arasup ka urang sareng kumaha kapakéna di urang.
Hal ieu parantos dipedar ku Juragan Ardiwinata dina Papaés Nonoman dua nomer. Ieu ku jisim kuring dicutat sakur anu perlu kauninga ku anu raresep ngulik Basa Sunda:
Nurutkeun kapakéna basa kosta téh aya 7 rupa:
1. Nu tacan tetep kapakéna, kakara dipaké ku dua tilu jelema baé, anu bisa kana basa séjén atawa anu ahli cetaan. Saperti cék anu bisa basa Walanda: Éta jelema pang datangna ka dieu aya politiekna. Anu matak sakitu beungharna téh, taktikna dina balangsiar alus pisan.
Cék hiji ulama: Mudah-mudahan baé Gusti nu Murbéng rat énggal maparin pahla ka istri nu sakitu taatna ka carogé.
Kecap-kecap anu di kitu, lamun teu geuwat-geuwat dipiceun, lila-lila mah tangtu jadi kaprah sarta urang Sunda nu pandeuri moal nyahoeun, yén éta basa séjén.
2. Kecap beunang nyokotn tina basa séjén, lantaran teu aya pisundaeunana, babakuna kecap nu kapaké dina élmu-élmu atawa ngaran barang-barang nu asal ti nagara séjén. Kecap anu kitu sawaréh mah lantaran geus heubeul pisan dipakéna, geus teu aya nu nganyaanan basa séjén, marukan Sunda tulén baé, katambah ku ngunikeunana geus béda pisan tina asalna, saperti akar, pasar, pangrajék, moal, jst.
3. Kecap beunang nyokot tina basa séjén, sarta aya pisundaeunana, tapi geus kaheubeulanana, geus prah baé saréréa pada nyaho, malah lolobana mah jelema téh geus teu nyarahoeun, yén éta lain basa Sunda tulén, marukan basa tuturunan baé; ari kecap Sundana nu asal, dianggap rangkepanana baé, saperti maksud jeung karep. Nya kitu deui tina geus teu asa beunang nginjeum téa, loba pisan basa kosta anu dirarangkénan dijieun kecap rundayan, malah sawaréh mah dilemeskeun sakali, maké patokan ngalemeskeun basa Jawa, saperti maksud-maksad.
4. Pirang-pirang basa kosta anu dijieun basa lemes, babakuna basa Jawa.
5. Aya deui kecap kosta anu asalna aya sasaruanana dina basa pribumi, tapi lila-lila, ku lantaran lumbrah (taal-geruik), jadi béda jeung kecap asalna. Saperti kecap moal asalna basa Arab mohal, hartina teu kaharti ku akal ayana, méh sarua jeung kecap hamo dina basa Sunda.
Tapi ayeuna kapakéna kecap moal jeung hamo téh di Priangan mah aya bédana, nya éta ari hamo mah maké boga harti taya petana bisa (onmogelijk). Tah kecap anu kitu téh loba deui dina basa Sunda.
6. Loba kecap kosta anu sulaya dipakéna ku urang Sunda tina asalna. Saperti kecap hilap dina basa Arab, hartina béda atawa sulaya, tapi ana geus jadi basa Sunda bet jadi poho hartina téh. Kecap balég ogé basa Arab, hartina jelema nu geus umur 15 taun ka luhur, nya éta anu geus wajib ngalakonan paréntah Syara. Tapi dina basa Sunda balég téh sok dipaké kana begér.
7. Geus tangtu pisan anu matak urang sok nyokot basa séjén téh lantaran kecap anu kitu henteu acan aya pisundaeunana. Ari rék nyieun anyar, hésé atawa tacan lumbrah, katurug-turug adatna jelema sok resep nurutan basa batur. Tatapi jaba ti kitu loba ogé kecap-kecap anu baheulana kawas-kawas aya Sundana, tapi jelema ayeuna geus teu aya nu terangeun, semu-semu jati kasilih ku junti. Saperti basa Arab akal anu hartina verstand, ayeuna geus teu aya Sundana, padahal piraku baheula jelema teu boga akal. Aya ogé kecap budi anu sakapeung sok sarua hartina jeung akal, tapi éta ogé lain basa Sunda.
Ngaran-ngaran poé anu kapaké ayeuna kabéh basa Arab.
Naha saméméh agama Islam urang Sunda teu boga ngaran poé? Aya ogé ngaran poé asal tina basa Kawi, nya éta:
