Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/160

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


caprizious
125


piccola costruzione contenente un’immagine sacra, una statua e simili (fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013) Ⓘ edicola Ⓓ Bildstock ◇ a) A jir fora la mont da Vich a mesa strada l’é un capitel. A schir fôrô la mont da Vig a mezô strada lö un capitel. ZacchiaGB, MärchenSagen1858*:2 (caz.).

capitel (gad., grd., fas., caz., fod., amp., LD) ↦ capitel.

capitèr (fas., caz.) ↦ capité.

Capiun (gad., mar., Badia) ↦ Capion.

caplan (gad., Badia, grd., LD) ↦ capelan.

capo Ⓔ it. capo (EWD 2, 74) 6 1850 capo (DeclaraJM, TCazöla1850*-2013:266)
gad. capo mar. capo Badia capo grd. capo fas. capo fod. capo amp. capo LD capo
s.m.f. Ⓜ capi, capa, capes
persona investita di specifiche funzioni di comando (gad. A 1895; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ capo Ⓓ Chef, Vorsteher ◇ a) El Zardini, chera volpe, / ‘l ea el capo, ma in scondon El Zardini, chéra volpe, / ‘l eva el capo, ma in scondon DegasperF, CodaBadiote1860-2013:472 (amp.); b) Pröma a Dî, spo al mi fedel capo de ciasa ái confidé tüa porsona Pruma a Dio, spo al mi fedel capodeciaſa ai confidè tua persona DeclaraJM, SantaGenofefa1878:8 (Badia); c) Iö sun Berta, fia dl capo dles porjuns Jou sung Berta, fìa d’l capo dles p’rjungs DeclaraJM, SantaGenofefa1878:20 (Badia)
s.m. Ⓜ capi
in riferimento a persona, per metterne in rilievo determinate qualità (gad. P/P 1966) Ⓘ pezzo Ⓓ Stück ◇ a) Berba Tita Cazöla: pordërt Jan B. Tasser da Sorega, fre de berba Jandomëne Tina d’Armentarora ê n capo demorvëia da S. Ciascian. Berba Tita Cazzoula: pur dert Jan B. Tasser da Sorega, fre d’Berba Jangdomene Tina d’Armantarora è ǹg capo d’morvouia da S. Ciassang. DeclaraJM, TCazöla1850*-2013:266 (Badia); b) An pó dí, che te n corp frësch y sann abitâl n spirit frësch y sann; capi de na sort de n natural, ch’an ürta ma sciöch’ i iai da crotun söles munts altes. Ang po dì, che te ‘ng corp fresc e san abitale ‘ng spirito fresc e san; capi de na sort deng natural, ch’ang ürta ma sceoucch’ i giai da crottung soulles munts altes. DeclaraJM, TCazöla1850*-2013:266 (Badia) ☝ cef.

capo (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., amp., LD) ↦

capo.

capochemun (grd.) ↦ capocomun.

capocomun Ⓔ it. capocomune (EWD 2, 75) 6 1856 capo comun (PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:263)
grd. capochemun fas. capocomun bra. capocomun moe. capocomune fod. capocomun amp. capocomun, capocomune LD capocomun
s.m. Ⓜ capocomuns
capo dell’amministrazione comunale (grd. L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ sindaco Ⓓ Bürgermeister ◇ a) Viva el segnor capocomun / Viva amò l brao massé / Con so pìcol suté Viva el signor Capo Comun / Viva amo l bravo Masé / col so picol Suté PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:263 (bra.); b) E el capocomun, / Che ‘l no parea intressà, / ‘L à bù anch’ el el barlume / D’un grun de ores portà. E el Capo Comune, / Ch’el no parea intressá, / L’abú anch’ el el barlume / D’un grun de ores portá. Anonim, Monumento1873:4 (amp.).

capocomun (fas., bra., fod., amp., LD) ↦ capocomun.

capocomune (moe., amp.) ↦ capocomun.

capolan (mar.) ↦ capelan.

caporal Ⓔ it. caporale 6 1858 caporal (ZacchiaGB, ZecheVita1858*:1)
gad. caporal grd. caporal fas. caporèl bra. caporal fod. caporal amp. caporal LD caporal
s.m. Ⓜ caporai
primo graduato della gerarchia militare, comandante una squadra (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ caporale Ⓓ Gefreiter ◇ a) veide il caporal dei giandarmi che n’aea un destenet su per al mur vöidö il caporal dei giandarmi chö naöa un destönöt super al mur ZacchiaGB, ZecheVita1858*:1 (bra.).

caporal (gad., grd., bra., fod., amp., LD) ↦ caporal.

caporèl (fas.) ↦ caporal.

capozin (moe.) ↦ capuzin.

Caprile (col.) ↦ Ciaurì1.

capriz (grd., fas., fod.) ↦ caprize.

caprize Ⓔ nordit. capriçi (= it. capriccio) (EWD 2, 51) 6 1833 caprìce (DeRüM, VernunftHeiraten1833-1995:292)
gad. caprize mar. caprize Badia caprize grd. capriz fas. capriz moe. caprize fod. capriz col. caprizio amp. caprizio LD caprize MdR caprize
s.m. Ⓜ caprizi
desiderio, idea o progetto improvvisi e bizzarri (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ capriccio Ⓓ Grille, Laune ◇ a) Sënza ascoltè so rie caprize / O dejideré gran richëza, / S’en stà bëin e sarà felize / E godrà sëmper la ligrëza Sënz’ ascoltè sò rie caprìce / O deŝideré graǹ ricchëzza, / S’ eǹ sta bëiǹ e sarà felice / E godrà sëmpr la ligrëzza DeRüM, VernunftHeiraten1833-1995:292 (MdR); b) Deach’ara ê bona de cosciënza, l’amonîra a se stravardé dala dejobediënza, dai caprizi Dea ch’ella ē bona d’coscienza, l’ammonīla a sè stravardè dalla desobbedienza, dai caprizzi DeclaraJM, SantaGenofefa1878:53 (Badia).

caprize (gad., mar., Badia, moe., LD, MdR) ↦ caprize.

capriziëus (grd.) ↦ caprizious.

caprizio (col., amp.) ↦ caprize.

caprizios (amp.) ↦ caprizious.

caprizious Ⓔ deriv. di caprize + it. capriccioso (EWD 2, 51) 6 1833 capriciús (DeRüM, Grosc1833-1995:287)
gad. caprizius mar. caprizius Badia caprizius grd. capriziëus fas. caprizious fod. caprizious amp. caprizios LD caprizious MdR caprizius
agg. Ⓜ capriziousc, capriziousa, capriziouses
di umore incostante, mutevole, volubile (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ capriccioso, ostinato Ⓓ launenhaft, eigensinnig
s.m.f. Ⓜ capriziousc, capriziousa, capriziouses
persona di umore incostante, mutevole, volubile (MdR) Ⓘ capriccioso Ⓓ launenhaft Mensch ◇ a) tröc dinà inte les mans de n caprizius é n gran mal, e pò ester süa ruina treućh dinnà inte les maǹs de ‘ǹ capriciús [é] ‘ǹ graǹ mal, e pò estr süa ruìna DeRüM, Grosc1833-1995:287 (MdR).

caprizious (fas., fod., LD) ↦ caprizious.