Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/1120

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


zelebrèr
1085


2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; Q/K/F 1988; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ cessare Ⓓ aufhören ◇ a) I no la zedëva de l damané, dël s’à auzé su, e dij a dëi: Chi de vos, ch’é zenza picé, i tire l prum de sasc I no la cedava del damané, el s’ ha auzé su, e diss ad ai: Chi de vos, ch’é cénza pitgié, i tiré ‘l prum de sass HallerJTh, MadalenaFOD1832:160 (fod.); b) De dí breviare ál zedü / Porcí insciö á le vësco orü, / Mo te dlijia él ël le pröm, / An se god ch’al á n te slöm. Dë di breviario Al cedü / Purgì insö ha ël Vasco orü, / Mo të Dlisia ël Al ël Prüm, / Ang se god ch’Al ha en te slüm. PescostaC, SonëtCoratBadia1852:2 (Badia); c) A odëi tan de cosses nöies por ël, ne zedôl d’orëi savëi, y de damané A udei tang de coses nouies pur el, nè zedōle d’urei savei, e d’damanè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:100 (Badia)
2 darsi vinto, consegnarsi al nemico (gad. V/P 1998; DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pz 1989; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ desistere, arrendersi Ⓓ aufgeben, sich ergeben ◇ a) Chi trëi dis ei for strità, / Nfin che tu m’es desturbà. / Ie ne ulove pa mo zeder, / Ie te ulove pa fé veder. Ki trëi dis ei for strità, / Nfin ke tu m’es desturbà. / Ie ne ulova pa mo zeder, / Ie te ulove pa fe veder. PlonerM, GratulazionMahlknecht1813-1915:62 (grd.); b) Sce mei la dij per finta: no! / Ne muesses tu prëst zeder, / Damanda po: percie pa no? She mei la dish per finta: no! / Ne muesses tu prëst zeder, / Damanda po: percie pa no? PlonerM, BepoMahlknecht1821*-1915:58 (grd.); c) Śon donca dute incontra e fajon vede / ch’i no ra zede / Chi d’Anpezo / a negun canch’i se bete Zon donca dute incontra e fason vede / ch’i no ra cede / Chi d’Ampezzo / a negun can ch’i se bette DegasperF, AgostinoCostantini1860:1 (amp.)
v.tr. Ⓜ zed, zedon, zedù
lasciare qualcosa di proprio ad altri (grd. F 2002, fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. P/M 1985; Ms 2005) Ⓘ cedere, acconsentire, accondiscendere Ⓓ überlassen, abtreten, erlauben, gewähren ◇ a) cotant volentiera che te la zederìa a ti cotant volentiera che te la zederìa a ti SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.)
i la zede (gad. P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ darsi per vinto Ⓓ aufgeben ◇ a) y canche la meseria de tüa uma ê rovada al somo, en fosa da i la messëi prësc zede e cang che la m’ſeria d’tua uma ē r’vada al sommo, in foſa da i la m’ssei presc’ zede DeclaraJM, SantaGenofefa1878:97 (Badia).

zede (gad., Badia, col., amp., LD) ↦ zede.

zeder (mar., grd., fas., moe.) ↦ zede.

zedola Ⓔ nordit. çedola ‹ SCHEDULA (EWD 7, 374) x dtir. zettl 6 1833 zettola (DeRüM, OnurReverì1833-1995:234)
gad. zetola mar. zetola Badia zetula grd. zedula fas. zédola fod. zedola, zetola, zetela amp. zedola LD zedola MdR zetola
s.f. Ⓜ zedoles
1 rettangolo di cartone o carta stampata che dà diritto a usufruire di pubblici servizi (gad. V/P 1998; DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. DLS 2002, fod. Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ biglietto Ⓓ Karte, Ticket ◇ a) Ći àn pa raprejentè inier? / An à raprejentè na tragedia; chilò él ćiamò la zetola. Çhi haǹ pa rapreŝentè inier? / Aǹ ha rapreŝentè ‘na tragédia; quilò él çhiamò la zettola. DeRüM, OnurReverì1833-1995:234 (MdR)
2 biglietto di banca emesso dalla banca centrale (gad. P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ banconota Ⓓ Banknote ◇ a) Chera spiuma, co Ventura / ‘l é śù in ciasa col bilieto, / ‘l à sapù fei ra fegura / da conosce, se ‘l é dreto: / Tol ra zedola e fesc finta / d’esse duto ingramazà Chera spiuma, co Ventura / l’e zu in ciaza col biglieto, / l’a sapù fei ra fegura / da conosce, se l e dreto: / Tòl ra zédola e fèsc finta / d’èse duto ingramaz̄à DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:115 (amp.).

