Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/139

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


bravé
104


DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ vantarsi Ⓓ prahlen ◇ a) Tu ses bën, chi che son, / Ne breve cun richëzes, / Ma ie t’ue eder bon Tu ses bën, ki ke son, / Ne breve kun rikëzes, / Ma ie t’ ue eder bon PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:57 (grd.).

bravé (gad., grd., fod., LD) ↦ bravé.

bravè (Badia) ↦ bravé.

bravèr (fas.) ↦ bravé.

bravo Ⓔ it. bravo ‹ BARBARUS oder PRĀVUS (EWD 1, 341) 6 1833 braú (DeRüM, VigneOtaRajonèVos1833-1995:233)
gad. brau mar. brao Badia brau grd. bravo fas. brao caz. brao bra. brao moe. brao fod. bravo, brao col. bravo amp. brao LD bravo MdR bravo, brau
agg. Ⓜ bravi, brava, braves
1 che compie la propria opera con impegno e abilità (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DL 2002, MdR) Ⓘ capace, bravo Ⓓ brav, tüchtig ◇ a) Co à pa inom vost maester? / So inom é Iaco, mo so cognom ne sài iö. / Ah, iö le conësci bëin, ël se scri B. Oh chël é pa brau ël. Cò ha pa innóm vost Maéstr? / So innom é Jaco, mó sò cognóm ne sai jeu. / Ah, jeu le conësce bëiǹ, ël se scri B. O quël é pa braú ël. DeRüM, VigneOtaRajonèVos1833-1995:233 (MdR); b) Un piovan come chesto agnó in ciatao, / Coscì umil, coscì bon e tanto brao? Un Piovan come chesto agnò in ciatao, / così umil, così bon e tànto brao? DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); c) Mo recordesse ’ci Degilia, / Brau curat fu da Calfosch, / Le pröm, cianté ch’i un la vigilia / Di defunc en corú fosch. Mo r’cordesse ci Degilia, / Brao Curat fu da Colfosc, / ‘L prum, ciantè ch’i ung la Vigilia / Di defonti in curù fosc. DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia); d) Cun prescia ál duncue arbandoné l’armada, y s’á metü en strada deboriada cun so fedel Guelfo y i braui soldas verso süa cara patria. Cung pressa àle dunque arbandonè l’armada, e s’ à m’tù in strada d’buriada cung so fedel Guelfo e i braui soldàs verso sua cara patria. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:82 (Badia); e) Y sun stá tan bravi, che zënza na plaia / Unse bele plü gonot mirité la medaia. E sung stà tang bravi, che zanza na plaja / Ungse bell plö gonnot meritè la medaja. PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia)
2 onesto, dabbene, di buon cuore (anche in senso ironico) (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ buono, bravo Ⓓ brav, gut ◇ a) iö conësce bëin la ostira, ch’é na brava fomena, e süa fia, che fej la chelerin, inće brava sco la uma jeu connësce bëiǹ la ostira, ch’é ‘na brava fomena, e süa fìa, che feŝ la kellerin, inçhié brava sco la uma DeRüM, BevundeBozaVin1833-1995:243 (MdR); b) Viva l segnor capocomun / Viva amò l brao massé / Con so pìcol suté / Viva de Moena ogneun. Viva el signor Capo Comun / Viva amo l bravo Masé / col so picol Suté / Viva de Moena ognun. PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:263 (bra.); c) Enjignà n bon let a chest brao tous, l’à dit chel che l’aea menà, perché l’à intenzion de dormir chiò. Insigna un bon let a chist brau tous, la dit chelche la ea mená, perche la intenzion de dormir chió. IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); d) Ma sielo benedeto sto paes / e braa pur ra śoentù d’ades!… Ma síelo benedeto sto paeš / e brava pur ra zoventú d’adeš!… DegasperF, TenpeAdes1862-1974:472 (amp.); e) L’é massima empie i costumi corrotti, e dut l mal, che co la brava libertà è stat somenà in ltalia fin a sto confin. Le massima empie i costumi corrotti, e dut l’mal, che colla brava libertà e stat somena in ltalia fin a sto confin. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:432 (col.); f) scebëgn ch’ara i portâ gran amur a chël brau jonn ciavalier, êra pö ’ci ëra döta en leghermes sebengn’ ch’ella i portā grang amur a chel brao jon cavalier, ēla pou ci ella dutta in legrimes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:3 (Badia)
