Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/95

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

१९२१ – २३ वर्सा ताची स्थानिक स्वराज्य मंत्री म्हूण नेमणूक जाली.

सुरेंद्रनाथ ‘एनेशन इन मेकिंग : बिइंग द रेमिनिसेंसीस ऑफ फिफ्टी यीअर्स ऑफ पब्लिक लाइफ’ (१९२५) ह्या नांवान आपजीण बरयली. – कों. वि. सं. मं.

बॅल, अँलेक्झांडर ग्रॅहॅम : (जल्म : ३ मार्च १८४७, एडिंबरो- स्कॉटलंड; मरण : २ ऑगस्ट १९२२, बेडेक- नोव्हस्कोशा – कॅनडा).

नामनेचो अमेरीकन भौतिकशास्त्रज्ञ आनी संशोधक. दुरध्वनीचो सोद ताणें लायलो. ताच्या ह्या सोदाक लागून संदेशवहन तंत्रविद्येंत एक नवें यूग सुरू जालें. आपली आवय आनी घरकान्न भेड्डी आशिल्ल्यान ताणें तांकां उलोवंक शिकोवपाचें काम जिवीतभर आस्थेन केलें.

ताचो बापूय वाचाक्रियाविज्ञानाचो आनी वाचाशास्त्राचो तज्ञ आनी आजो वाचाशास्त्राचो प्राध्यापक आशिल्लो. ताचें सुरवातीचें शिक्षण एडिंबरो विद्यापिठांत जालें. पिरायेच्या सोळाव्या वर्सा एल्जिनांतल्या वॅस्टन हाऊस अँकॅडमी हे संस्थेंत वाचशास्त्र आनी संगीत हांचो निदेशक म्हणून तो काम करूक लागलो. १८६५ त फुडल्या शिक्षणाखातीर तो लंडनचे युनिव्हर्सिटी कॉलेजींत गेलो. थंय ताणें उलयता आसतना तोंडांत जावपी अनुस्पंदनाचो अभ्यास केलो. फुडें १८७० तो आवय बापाय वांगडा ब्रँटफर्ड (आँटॅरिओ, कॅनडा) हांगा गेलो. १८७१ त बोस्टन हांगा सेरा फुलर्सा स्कुलांत तो भेड्ड्या विद्यार्थ्यांक शिकोवपाचें काम करूंक लागलो. १८७२ त ताणें भेड्ड्यांच्या शिक्षणांक प्रशिक्षण दिवपाखातीर बोस्टन हांगा एक विद्यालय स्थापलें. १८७३ त बोस्टन विद्यापिठांत वाचाक्रियाविज्ञानाचो प्राध्यापक म्हणून नेमणूक जाली.

टॉमसन वॉटसन हाचेवांगडा तारायंत्रविद्या आनी दूरध्वनी विद्या ह्या विशयांनी ताणें संशोधन केलें. एकेच सरयेवयल्यान एकाच वेळार कितलेशेच संदेश प्रेशीत करपी तारायंत्र प्रणालीकडेन ताचें लक्ष गेलें. आवाजाचे खरसाणीप्रमाण हवेचे घनतेंत जावपी बदलाप्रमाण सरयेंतल्यान व्हावपी विद्यित प्रवाहांत बदल करून ध्वनीवहन करूं येता, अशें १८७४ त ताका दिसलें. कितलेशेच प्रयोग करतकच १८७६ त ताणें चुंबकीय दूरध्वनी हें उपकरण तयार केलें. ह्या उपकरणांत फुडें टॉमस एडिसन आनी हेर जायत्या आश्त्रज्ञांनी सुदारणा करून ताका आयचें स्वरूप प्राप्त करून दिले.

