Page:Poesaka Soenda 1924-(10-12)-3(04).pdf/7

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

kayaan basisirna, pipatumbueunnana pagunungan di Eropa sareng Amerika Kaler ; Australia napel ka Asia ; Madagaskar napel ka Hindu Hareup.

Ku robah-robahna kaayaan bumi (geologische proces), loba tanah-tanah anu lengket marisah, ngeser ka tempat sejen, margi eta tanah-tanah the ngambang dina “ SIMA”, lir gunung es anu ngambang dina sagara, pipindahan kageserkeun ku rupi-rupi lantaran.

Jadi siga naker, jelema anu nyicingan Nusa Hindia alam harita, nyaeta alam ngahiji sareng Asia, Madagaskar napel ka Hindu Hareup; tah alam harita urang Austranesia nyicingan eta tempat.

Barang paturay ku robahan bumi (geologische proces) tea, pangeusina oge paburencay, lajeng pada ngalalakon nuturkeun hirupna sorangan, nya jadi rupi-rupi basa anu saparoman, kawantu saruntuyan asalna sapupuhunan.

Mana anu pangmunasabahna antawis eta wangwangan-wangwangan anu diserat di luhur, jisim kuring kumambang kana timbangan para juragan.

Ayeuna urang carioskeun bangsa anu tetela bae, tegesna langkung tetela mana “wangwangan asalna Basa Sunda”, nyaeta hal basa Sunda dilebetkeun kana golongan basa Indonesia bagian kulon. Anu didamel ciciren lebet kana golongan eta, babakuna pisan kaayaan kecap-kecapna sareng rakitanana omongan.

Pikeun netelakeun adegna Basa Sunda, perlu dibanding-banding heula sareng basa sanes anu sagolongan. Jadi ieu padamelan the enya-enyana hancengan ahli Basa Wetan, sanes ajang hareupaneun jisim kuring; nanging pikeun nyumponan sarat anu perlu jadi saksi, jisim kuring kapaksa kedah muka peperenian, kenging mulungan tina paririmbon batur.

Mimiti urang ngabandingkeun hiji kecap Sunda sareng basa sanes anu sagolongan. Dupi anu bade didamel conto, nyaeta kecap “heunteu” anu sami sareng “neen” dina basa Walanda tea.

Di cantilan Djawa:
Jawa = ora Jawa Tengah, Bang Wetan = ‘nda
Madura = tade
Bali = inda

Cantilan Sumatra
Aceh = hana
Nias = Ieu-eu
Gajo, Batak = ‘ndang, lang, Lalang.
Minangkabo = ‘inda, ta’
Malayu = tidak, ta’

Cantilan Borneo
Rupi-rupi bada Dayak = ang,angaan, Poang, nyian, nyan, eam, heam.

Cantilan pulo-pulo Sunda aralit.
Bali, Bali-aga, sasak, Sumbawa Kulon, Bima, Sumba = inda
Sawu = ‘a de,
Flores = ‘eong
Solor = take

Bara-bara Celebes.
Gorontalo = dila, dio, diu, dia.
Tomini = tiaje, ‘ndau, gega,…jst.
Toraja Kulon ==Ledo, unde,…jst.
Makasar == Tena. Taena…jst
Bugis == ‘nde’.

Tingali cicingna sora t sareng d.

Ayeuna urang nyandak hiji tempat, urang bandingkeun kecap-kecapna sareng Basa Sunda; anu bade dipilih Menado margi ari Jawa atanapi Malayu mah, ku emutan asa teu kedah ditataan deui didieu, dumeh sok kapendak sadidinten tea. Sareng deui ari Jawa sareng malayu mah, urang parantos kacida wanohna, jadi tiasa sakalian kasampeur kabandingkeun. Sumangga araos bae ieu di handap:

Sunda Menado
Awewe Wewene, beneh
Baraya Taranak
Bapa, ayah Amah, amang, baba, papa, ama, tata.
Indung Mah, inang, ma, mah, inah.
Anak Anak, okih, wana.
Leungeun Dengen, lengen, lima, rima.
Ati Atey, nate, ate, ening, hate.
Langit Langi, rangi, dangit, langit.
65