zedola (fod., amp., LD) ↦ zedola.

zédola (fas.) ↦ zedola.

zedula (grd.) ↦ zedola.

zefir Ⓔ it. zefiro / dt. Zephir 6 1878 zeffir (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:96)
gad. zefir Badia zefir
s.m.
vento di ponente (gad.) Ⓘ zefiro Ⓓ Zephir ◇ a) la fia de n düca ausada a mangé fora de massaries d’or y d’arjënt, trata sö en porpora y sëda, che stentâ a sofrì n zefir (vënt jintil) che sofla. la fia deng duca auſada a mangiè fora d’massaries d’or e d’arjent, tratta sou in purpura e seda, ch’stentā a soffri ‘ng zeffir (vent jintìl) ch’soffla. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:96 (Badia).

zefir (gad., Badia) ↦ zefir.

zela Ⓔ nordit. çela x dt. Zelle (GsellMM) 6 1844 z̄èla (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113)
gad. zela grd. zela fas. zela fod. zela amp. zela LD zela
s.f. Ⓜ zeles
nei conventi o nelle carceri, stanza piccola e nuda (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ cella Ⓓ Zelle ◇ a) Co ‘l é pasto, par mesora / chel scritorio par na zela; no se sente a stà defora, / ch’el cuciaro e ra forzela. Co l’e pasto, par mèz’ ora / chel scritòrio parna z̄èla; / no se sènte a sta defòra, / ch’el cuciaro e ra forz̄èla. DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:113 (amp.).

zela (gad., grd., fas., fod., amp., LD) ↦ zela.

zelebrà (col.) ↦ zelebré.

zelebrant Ⓔ nordit. çelebrante x dt. Zelebrant (GsellMM) 6 1879 celebrant (PescostaC, MëssaPescosta1879:5)
gad. zelebrant Badia zelebrant fas. zelebrant fod. zelebránt
s.m. Ⓜ zelebranc
sacerdote che celebra la messa o altra funzione sacra (gad., fas. DILF 2013) Ⓘ celebrante Ⓓ Zelebrant ◇ a) "Veni Creator Spiritus" / Intonëia le zelebrant cun magnifica usc "Veni Creator Spiritus" / Intonája l’Celebrant cong magnifica uss PescostaC, MëssaPescosta1879:5 (Badia).

zelebrant (gad., Badia, fas.) ↦ zelebrant.

zelebránt (fod.) ↦ zelebrant.

zelebré Ⓔ nordit. çelebrar ‹ CELEBRĀRE (EWD 7, 367) 6 1878 zelebrè (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:113)
gad. zelebré Badia zelebrè grd. zelebré fas. zelebrèr fod. zelebré col. zelebrà LD zelebré
v.tr. Ⓜ zelebreia
rendere solenne, mediante una cerimonia, un avvenimento (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ celebrare Ⓓ feiern ◇ a) y an n’aspetâ plü degügn ater, co le vësco, che vign’ann gnô invié a zelebré la recordanza dla mort de Genofefa e ang n’asp’ttāva plou d’gungn’ at’r, che ‘l vesco, che vign’an gnē inviè a zelebrè la r’cordanza d’la mort d’Genofefa DeclaraJM, SantaGenofefa1878:113 (Badia).

zelebré (gad., grd., fod., LD) ↦ zelebré.

zelebrè (Badia) ↦ zelebré.

zelebrèr (fas.) ↦ zelebré.