Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/109

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


basta
74


na1856-2008:256 (bra.); b) Canche l’à udù chësc, à ëila dat dla mans adum y dij: Basta! ëi m’ova pa dit dant, che ze-che iel pa dlonch, ma tlo n iede no iel pa nët nia! Càŋchè l’hà udù cëst, hà ëila dàtt d’la màŋs àduŋ y diŝ: Bàŝta! ëi m’òva pa ditt dànt, che zöchë jèl pa dlonch, mà tlò ‘n jèdë non jèl pa nètnia! VianUA, FredescSurans1864:197 (grd.).

basta (gad., mar., grd., bra., fod.) ↦ basta.

bastà (col., amp.) ↦ basté.

bastalam Ⓔ nordit. bastare l’animo ‹  *BASTAT ILLE ANIMUS (Gsell 1993a:118) 6 1878 bastalam (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:29)
gad. bastalam mar. bastalam, bastalan Badia bastalam
s.m. sg.
forza morale che mette in grado di affrontare dif-ficoltà, sacrifici e pericoli (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998) Ⓘ coraggio Ⓓ Mut ◇ a) metun pënch, che le rimorso n’i dá le bastalam d’i conscidré tan avisa, da s’un ascorje dl ingianamënt mettùng peinc, che ‘l rimorso n’i dà ‘l bastalam d’i considerè tang avviſa, da sen ascorje d’l ingiannament DeclaraJM, SantaGenofefa1878:29 (Badia).

bastalam (gad., mar., Badia) ↦ bastalam.

bastalan (mar.) ↦ bastalam.

bastan (Badia) ↦ bastant.

bastant Ⓔ it. bastante 6 1763 no bastant ‘impar’ (Bartolomei1763-1976:89)
gad. bastant Badia bastan LD bastant
agg. Ⓜ bastanc, bastanta, bastantes
che basta a soddisfare un bisogno, una necessità (gad. B 1763; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ sufficiente, bastante Ⓓ ausreichend ◇ a) Chësc, o püra creatöra, sará da chiló inant tüa spëisa, chësc pü’ de pan grou dür, apëna bastant por me. Chesc’, o pura creatura, sarà da chilò inant tua speiſa, chesc’ pude pang grō dur, appena bastante pur mè. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:18 (Badia); b) iö á macé la tera de sanch zënza macia, y ciaréi a mies mans suraía y sotite döt en sanch, y le rü de mies leghermes ne n’é bastant de les lavé nëtes. iou à macciè la terra d’sanc zenza maccia, e ciarei a mies mangs sura ia e sott ite dutt in sanc, e ‘l ru d’miis legri-mes nen è bastang d’les lavè nettes. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:124 (Badia).

bastant (gad., LD) ↦ bastant.

bastanza (amp.) ↦ abastanza.

bastar (bra., moe.) ↦ basté.

bastardo (amp.) ↦ bastert.

bastart (bra., moe., col.) ↦ bastert.

basté Ⓔ *BASTĀRE ‹ βαστάξειν (EWD 1, 241) 6 1828 bastè (PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65)
gad. basté Badia bastè grd. basté fas. bastèr caz. bastèr bra. bastar moe. bastar fod. basté col. bastà amp. bastà LD basté
v.intr. Ⓜ basta
essere sufficiente (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ bastare Ⓓ reichen ◇ a) Śën ons bel ciantà, / Śën dëssel pa basté. Sën onse bel ciantà, / Sën dëssel pa bastè. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.); b) Sessache, l’à responet Renzo: N let ala bona voi, bèsta che i lenzei sie de lesciva nec, perché son n pere tous, ma usà a la netijia. Sesáche, la responet Renzo: Un let alla bona voi, besta che i lenzei sia de lesciva netcs, perche son un pere tous, ma usá alla netísia. IoriG, InjignàLet1860*-2013:402 (caz.); c) Basta osservà i picoi scolari, per cugnesse la jent de n luoch. Basta osservà i pic-coi scolari, per cognesse la jent de un luoc. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:431 (col.); d) E par chi che no s’intende / Po, de verse e de canzos, / Basta solo che s’ i rende / Un bon ciapo de rejos. E par chi che no s’ intende / Po, de verse e de canzós, / Basta solo che si rende / Un bon ciapo de resós. Anonim, Monumento1873:1 (amp.); e) y confermâ döt cun na sinzirité tan da ingiané, ch’al á basté a svercé deplëgn le conte e confermā dutt cuna sinzeritè tang da ingiannè, ch’el à bastè a sverceiè d’plengn’ l’conte DeclaraJM, SantaGenofefa1878:81 (Badia).

