Page:Progreso - 1a yaro.pdf/570

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
556
PROGRESO

tante diskutita en la Komitato ipsa). Por la sexui anke, esus plu logikal (segun l’opiniono di So Baudouin de Courtenay e di mult altri) havar du sufixi quaze simetra por la maslo e la femino, dum ke la simpla radiko (kun ‑o) indikus ento sen genro determinita, o la du genri kune. Sed praktike, esas plu komoda (plu konforma anke a nia kustumi, irgequante ici esas malgalanta, pro lia prehistoryal antiqueso) derivar, kande necesa esas, la femino de la maslo, indikita per la simpla substantivo.

Mem la sufixo aj, por la kozi, devas uzesar nur en kazo di bezono, c. e. nur kande l’adjektivo substantivigita povus esar dusenca, e signifikar persono. Nam existas tre multa vorti, precipue en ciencal e teknikala linguo, qui esas adjektivi substantivigita ed indikas kozi : astringivo, nutrivo, kondukivo, e. c. esas esence ed evidente nur kozi ; esas do tute neutila adjuntar a li la sufixo ‑aj[1]. Same, en matematiki on parolas pri kompozanto, rezultanto, determinanto, varyanto… Nule bezonas adjuntar aj a tala vorti, tante plu ke li ne indikas propre kozi plu kam personi : tute kontre, l’uzado di plura lingui, donante a li genro feminala, semblas atribuar a li quaza metafora personeso. (Pro la sama motivo, on povus tre bone dicar konsequanto, nam ta vorto ne povas indikar homo, sed nur propoziciono o fakto ; e. c.)

Rezume e konkluze : la finalo ‑u indikas personi nur en la pronomi, ne en la substantivi ; on do ne povas uzar ol por substantivigar la adjektivi. Teorie, on devus adoptar ed uzar du sufixi, un por personi, altra por kozi ; sed praktike, un sola suficas por distingar la du kazi, e mem ol esas necesa nur en kazi di posibla dusenceso.

Lasta rimarko : en la pronomi, la plurala formo (per ‑i) sempre korespondas a la singularo per ‑u, nam la singularo per ‑o, indikanta nedeterminita kozo, ne povas havar pluralo (se on vizas plura kozi, ta kozi esas pro to ipsa determinata, e konseque on devas dicar : ta kozi, multa kozi, altra kozi, e. c. e ne simple : to, multo, altro...) Sed, se on adoptus la propozo di So de Janko, la formo per ‑o, indikanta determinita kozi, povus e devus havar pluralo, qua esus necese la formo per ‑i, segun la generala regulo : bono, boni (L. bonum, bona) ; ed on devus inventar altra pluralo por la formo per ‑u. Sed to ipsa montras, ke ta formo ne esas admisebla, e ke on devus uzar specala sufixo konservenda en

  1. Hike on povas ankore rimarkar, ke persono anke esas nutrivo che la hommanjanti ; ke persono povas esar kondukivo (ex. en elektrala cirkuito) ; e. c.