Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/1117

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


1082
1082


se zaché la lenga (fas.) Ⓘ mordersi la lingua Ⓓ sich die Zunge abbeißen ◇ a) Duta chela femenes che l’era aló les zachèa la lenga da la ira, perché ogniuna aessa volù esser la più bela, e che so om l’aessa avent l pegn. Duta kela femenes, ke l era alò les zakea la lenga da la ira, perkè ogniuna aesa volù esser la più bela, e ke so om l aesa avent l pen. BrunelG, Cianbolpin1866:11 (caz.).

zaché (gad., grd., fod., LD) ↦ zaché.

Zachée 6 1852 Zachéo (ZardiniB, Rudiferia1852:1)
amp. Zacheo
antrop.
(amp.) Ⓘ Zaccheo Ⓓ Zachäus ◇ a) Cuore donca da Zacheo! / No voron restà inaos! / Parché ancuoi ‘l é ‘l Giubileo / E par El, e anche par nos. Cuore donca da Zachéo! / No voron restà in avòs! / Parchè ancuoi l’è ‘l Giubileo / E par El, e anche par nos. ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.).

zachei (grd.) ↦ zachel.

zachèi (fas.) ↦ zachel.

zachel Ⓔ EGO NŌN SAPIO QUĀLIS (Gsell1999b:246) 6 1833 zaccà m sg. (DeRüM, OhAmico1833-1995:256)
gad. zacá, zacai mar. zacai S. Martin zacá Badia zacá grd. zachel, zachei fas. zachèi caz. zachèl bra. zacai fod. zachel, zachei col. zacai amp. zachel LD zachel, zachei MdR zacà, zacai
pron. Ⓜ zachei, zachela, zacheles
forma pronominale riferita a persona determinata (gad. A 1879; A 1895; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ qualcuno, qualcheduno Ⓓ jemand, irgendjemand ◇ a) Chësta doman m’à aconsié zacà de me fà sanlascè. Questa domaǹ m’ha acconsié zaccà de me fa sanglascè. DeRüM, OhAmico1833-1995:256 (MdR); b) Cianzon che ciantaa n sonador con n orghen da mantech, canche zachèi se à maridà Cianzon che ciantaa un sonador con un orghen da mantech, canche zachei se à maridà ZacchiaGB, CianzonSonador1858-1995:164 (bra.); c) "Và, dì che Dona Chenina vegne sobit." Pech dò zachèi aur l’usc e vegn ite la mascèra "Va di, ke Dona Kenina vegne sobit". Pek dò ʒ̉akei aur l’uš e ven ite la mašera BrunelG, Cianbolpin1866:10 (caz.); d) Mo por gauja, che al i é sté dit da zacá, che söa fadia foss por nia Ma pǫr gaoža, ch’al i è stö dit da zaccà, che söa fadia fǫssa pǫr nia PescostaC, DecameronIXMAR1875:650 (mar.); e) Mo por gauja, che al i é sté dit da zacá, che ëra fajess la fadia por nia Ma po̮r gaoža, cho val i è ste dit da zaccà, chẹ várra fažẹssa la fadia po̮r nia PescostaC, DecameronIXLMV1875:651 (S. Martin); f) mo al i é sté dit da zacá, ch’ara fajess la fadia debann ma al i è stę dit da zaccà, ch’alla fašẹssa la fadia de ban PescostaC, DecameronIXBAD1875:652 (Badia).

zachel (grd., fod., amp., LD) ↦ zachel.

zachèl (caz.) ↦ zachel.

Zacheo (amp.) ↦ Zachée.

zachèr (fas., caz.) ↦ zaché.

zacotan (gad., mar., MdR) ↦ zacotant.

zacotant Ⓔ EGO NŌN SAPIO QUŌMODŌ TANTUM (Gsell1999b:246) 6 1833 zaconant (DeRüM, SëiseMiAmisc1833-1995:254)
gad. zacotan mar. zacotan Badia zacutan fas. sacotant MdR zacotan
agg. Ⓜ zacotanc
indica un numero indeterminato ma solitamente ristretto di cose o persone (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, fas. Mz 1976; DILF 2013, MdR) Ⓘ qualche Ⓓ einige ◇ a) Le tëmp é da zacotagn de dis incà tröp varius. Le tëmp é da zacotagn de dis iǹ quà treup variùs. DeRüM, CiTëmp1833-1995:249 (MdR); b) I avesse inće do marëna da scrì zacotant de lëtres. J’avesse inçhié dò marënna da scri zacotant de lëttres. DeRüM, SëiseMiAmisc1833-1995:254 (MdR); c) i à comprè zacotan de biesces, e na ria asora j’ha comprè zacotaǹ de biesces, e ‘na ria azòra DeRüM, BunDéBerbaTone1833-1995:258 (MdR); d) Iö n’ó dì nia por zacotanc de rainesc plü o manco Jeu n’ó dì nìa por zacotantg de rëineŝ plü o manco DeRüM, Grosc1833-1995:287 (MdR)
pron. pl. Ⓜ zacotanc, zacotantes
più di uno, certi, per indicare una quantità indeterminata e limitata di persone o cose numerabili (gad. P/P 1966; V/P 1998, fas. Mz 1976; DILF 2013, MdR) Ⓘ alcuni Ⓓ einige ◇ a) Chilò n’él na pëna sora. / Chilò inte le ro da pënes en él zacotantes. Quilò n’él ‘na pënna sora. / Quilò inte le ró da pënnes eǹ él zacotantes. DeRüM, PrëieSföiPapire1833-1995:252 (MdR); b) l’atra che te n n’as bele venü zacotanc a Signur N. che n’avrà mancé de se lì fora i plü bugn l’atra che te ‘ǹ n’has bel[e] vennü zacotantg a Signur N. che n’avrà mançhié de se lì fòra i plü bugn DeRüM, LëtraCataloghLibri1833-1995:286 (MdR); c) "No", dij la uma, "al é pieries", se pliëia a n cöie zacotantes "No", disc’ la uma, "el è pěries", sè plieia a ‘ng couie zaccotantes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:47 (Badia).

zacutan (Badia) ↦ zacotant.

zaisela Ⓔ dtir. zaisεlε (EWD 7, 356) 6 1878 zeisele (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:46)
gad. zaisele Badia zaisele fas. zàisela, zàisera
s.f. Ⓜ zaiseles
piccolo passeraceo (carduelis spinus) (gad. P/P 1966, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013) Ⓘ lucherino Ⓓ Zeisig ◇ a) i vicì, che s’é prësc abinà en gran cuantité dal amabl pietcöce ala vërda zaisele, dal stidliz cöce al finch de vigni corú i viccei, chè s’è presc’ abinà in grang quantè d’all’ amabile pietecoucce alla verda zeiſele, dal stidliz coucce al finc d’vigne curù DeclaraJM, SantaGenofefa1878:46 (Badia); b) I vëighi bëgn, ci che t’as insciö demorvëia: al é na coa de zaiseles I veighe ben, cicch’ t’as ingsceou d’morvouia: el è na cō d’zeiſeles DeclaraJM, SantaGenofefa1878:49 (Badia).

zàisela (fas.) ↦ zaisela.

zaisele (gad., Badia) ↦ zaisela.

zàisera (fas.) ↦ zàisela.

zalà (amp.) ↦ acialé.

zana Ⓔ it. zanna ‹ langob. * zann (EWD 7, 357) 6 1878 zanes pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:56)
gad. zana mar. zana Badia zana grd. zana fas. zana bra. zana fod. zana LD zana
s.f. Ⓜ zanes
ciascuno dei due denti grossi e lunghi che sporgono dalla bocca di alcuni animali (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ zanna Ⓓ Hauer, scharfer Zahn ◇ a) Mo al pinsier, te ci prigo, ch’ara ê, s’ára fat ardimënt, y col mazun en aria vára incuntra al nemich teribl, ti mola n brao colp söl ce, por varenté dales zanes la püra biscia. Mo al pingsir, te ci prigo, ch’ella ē, s’ala fatt ardiment, e col mazzung in aria vala ingcuntra al nemico terribil, t’i mola ‘ng brao colp soul ciè, pur varentè dalles zanes la pura biscea. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:56 (Badia).

zana (gad., mar., Badia, grd., fas., bra., fod., LD) ↦

zana.

zaché