Page:Progreso - 3a yaro.pdf/204

174

PROGRESO

komu­naj kom­pre­ni­loj sur la kampo de parolo kaj skribo, ne limi­gante[1] la sanan, kre­an­tan[2] indi­vi­due­con kaj libe­re­con de la diver­saj popo­la­ni­moj ?	komuna kom­pre­nili di la homaro en la domeno di la parolo e skribo, sen res­trik­tar irge per to la sana e fekun­da par­ti­ku­la­reso e libe­reso di la diversa nacio­nal anmi ?
Kom­pre­ne­ble, oni devus komen­ci per la plej sim­plaj, faci­laj kaj por chiuj evi­den­taj komu­na­jhoj de laboro kaj de inter­ri­la­toj, nome per la kal­ku­lado kaj la nom­bro­for­moj[3], poste per la divido kaj kal­kulo de l’tempo. Eli­rante de tio, oni trans­iros[4] al la ter­mi­naro de la plej ordi­nara tek­niko kaj iom post iom al tiuj fakoj de la indus­trio, tek­niko kaj scienco, en kiuj la nacieco[5] de lingvoj ludas nenian rolon, sed por kiuj unueca kom­pre­nigo[6] havas grandan socian kaj eko­no­mian gra­ve­con. Sam­tempe estos fori­gi­taj plej evi­dente kaj efike la mal­per­fek­ta­jhoj de la ghis­nunaj per his­to­ria influo enkon­du­ki­taj nomoj[7] kaj espri­moj en parolo kaj skribo.	Vide­ble on devas komen­car per la labo­ral e komu­ni­kal moyeni max simpla e facila, e pluse kono­cata da omni, nome per la nom­bro-sis­temo e la formi di nom­bri­fado, pose per la divido e kal­kulo di la tempo, e de ibe pasar a la ter­mi­naro di la max ordi­nara tek­niko e gra­doze en la bran­chi di la mes­tieri, di la tek­niko e di la cienco, qui nule kon­cer­nas la nacio­nala par­ti­ku­la­reso di la linguo, sed en qui l’une­sala inter­­kom­preno havas granda sociala ed eko­no­miala importo. Per to on supre­sos sam­tempe la neper­fek­tesi di la til­nuna (paro­lala e skri­bala) ter­mini ed expre­suri, kun lia his­to­riale nas­kinta diver­seso, per la max evi­denta ed utila maniero.
Mi jam antaue rapor­tis en tiu chi jhur­nalo pri la unueca pli­bo­nigo de la kal­ku­lado[8] per komu­naj, raciaj espri­moj por ansta­taui la mal­per­fek­ta­jhojn, kiuj	Me ja expli­kis me hike pri l’une­sala plu­bo­nigo di la nom­bro­sis­temo per komuna lin­guala expres-formi max racio­nala, vice la neper­fek­tesi exis­tanta en

1. Limigi $=$ igi limo ! quale ol povas signifikar : limitizar ? C. B. : « mal­hel­pante ». Sed D. ein­schrän­ken $=$ restriktar, ne malhelpar !
2. C. B. : « fekunda ». Idajo !
3. C. B. : « nombrado kaj kalkulado ». Quo esas nombrado, se nombro ne esas ago ? « Kalkulado » tradukas, che G. E., Zahlenwesen, che C. B. Zäh­lungs­for­men ; dufoye nejusta ! Kalkulado $=$ Rechnen ! Komparez en la sequanta lineo : Zeit­rech­nung $=$ kalkulo di la tempo.
4. C. B. : « transpashus ». Per quanta pazi (« pashi ») ?
5. C. B. : « la nacia memstareco ». G. E. eskamotis la malfacilajo : « die nationale Eigenart ». Sed « memstareco » tradukas « Selb­stän­dig­keit », ne « Eigenart », qua esas « par­ti­ku­la­reso » : vorto qua mankas en Esp. !
6. C. B. : « inter­konsento ». Kontresenca !
7. C. B. : « notacioj ». Eleganta neologismo ! « (bushaj kaj skribaj) ».
8. G. E. « kalkulado » $=$ C. B. « nombrado » (v. n. 11).