Page:Progreso - 1a yaro.pdf/613

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
599
BIBLIOGRAFIO

longo, alto, rapido, profundo, mem libero por indikar la longeso, alteso, e. c. Sed altra parte on uzas tute neutile la sufixo ec en pezeco. On uzas marveturi, segun la santa tradiciono ; sed samtempe on enduktas du nuva radiki : navig‑i, navigaci‑o ; sume tri radiki por un ideo ! Bela exemplo di « natural evoluco » ! On parolas pri nivelado, triangulado (kad nivelo, triangulo signifikas simpla agi ?), sed anke pri elverko. On uzas diurna quale adjektivo di tago ; sed on ne havas la distingo, tante necesa, quan ni facas inter dio e jorno. On uzas mekanismo en senco di mashino o mashinaro, sen reflektar, ke on bezonas ta vorto por indikar doktrino. On ne havas fusilo o fuzilo (to esus ya Idacho !) sed on enduktas tranquile fuziliero. On uzas difini, segun la max primitiva Esp., en senco di destini, quan on trovas tamen en la Du mil novaj vortoj di la Maestro.

Kompreneble, ni ne volas kritikar hike la nuva radiki enduktita : pri multi, la kompetenteso mankas a ni, quale a la cirke cent membri di la Lingva Komitato. Tamen, judikante nur de la linguala vidpunto, semblas a ni ke shafto esas min internaciona kam arboro (en teknikal senco) ; bremso, kam freno ; ebeno, kam plano ; argano (I), kam krano (DE) ; buo, kam boyo (v. Progreso no 7, p. 303) ; grundi, kam strandar (DE ; F. échouer) ; wachi, kam guatar o vigilar. Skualo sugestas prefere l’ideo di speco de fishi (squali) kam l’ideo di ventofrapo ; lugero esas min bona kam nia lugro ; tono esas min bona kam nia tuno, pro l’altra senco di tono ; shtormo esas preske nia sturmo, sed kun la sh-sono kara a la Maestro ! Same, pro quo shkoto (D. schot, E. sheet, F. écoute, S. escota) ? Od on devas prenar shot, od on devas prenar skot. Pro quo tajdo, qua esas nur angla e signifikas propre tempo, vice mareo, tre konocata per sa derivaji ; tante plu, ke on uzas fluso e refluso ! — On adoptas kelka radiki tre bona, quin ni anke havas : cirkul‑i, kulmin‑i (ne kulminaci‑i !), lameno, latitudo, lineo (speco di kordo, sed on devas prenar ol anke vice linio), his‑i (hisar), lanchi (navo ; ni dicas : lansar). Fine, on audacas adoptar, ne nur nuva letro (w), quale ni ja dicis (Progreso no 8, p. 415), por havar westo (vice la poeziala ocidento !), sed nuva vorti, qui koincidas kun malnuva radiki : esto divenas la kardinal punto opozita a westo ! To esas posibla che ni, qui havas la verbo esar vice esti ! Logo signifikas D. log, E. log, F. loch ; sed to ne esas grava, nam ta instrumento esas pure teknikal ; e fine viri signifikas D. wenden, E. weer, F. virer, I. virare, S. virar ; certe internaciona vorto, sed qua kolizionas kun la tante uzata viro ! Ed on ne dicez, ke dusenceso esas ne timenda ; quon signifikos viro en maro ? Ni adoptis por ta senco la verbo jirar, qua esas anke konocata en ta senco (F. giration, giratoire). Omnakaze, on ne povas sat admirar kun quanta libereso ed audaco la konservema autori agas relate la Fundamento, chanjante sen skrupulo la senco di radiki kontenita en la santa libro ! Sed lor, pro quo tante klamar ye sakrilejo,