बॅल हाणें १० मार्च १८७६ त पयलेच खेपे पयलें वाक्य सरयेंतल्यान विद्युत् प्रवाहावरवीं प्रेशीत केलें. ते उपरांत दोन म्हयन्यांनी अमेरिकन अँकॅडेमी ऑफ आर्ट्स अँड सायन्सेस हे संस्थेच्या बोस्टन हांगाचे सभेंत ताणें दूरध्वनीचें पयलें प्रात्यक्षीक करून दाखयलें. जुलाय १८७७ त बॅल टेलिफोन कंपनीची स्थापणूक जाली आनी त्याच वर्सा इंग्लंड आनी फांसांतूय बॅल हाणें दूरध्वनीचो प्रसार केलो. बॅल आनी वॅस्टर्न युनियन हे कंपनीन १८७९ त संयुक्त कंपनी स्थापन केली. १८८४ त बॅल कंपनीन बोस्टन आनी न्यूयॉर्क हांचे मजगतीं पयलि पयसुल्ल्या अंतरावयली दूरध्वनी यंत्रणा उबारली. ११८५ त बॅल आनी हेरांनी मेळून अमेरिकन टेलिफोन अँड टेलिग्राफ कंपनीची स्थापणूक केली. फ्रांसांत १८८० ह्या इनामाचे रकमेंतल्यान वॉशिंग्टनांत व्होल्टा लॅबोरेटरी स्थापन केली. हे प्रयोगशाळेंत ताणें फोटोफोन, श्रवणमापक, ग्रामोफोनांतल्यो सुदारणा आदी सोद लायलो. उजवाडाचे शलाकेवरवीं ध्वनीवहन करपी फोटोफोन ह्य उपकरणचें तत्व बॅल हाणें सी. ए. टेंटर हाचेवांगडा संशोधन करून सोदून काडलें.

बॅल हाणें तयार केल्ल्या लाखेच्या दंडगोलाकार आनी मेणाचे ताटलटच्या आकाराच्या आनी दंडगोलाकार ध्वनीमुद्रिकांचो कोलंबिया ग्रामोफोन कंपनीन उपेग केलो. वॉशिंग्टनांत ताणें भेड्डेपणाच्या अभ्यासाखातीर व्होल्टो ब्युरो ही संस्था स्थापन केली. १९०७ त ताणें एरियल एक्सपिरिमँटल असोसिएशनाची स्थापणूक केली.

अनुवंशीक भेड्डेंपण आनी हेर विशयांचेर ताणेम कितलेशेच निबंद आनी लेख बरयल्यात. १८८३ त सुरू केल्या ‘सायन्स’ ह्या नेमाळ्याक ताणें अर्थीक पालव दिलो. १८९८ – १९०४ ह्या काळांत तो नॅशनल जिऑग्राफिक सोसायटिचो द्यक्ष आशिल्लो. १८९८ त स्मिथसोनुन इन्स्टिट्युशनाचो रीजंट म्हणून ताची नेमणूक जाली. १८७५ – १९२२ ह्या काळांत ताणें दूरध्वनी संदेशवहन आनी भेड्ड्यांचें शिक्षण हांचेविशीं वट्ट ३० एकस्व पत्रा मेळयलीं. ताणें ‘अमेरिकन असोसिएशन टू प्रोमोट द टिचिंग ऑफ स्पीच टू द डॅफ’ ही संस्था स्थापन केली. फुडें हे संस्थेचें ‘अँलेक्झांडर ग्रॅहॅम बॅल असोसिएशन फॉर द डॅफ’ अशें नामांतर केलें. नॅशनल अँकॅडेमी ऑफ सायन्सीसचो आनी हेर कितल्याशाच संस्थाचो तो वांगडी आशिल्लो. – कों. वि. सं. मं.

बॅल नृत्यः अस्तंती देशांतलो नामनेचो नृत्यनाट्य प्रकार. रंगभूशा, नेपथ्य आनी संगीताची साथ घेवन हो सामुहिक नृत्यप्रकार रंगमाचयेर सादर करतात. बॅल हो शब्द बाल्लेरे () म्हणजे नाचप ह्या मूळ इटालीयन शब्दापसून निर्माण जाला. सुरवेक हेंनृत्य फकत राजदरबारांनी जातालें आनी तातूंत वांटो घेवपी आनी लाव घेवपी लोक प्रतिश्ठीत घराण्यांतलेच आसताले. उपरांत ल्हव ल्हव ताचो विस्तार वाडत रावून ताका वेवसायीक स्वरूप मेळ्ळें.

बॅल नृत्याचो उगम पंदराव्या शेंकड्यांत राजादरबारांतल्या उत्सवांक लागून जालो अशें मानतात. इटाली, फ्रांस, बर्गंडी हांगाच्या