Page:Progreso - 3a yaro.pdf/646

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
616
PROGRESO

formi en sancionar, sanciono, malgre la naturala serii indikita en p. 155, qui indikas la derivo-direciono internaciona sanciono, sancionizar. Me preferas sequar l’internaciona derivo-direciono. La 3a kazo koincidas lor kun l’unesma e desaparas[1].

4a kazo. La naturala lingui uzas derivo-direciono, qua ne povas sequesar da nia linguo ; ex D. Philologe, Philologie, F. philologue, philologie e c. ne povas imitesar da ni, pro ke ni ne havas sufixo indikanta « la cienco di… » Ta kazo anke bezonas plusa diskuto. Existas tri voyi : (a) Ni adoptas afixo posibliganta la naturala derivo-direciono. (b) Ni uzas altra derivo-direciono, qua esas posibla per nia moyeni. (c) Ni departas de plura radiki[2]. Me opinionas, ke nur l’unesma e la triesma voyo esas sequenda, la duesma lezas la principo di internacioneso.

5a kazo. La derivo-direciono esas rekonocebla en nula naturala linguo, pro ke la derivo formacesas nemediate, ex. D. Bürste, bürsten, E. brush, to brush, F. brosse, brosser e c. Ni decidas segun analogesi, praktikaleso, sonoreso e c. Forsan on advenos ad irga principo anke en ta relative rara kazo[3].

Me joyus vidar diskutata ta questiono pri derivo-direciono ; ol semblas a me decidenda maxim balde posible, mem ante la teknikala vorti. Nam l’adopto di principo multe helpos la formaco di la vortari ed evitos multa chanji altrakaze facota.

A. Wormser.
Pri l’indiko di la sexui.

So R. Lorenz opinionas : Esus grava eroro dekretar, ke la substantivo havas la masla genro. Ol devas tote konservar sa neutreso en nia linguo ; e konseque on devas havar sufixo por masleso. Tamen, on devas komprenar, ke la genro povas rezidar en la idei ipsa, e ne bezonas lor esar expresata per la formo gramatikala.

  1. La 3a kazo eventas segun sua karaktero nur en kurta serii, pro ke longa serii de vorto-formi korespondanta en omna lingui ne existas. Ultre la derivo-direciono maxim ofte esas tre malmulte rekonocebla en serii de la 3a klaso. Se on decidos do preferar l’internaciona formi, on ne multe sentos to quale ecepto. Kontre, anke sanciono, sancionizar semblas a me tre naturala pro sa tote internaciona derivo-direciono.
  2. Ni uzas nun omna tri voyi. L’unesma, se l’acepto di nuva afixo posibligas la formaco di multa simila serii, vdz. ex. la nuva afixi propozita por la matemikala lexiko ; la duesma ex. en expertizar e c. (p. 155), la triesma ex. en filologo, filologio.
  3. Se un linguo rivelas la derivo-direciono, la vorto neplus apartenas a la 5a klaso ma a la 2a. Ofte la D. montras l’origino per la « Ablaut » en la derivita vorto. Ex. en D. Hammer, hammern e Pflug, pflügen, l’unesmi esas klare la radiki. Pro ke nula altra linguo montras la radiko, ni devas aceptar martelo, martelagar e plugo, plugagar. Pro analogeso konsequas la sama derivo-direciono por preske omna simpla utensili, qui esas lin-