basté (gad., grd., fod., LD) ↦ basté.

bastè (Badia) ↦ basté.

bastèr (fas., caz.) ↦ basté.

bastert Ⓔ ait. bastardo (GsellMM) 6 1828 basterc pl. (PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64)
gad. bastert mar. bastert Badia bastert grd. bastert fas. bastèrt caz. bastèrt bra. bastart moe. bastart fod. bastert col. bastart amp. bastardo LD bastert
s.m. Ⓜ basterc, basterda, basterdes
figlio nato da un’unione illegittima; usato spes-so come epiteto ingiurioso (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pallbazzer 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ bastardo, illegittimo Ⓓ Bastard ◇ a) Svardënes dai malans, / Crauniede chëi lumberc, / Dijëde ala mutans / De no fé plu basterc! Svardënes dai malans, / Krauniëde këi Lumberc, / Diſhëde ala mutans / De no fe plu basterc! PlonerM, CuraziansBula1828-1915:64 (grd.); b) Chël signur da Coz ia San Linert / cola chestiana dl Brach á albü n bastert Ch’l signur da Coz ia San Li-nert / cola cherstiana dl Brach á abü n bastert PescostaC, BracunCoz1853-1994:225 (Badia); c) ne n’esste odü l’Orco y ne fossel n bastert, / la fia no te piz che stess de pert. ne n’esste odü l’Orco y ne fóssel n bastert, / la fia no te piz che stessa de pert. PescostaC, OrcoIocl1858-1994:235 (Badia).

bastert (gad., mar., Badia, grd., fod., LD) ↦ bastert.

bastèrt (fas., caz.) ↦ bastert.

bastonada (gad., mar., Badia, bra., fod.) ↦ bastone-

da.

bastoneda Ⓔ it. bastonata (EWD 1, 244) 6 1845 bastonade pl. (BrunelG, MusciatSalin1845:2)
gad. bastonada mar. bastonada Badia bastonada bra. bastonada fod. bastonada
s.f. Ⓜ bastonedes
colpo di bastone o d’altro arnese simile (bra., fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ bastonata Ⓓ Schlag ◇ a) Ma fam e colpes e bastonade / Forade, gofes e legnade / N’é ciapà gio giusta teis Ma fam e kolpes e bastonade / Forade, gofes e legnade / Ne čapà jo justa téis BrunelG, MusciatSalin1845:2 (bra.).

batalgia (col.) ↦ batalia.

batalia Ⓔ it. battaglia ‹ BATTUĀLIA (EWD 1, 245) 6 1878 battalies pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:1)
gad. batalia mar. batalia Badia batalia grd. batalia fas. batalia fod. batalia col. batalgia amp. batalia LD batalia
s.f. Ⓜ batalies
scontro armato tra eserciti o grandi unità nemiche (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ battaglia Ⓓ Kampf, Schlacht ◇ a) Tal ê dan 1000 agn le Brabant, vijin ala Francia, patria de S. Genofefa, governé da n düca de gran nobilté, da düc re-speté nia manco por süa bravöra y le gran coraje tles bata-lies Tal ē dang 1000 angn’ ‘l Brabante, vijing alla Francea, patria de S. Genofefa, governè dang duca de gran nobiltè, da duttg’ respettè nia manco pur sua bravura e ‘l grang co-