3 considerevole, notevole (anche in senso ironico) (gad., amp.) Ⓘ bello Ⓓ anständig ◇ a) Ma ce braa stracadente / ch’i me bete sora ciou: / par se i pensa e par ra śente / i à ‘l cuor fiedo come un rou. Ma ce braa stracadènte / ch’i me bete sora ciòu: / par sé i pensa e para zènte / i a ‘l cuór fiedo come un ròu. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:117 (amp.); b) Chi de Sëlva y Pescü - / Jide a i dé n brau petalcü Chi de Salva e Pescù - / Ĝide ai dè un brao pè tl cu! PescostaC, Schützenlied1848:222 (Badia); c) col mazun en aria vára incuntra al nemich teribl, ti mola n brau colp söl ce, por varenté dales zanes la püra biscia col mazzung in aria vala ingcuntra al nemico terribil, t’ i mola ‘ng brao colp soul ciè, pur varentè dalles zanes la pura biscea DeclaraJM, SantaGenofefa1878:56 (Badia)
4 che ha superbia e la dimostra (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ superbo Ⓓ hochmütig ◇ a) Al é pro nos sëgn te Badia, / Y d’ester brau nen sál pa nia, / Al ess dormí inc’ ite en Parü, / Che ess pa chësc cherdü? Al ë pro nòs saing të Badia, / E d’ëstër brau n’ën sal pania, / Al ës dormì ing ët’ eng parü, / Chë ës pa cas chërdü? PescostaC, SonëtCoratBadia1852:3 (Badia); b) L’erpa oressi incö de Davide, / Y sciöche ël de bi salms cianté, / Spo dijessi da brau: demá gnide, / Gnide devoc chiló a scolté L’arpa oréssi incö de Davide, / E söcche al de bi salmi tgiantè, / Spo disessi da brao: de ma gnide, / Gnide devotg chilò a scoltè PescostaC, MëssaPescosta1879:3 (Badia)
interiez.
voce di plauso o di approvazione (anche in senso ironico) (gad. V/P 1998, fod. Ms 2005, amp.) Ⓘ bravo Ⓓ bravo ◇ a) Aló! animo, da brae! / Tolé dute el goto in man, / D’Agabona infin a Ciae / Craion: Viva el nosc pioan! Alo! animo, da brave! / Tolè dute el goto in man, / D’Agabona infin a C’iave / Crajòn: Viva el nosc’ Piovan! ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.); b) Lencio te sos ben gran in sta ocajion! / Brao! Benon!… Lencio te sos ben gran in sta occasion! / Bravo! Benon!… DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.); c) T’as vorù, col "Monumento" / Brao el musc, éi capì ades / Dà una idea del to talento / A ra śente del paes. Tas vorù, col monumento / Brao el mŭsc, ei capĭ adés / da una idea del to’ talento / Ara zènte del paes. Anonim, PrimaRapresentanza1873*-1973:26 (amp.).

bravo (grd., fod., col., LD, MdR) ↦ bravo.

bravöra (gad.) ↦ bravura.

bravuciol Ⓔ deriv. di bravo 6 1856 brauzoi pl. (BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:252)
fas. braùciol bra. braùciol moe. braùciol
agg. Ⓜ bravucioi, bravuciola, bravucioles
smargiasso, spaccone (fas. DA 1973) Ⓘ millantatore, vanitoso Ⓓ angeberisch ◇ a) Voi pare e mare! da valenc, / Vardà vesc fantolins poiousc / Famé, stracé e snariliousc; / E i gregn, braùzoi e spifenc Voi pare e mare! da valentg, / Vardà vis fantolins pojous / Famè, straccè e xnarilious; / E i gregn, brautzoi e spifentg BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:252 (bra.).

bravura Ⓔ it. bravura (EWD 1, 342) 6 1845 braùra (BrunelG, MusciatSalin1845:8)
gad. bravöra Badia bravüra grd. bravura fas. braura bra. braura fod. braura amp. braura LD bravura
s.f. Ⓜ bravures
1 abilità, perizia, capacità (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF