Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/201

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


ciastel
166


1 del signore, munita di torri e mura a scopo difensivo (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ castello Ⓓ Schloss, Burg ◇ a) cassù fossa n ciastel, ma laìte nesciugn no se fida dormir cassù fossô un tschastèl, mô laitö nössuin nô se fidô dormir ZacchiaGB, ContieFasciane1858*:1 (bra.); b) le ciastel de Sigfrid s’alzâ te n beliscim post ‘L ciastell de Sigfrid s’ alzā teng bellisimo post DeclaraJM, SantaGenofefa1878:5 (Badia); c) intan rovâl da vigni pert trupes nöies de ritri alerch verso le ciastel Intang r’vale da vigne pert truppes nouies de rittri arlerc verso ‘l ciastell DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia).

ciastel (gad., grd., fas., bra., fod., LD) ↦ ciastel1.

Ciastel2 6 1821 Ciastel (PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57)
gad. Ciastel grd. Ciastel LD Ciastel
topon.
capoluogo dell’omonimo comune tra la val gardena e la valle di tires (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ Castelrotto Ⓓ Kastelruth ◇ a) Sci, sce l ie drët a Die, / Dut bon, dut drët, dut bel. / Chësc scrij ënghe Matie / Tla cura da Ciastel. Shi, she l’ie drët a Die, / Dut bon, dut drët, dut bel. / Këst skrish ënke Matie / Tla kura da Ciastel. PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57 (grd.)
Ciastelrot.

Ciastel (gad., grd., LD) ↦ Ciastel2.

ćiastel (mar., Badia) ↦ ciastel1.

Ciastelrot 6 1865 Ciastellrott (DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1)
gad. Ciastelrot Badia Ciastelrot fas. Ciastelrot
topon.
capoluogo dell’omonimo comune tra la val gardena e la valle di tires (gad., fas. R 1914/99) Ⓘ Castelrotto Ⓓ Kastelruth ◇ a) De nosta bela patria le cranz / Pro nüsc proi veci onorati / De Ciastelrot don Clara Franz. D’nosta bella Patria ‘l Cranz / Pro nousc’ Proi vecci onorati / D’Ciastellrott Don Clara Franz. DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia)
Ciastel2.

Ciastelrot (gad., Badia, fas.) ↦ Ciastelrot.

ciastiar (bra.) ↦ ciastié.

ciastich (fas.) ↦ castighe.

ciastié Ⓔ CASTĪGĀRE (EWD 2, 62) 6 1631 chiastiei p.p. m.pl. (Proclama1631-1991:157)
gad. castié mar. casćé, ciastié † S. Martin castié Badia castié, ciastié † grd. castighé fas. ciastièr bra. ciastiar moe. castigar fod. ciastié col. castigà amp. castigà LD ciastié MdR castié
v.tr. Ⓜ ciastieia
punire al fine di correggere (gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ castigare, punire Ⓓ strafen, bestrafen ◇ a) E olà vëgn i vizi castià con maiù rigor che inte le militare. Cosses, ch’in atri lüsc vëgn castiades sco valch de püch E olà vëgn i vizi castià coǹ majù rigor che inte le militare. Cosses, ch’iǹ atri lüŝ vëgn castiades sco valq de püc DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:266 (MdR); b) Domenedie aiüta, ël che é dagnora aparećé a dè aiüt a tüć i prosc e da bëin, e ch’ël premierà inće n dè, sco, da l’atra pert, ël castierà con rigor i frać e i ostinà. Domenedie ajüta, ël che é dagnóra apparecçhié a dè ajüt a tütg i proŝ e da bëiǹ, e ch’ël premierà inçhié ‘ǹ dè, sco, da l’atra pärt, ël castierà coǹ rigòr i fratg e i ostinà. DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:270 (MdR); c) Ne fossel morvëia, sce Chël Bel Dî en paraisc / menass l’Orco o ciamó valch deplü / a castié n te gran piciadú? Ne fóssel mervöia, sce Chël Bel Dî in paraîsc / menessa l’Orco o ćiamò valch de più / a ćiastié n te’ gran pićiadu? PescostaC, OrcoIocl1858-1994:235 (Badia); d) por gauja, che ël fô tan feter da baldi y da lásceme en pesc, che ël ne castiâ cun iustizia les ofejes fates ad atri por gao̮ža, ch’val fo̲a tan fetr da baldi e da lasseme in pęš, che val nẹ ćastiava co̮n jo̮stizia les o̮ffẹžes fattẹs ad attri PescostaC, DecameronIXLMV1875:651 (S. Martin); e) por gauja ch’al fô de natural tan frat y tan da nia, ch’al ne castiâ cun iustizia les ofejes fates ad atri per gauža ch’ål foa de natorål tan frat ẹ tan da nia, ch’ål ne ćastiava con giustizia les offöžes fattes ad altri PescostaC, DecameronIXCor1875:653 (Badia); f) ël fova de naturel tan fiach y tan da nia, che no medrë l ne castigova cun giustizia l’ufejes fates ai autri, ma n sufriva anzi nfinites fates ad ël ęl fo̱a dę nåturel tan fiac i tan då nia, chę no̬ medrà ‘l nę cåstigo̱a cun giustizia l’ufföžęs fattęs åi autri, man suffriva anzi infinites fattes å d’ęl RifesserJB, DecameronIXGRD1875:654 (grd.); g) Dî me castiëies, sc’ i mënti Dio me castieie, s’ i mente DeclaraJM, SantaGenofefa1878:20 (Badia).

ciastié (fod., LD) ↦ ciastié.

ciastié † (mar.) ↦ casćé.

ciastièr (fas.) ↦ ciastié.

ciata Ⓔ da collegare a nordit. zata (EWD 2, 168) 6 1873 zàtes pl. (Anonim, ManageriaComunal1873:35)
gad. ciata Badia ciata † grd. ciata, ciota fas. ciata bra. ciata fod. ciata col. zata amp. zata LD ciata
s.f.
ciascuno degli arti degli animali (gad. Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Mj 1929; C 1986; Q/K/F 1988, LD DLS 2002) Ⓘ branca, zampa Ⓓ Tatze, Pfote, Pranke ◇ a) El, par zento, a ra por śente / De zincuanta, e pì el tol / Co ra zates śentilmente / El i ciapa par el col. El par zento, ara por zente / De zinquanta, e pi el tòl / Cόra zàtes gentilmente / El i ciapa par el còl. Anonim, ManageriaComunal1873-1973:35 (amp.).

ciata (gad., grd., fas., bra., fod., LD) ↦ ciata.

ciatà (col., amp.) ↦ giaté.

ciata † (Badia) ↦ ciata.

ciatada (fod.) ↦ ciateda.

ciatadü (gad., mar., Badia) ↦ ciatarù.

ciatarol (caz.) ↦ ciatarù.

ciataröl (moe.) ↦ ciatarù.

ciatarù Ⓔ deriv. di ciata ´ciascuno degli arti degli animali’ + -ŪTUS (Gsell 1999b:247) 6 1878 ceattadudes f.pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36)
gad. ciatadü mar. ciatadü Badia ciatadü grd. ciatarù fas. ciatarul caz. ciatarol moe. ciataröl fod. ciatarù
agg. Ⓜ ciatarus, ciataruda, ciatarudes
di pianta, che si sviluppa con esuberante vigore (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005) Ⓘ rigoglioso Ⓓ üppig, dicht ◇ a) Spo ára ciamó doblié jö les gran rames ciatadüdes Spo à la ciamò dobliè jou les grang rames ceattadudes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:36 (Badia).

ciatarù (grd., fod.) ↦ ciatarù.

ciatarul (fas.) ↦ ciatarù.

ciaté (fod.) ↦ giaté.