1986) Ⓘ ebbrezza Ⓓ Rausch, Betrunkenheit ◇ a) Canal anpio o bona ciucia, / che no teme ‘l fun del vin Canàl ànpio o bòna ciucia, / che no teme ‘l fun del vin DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:114 (amp.).

ciucia (amp.) ↦ ciucia.

ciucia (bra.) ↦ cucia.

ciuciar (bra.) ↦ ciucé.

ciuco (moe.) ↦ cioch.

ciudiera (amp.) ↦ cioudiera.

ciüf (gad., Badia) ↦ ciof.

ciugnar (bra.) ↦ ciaugné.

ciügné (mar.) ↦ cigné.

ciugnèr (fas.) ↦ ciaugné.

ciuldì Ⓔ comp. di cie + vuel ( volei) + (cfr. EWD 2, 190) 6 1763 accetè ciodì ‘praeterquam’; ciodì ‘quomodo’; ciodino ‘cur non’ (Bartolomei1763-1976:68, 74)
gad. ciodí mar. ćiodi, ćiodí Badia ćiodi grd. ciuldì LD ciuldì MdR ćiodì
avv.
in proposizioni interrogative, richiede una rispo-