Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/1049

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


tres
1014


1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ sempre Ⓓ immer ◇ a) Al mör, mo tla bega al ne sënt ch’al é mort, / mo scraia y comana y se para tres fort. Al mör, mo tla bega al ne sëint ch’al é mort, / mo scraia y comana y se para tres fort. PescostaC, BracunCoz1853-1994:226 (Badia); b) Tëgnetele tres presënt al pinsier y al cör, sciöche t’as imparé da nos Tegnet’l tres prejent al pingsìr e al cour, sceoucche t’ has imparè da nos DeclaraJM, SantaGenofefa1878:4 (Badia); c) da chësc ôt töme y fosch gotel tres jö ega da chesc’ ōt tume e fosc gott’l tres jou ega DeclaraJM, SantaGenofefa1878:17 (Badia)
prep.
da parte a parte, da una parte all’altra, in mezzo a, dentro (gad. Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ attraverso Ⓓ durch ◇ a) Sci, ma no ie sta vacia plëina d’ega? / Plëina no, che na pert ie jita tres, ch’é udù. Ŝi, ma non jè sta vàtgia plëina d’èga? / Plëina no, che na pèrt jè s̄ita très, ch’hè udù. VianUA, JanTone1864:198 (grd.); b) Si via l à menà tres n bosch spës. si vía̤ l a męná tręz m bǫšk špa̤s. RifesserJB, Plueia1879:107 (grd.)
tres fora (gad. Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998, grd. L 1933) Ⓘ attraverso Ⓓ mitten hindurch ◇ a) Le Pontac da Coz á la lancia tres fora / y dant y do i vá le sanch en malora. L’Pontać da Coz á la lancia tres fòra / y dant y daò i va l’sanch in malora. PescostaC, BracunCoz1853-1994:226 (Badia).

tres (gad., mar., Badia, grd., fod., LD, MdR) ↦ tres.

tria Ⓔ anordit. triga ‘tregua, indugio’ ‹  aoccit. triga ‘retard, délai’ da accostare a TRĪCĀRE (Gsell 1999b:239) 6 1848 tria (PescostaC, Schützenlied1848:222)
gad. tria mar. tria Badia tria fod. tria amp. tria
s.f. sg.
sosta, requie (gad. A 1879; A 1895; Ma 1953; P/P 1966; Pi 1967; V/P 1998, fod. Pe 1973; P/M 1985; Ms 2005) Ⓘ tregua Ⓓ Ruhe ◇ a) De te Cains él tröc al monn, che ne n’á plü degöna tria do le picé. D’tè Caings elle troucc’ al mon, che nen à plou deguna trìa dō ‘l picciè. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:31 (Badia)
dé tria (gad. V/P 1998, fod.) Ⓘ dare tregua Ⓓ Ruhe geben ◇ a) Lotri da Ciadura ia / Y chi d’Agord ne dá tria Lottri da Chiadura ia / E chi d’Agort né da tria PescostaC, Schützenlied1848:222 (Badia).

tria (gad., mar., Badia, fod., amp.) ↦ tria.

tribl (grd.) ↦ teribl.

tribolazion Ⓔ it. tribolazione 6 1833 tribolaziuǹs (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:261)
gad. tribolaziun Badia tribolaziun grd. tribulazion fas. tribolazion, tribulazion bra. tribolazion MdR tribolaziun
s.f. Ⓜ tribolazions
patimento o serie di patimenti fisici o morali, con un senso accentuato di stento e di pena (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966, grd. L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DILF 2013, MdR) Ⓘ tribolazione Ⓓ Drangsal, Qual ◇ a) olà che le Signur Idie à piantè na gran fortüna e benedisciun, ilò mënel inće crusc e tribolaziuns olà che le Signur Iddie ha piantè ‘na graǹ fortüna e benediŝiun, illò mënel inçhié cruŝ e tribolaziuǹs DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:261 (MdR); b) n bun plomac morjel é na bona cosciënza te vigni tribolaziun! ‘ng bung plomac’ morjell è na bona coscienza te vigne tibulaziung! DeclaraJM, SantaGenofefa1878:119 (Badia).

