Page:Progreso - 1a yaro.pdf/569

555

STUDYI PRI SIMPLIGITA ESPERANTO

ne distingas personi e kozi, omni esas logike « obyekti » od « enti ». Pro to, la finalo o di la substantivi ne signifikas plu kozo kam persono, sed simple « obyekto » od « ento ».

Quon do signifikas adjektivo nemediate substantivigita ? Logike, bono $=$ ento bona, belo $=$ ento bela (rimarkez bone : ento konkreta, e tute ne l’abstraktita qualeso, por qua ni havas la sufixo necesa es). Ta « ento » ne esas plu kozo kam persono ; ol povas esar la du, se to esas fakte posibla. Sed praktike, en la max multa kazi, la senco ipsa di l’adjektivo indikas a la « komuna raciono », kad ta ento esas persono o kozo : avaro, blindo, lamo, strabo povas esar nur personi ; vakuo, dezerto, acido, povas esar nur kozi^[1]. L’ideo di persono o di kozo rispektive esas nur implikita, tacite e spontane adjuntita ; kompreneble, ol impedas la strikta renversebleso, t. e devas malaparar kande on revenas de la substantivo a la adjektivo ; sed esus same arbitriala, same kontrala a la strikta renversebleso, pozar : belo $=$ bela kozo (belajo) kam pozar : belo $=$ bela homo o persono. La du esas egale kontre la logiko, o plu juste, exter la logiko. Segun la strikta logiko, on devas tacar nulo, ed expresar omna elementi di l’ideo : l’ideo di persono, per la vorto homo ; l’ideo di kozo, per la vorto kozo (o per la sufixo ajo). Apene on bezonus alterar hom en om (sufixo propozita da S^o de Janko), nam, danke la posibleso di eliziono, bela homo $=$ bel’homo $=$ bel-omo. Rezume, segun strikta logiko, on devus sempre uzar sufixo, sive por la personi, sive por la kozi. E rimarkez ke la sufixo por personi ne povus esar ul, qua havas altra senco ed uzo : rentulo $=$ homo, qua posedas renti ; do blindulo $=$ homo, qua posedas blindo ; sed quo esas blindo ? Blindo $=$ ento blinda, por S^o de Janko quale por ni : do blindulo ne esas blinda homo, sed homo a qua apartenas irga blinda ento. Se do tala sufixo esas vere bezonata, ol devos esar altra kam ul (tam longe kam on konservos ica sufixo kun la senco definita en la Fundamento ipsa).

Pro quo ni ne adoptis tala sufixo ? Simple pro ke praktike ol ne esas necesa. Nam, pro ke on havas sufixo specala por indikar la kozi, nome aj, on ne bezonas sufixo specala por indikar la personi : l’absenteso di sufixo suficas por to (ne oblivyez, ke la questiono neplu esas di strikta logiko, sed di praktikal komodeso). La kazo esas exakte la sama kam pri la sexui (questiono

1. Rimarkez quante ta distingo esas okazionala : manjajo indikas kozo, ecepte che la hommanjanti ; same belajo (kozo bela) povas aplikesar a persono (virino) ; e. c.