Page:Progreso - 3a yaro.pdf/32

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
2
PROGRESO

necesa uneso ed analogeso, qua devas regnar en la tuta linguo. Esas do necesa, ke ni expozez hike ta « nuvaji », e submisez oli, segun nia konstanta metodo, a la judiko di nia samideani e di l’Akademio.

La « nuvaji » konstitucas du klasi kun importo tre neegala : l’unesma kontenas la nuva afixi, qui esas generala elementi di la linguo ; la duesma kontenas la nuva radiki o vorti, qui max ofte esas tute specala a la matematiko, e mem nur a brancho di la matematiko. Ni do insistos prefere sur l’unesma klaso. Se en la duesma klaso ula vorto ne esas bone selektita, on povos sempre emendar ol sen ula detrimento. Tute kontre, l’elementi di l’unesma klaso postulas la max granda atenco, ne nur de la matematikisti, sed de omna ciencisti e teknikisti.

I. — Kelka nuva prefixi semblas tute necesa ed impozata da l’internacioneso. Li esas :

Anti-, en : anti-axo, anti-homologa, anti-kaustiko, anti-klastiko, anti-komplementa, anti-konjugirta, anti-kuvo, anti-logaritmo, anti-paralelo, anti-paralelogramo, anti-plano, anti-polareso, anti-prismo, anti-projekto, anti-punto, anti-rekto ; sen parolar pri antipodo, qua esas primitiva vorto ja adoptita. Rimarkez, ke en omna ta vorti anti- havas la senco di kontre, di opozita ; sed omna ta vorti esas internaciona, ed on ne povus formacar oli per la prefixo kontre-.

Auto-, en : auto-homologa, auto-konjugita, auto-polara, sen parolar pri automorfa, qua esas primitiva vorto. En ta vorti, auto- signifikas : a su, per su ; sed on ne povus formacar ta vorti per su o per ipsa.

Equi-, en : equi-angula, equi-anharmonika, equi-axa, equi-difero, equi-disto, equi-harmonika, equi-latera, equi-multopla, equi-potenciala, sen parolar pri equilibro, equinoxo, equipolo, equivalo, en qui la senco di equi- esas plu o min konfuza. En ta vorti, equi- signifikas egala ; sed on ne povis uzar egal- en omna ta vorti, qui esas max ofte internaciona : mem D. havas äquidistant, apud gleicher Abstand ; äqui-harmonisch, apud gleich-harmonisch, ec. ; anke Aequipollenz, Aequivalenz, ec. tale ke, omna instruktita Germano konocas perfekte la senco di ta prefixo.

Ko-, en : ko-funciono, ko-latitudo, ko-normala, ko-sekanto, ko-sinuso, ko-tangento, ko-varyanto, sen parolar pri kolineara, korelato e korelativa, korespondo, qui esas por ni primitiva vorti. En ta vorti, la prefixo ko- ne havas la senco di kun, sed la senco : « komplemento di… » o : « di la komplemento ». Ol esas do tute necesa. Sed ni rezervis ol a ta specala senco, ed uzis kun o sam en la kazi, en qui la senco postulis ta elementi : kun-junto, kun-kurar, kun-mezurebla ; sam-axa, sam-centra, sam-foka, sam-plana, sam-tempa, malgre l’exemplo tentiva di vorti quale D. koaxial, konfokal, komplanar, e mem la sugesto di ula nia konsilanti,