tribolazion (fas., bra.) ↦ tribolazion.

tribolaziun (gad., Badia, MdR) ↦ tribolazion.

tribulazion (grd., fas.) ↦ tribolazion.

tribunal Ⓔ it. tribunale 6 1878 tribunal (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28)
gad. tribunal Badia tribunal grd. tribunel fas. tribunèl bra. tribunal fod. tribunal amp. tribunale LD tribunal
s.m. Ⓜ tribunai
organo collegiale giudicante cui compete l’amministrazione della giustizia (gad. DLS 2002, grd. F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ tribunale Ⓓ Gericht ◇ a) Ne se recordëise che sura les stëres él n Dî, a so tribunal se messarëise na ota presenté? Nè sè recordeiſe, che sura les ſterres elle ‘ng Dī, a sō tribunal sè messareiſe naota p’rjentè? DeclaraJM, SantaGenofefa1878:28 (Badia).

tribunal (gad., Badia, bra., fod., LD) ↦ tribunal.

tribunale (amp.) ↦ tribunal.

tribunel (grd.) ↦ tribunal.

tribunèl (fas.) ↦ tribunal.

trica Ⓔ nordit. trica ‹  TRĪC(C)AE ‘Unfug, Verdrißlichkeiten, Ränke’ (EWD 7, 177) 6 1878 tricca (DeclaraJM, MaringSopplà1878:2)
gad. trica mar. trica Badia trica grd. trica fas. trica fod. trica LD trica
s.f. Ⓜ triches
affannosa agitazione interiore provocata da bramosia o da incertezza (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ ansia, angoscia Ⓓ Furcht, Angst ◇ a) Nos savun sëgn cun ci trica, / ch’ëi pulî nüsc spiric groi Nos savung sengn’ cung ci tricca, / ch’ei pulì nousc’ spir’ti groi DeclaraJM, MaringSopplà1878:2 (Badia).

trica (gad., mar., Badia, grd., fas., fod., LD) ↦ trica.

Triech 6 1828 Triek (PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65)
grd. Triech
topon.
località nei pressi della chiesa di santa cristina in val gardena (grd.) Ⓘ Triech Ⓓ Triech ◇ a) Svardënes dala stries, / […] / Per Triech ciacëles ju, / Fajëi la crëusc lessù. Svardënes dala stries, / […] / Per Triek ciacëles ſhu, / Faſhëi la krëush lessù. PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.).

Triech (grd.) ↦ Triech.

Trinità (grd., fas., amp.) ↦ Trinité.

Trinité Ⓔ TRINITATE / it. trinità (Kuen 1982:179) 6 1860 trinità (DegasperF, CodaBadiote1860-2013:472)
gad. Trinité mar. Trinité grd. Trinità fas. Trinità fod. Tarnité amp. Trinità
s.f. sg.
1 le tre persone divine, padre, figlio e spirito santo, considerate nella loro inscindibile unità (gad. V/P 1998, grd. G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002, fas. R 1914/99; DILF 2013, fod. Ms 2005) Ⓘ Santissima Trinità Ⓓ Dreifaltigkeit
2 gruppo di tre persone (amp.) Ⓘ Trinità Ⓓ Dreifaltigkeit ◇ a) I s’aea betù in testa / sta famosa Trinità, / Un Finazzer, un Trebo e un Zesta, / de concore a piovan ca I s’avea betù in testa / ’sta famosa Trinità, / Un Finazzer, un Trebo e un Zesta, / de concore a Piovan cà DegasperF, CodaBadiote1860-2013:472 (amp.).

Trinité (gad., mar.) ↦ Trinité.

trionf Ⓔ it. trionfo, triunfo ‹  TRIUMPHUS (EWD 7, 179) 6 1878 trionfo (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:107)
gad. triunf mar. triunf Badia triunf grd. trionf fas. trionf fod. terionf col. trionfo LD trionf
s.m. Ⓜ trionfs
affermazione straordinaria, vittoria particolarmente importante (gad. A 1879; DLS 2002, grd. A 1879; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