हें थळ अंत्रुज म्हालाच्या मदीं आशिल्ल्यान, तशेंच पुराय गोमंतकांत फोंडें म्हाल मध्य सुवातेर आशिल्ल्यान पुर्तुगीजांचे नवे काबीजादीची जांबावली, पंचमहाल, पेडणे ते काणकोण मेरेनच्या म्हालची मामलेदारी (आदमिनीस्त्रासांव) आदल्या तेंपार हांगाच आशिल्ली. तशेंच हांगा व्हड बाजारपेठय आशिल्ली. पुराय माघ म्हयनो आनी अर्दो फाल्गुन म्हयनो ह्या काळांत हांगा व्हड प्रमाणांत जात्रा भरताली.
अत्रि, भारव्दाज, कौशिक, गार्ग्य आनी कौत्स ह्या पांच गोत्रांचे गौड सारस्वत ब्राह्मण श्री म्हाळसा देवीचे कुळावी म्हाजन आसून कौशिक, वत्स आनी कौडिण्य गोत्राचे कुळावी म्हाजन तिचे पालवी म्हाजन आसात. हे भायर हेर जातीचे लोकय हे देवीचे भजक आसात. म्हाड्डोळचे जायांपूजेची खुबच नामना आसा. – कों. वि. सं. मं.
म्हैसूरः कर्नाटक राज्यांतलें इतिहास प्रसिध्द शार. कर्नाटक राज्याक १ नोव्हेंबर १९७३ मेरेन म्हैसूर नांवान वळखताले.
कावेरी आनी कब्बनी न्हंयांलागसार दख्खन पठाराचेर म्हैसूर वशिल्लें आसा. ताचे आग्नेयेक सु. १३ किमी. अंतराचेर फामाद चामुंडी दोंगुल्ली आसा. बेंगलोरचे नेऋत्येक १३७ किमी. आनी मुंबयचे दक्षिण आग्नेयेक ८५० किमी. अंतराचेर हें शार आसा.
पयलींच्या काळांत महिषक, महामंडळ महिषराष्ट्र ह्यासारक्या नांवांनी ह्या शाराक वळखताले. म्हैसूरची लोकसंख्या ३१,५५,९१५ (१९९३), क्षेत्रफळः ११,९५४ आसा.
इतिहासः म्हैसुराचेर एकाफाटल्यान एक अशा व्हड राज्यांनी राज्य केलें. मौर्य, सातवाहन, कदंब, गंग बदामीचे चालुक्य, मालखेडचे राशट्रकूट, कल्याणचे चालूक्य, विजयनगरचे होयसाल आनी राया तशेंच वाडीयार, हैदर अली तशेंच टिपू सुलतानाचें म्हैसूर राजपाटण आशिल्लें.
राज्यवेवस्थाः विसाव्या शेंकड्यांत संस्थानी राजधानी म्हूण ह्या शाराचो नियोजन करून विकास केल्लो. हांगाचें नगरपालिकाप्रशासन हे नदरेन चड कार्यक्षम आसा. उदका पुरवण, आरोग्य सेवा, शिकपाची सुविधा, इतिहासीक वास्तू, बागो, हांचेबाबतींत शारान सुदारणा केल्यात. विसाव्या शेंकड्याचे हांगा फोर्ट, लश्कर, देवराज, कृष्णराज, मंडी, चामराज आनी नझराबाद अशे सात मोहल्ले वा विभाग आसले. वैभवसंपन्न शार घडोवपाक हांगाच्या संस्थानिकांची कलाभिरूची आनी सींदर्यदृश्टी दिसून येता.
अर्थीक स्थितीः म्हैसूर शारांत सुती आनी रेशमी कपडे, भाताच्यो आनी तेलाच्यो गिरण्यो, चंदनाचें तेल, रसायनां, कातड्याच्यो वस्ती तयार करपाचें उद्योगधंदे विकसीत जाल्यात.
बेलागुला ह्या उपनगरांत रंग आनी रसायनीक सारीं हांचे कारखाने आसात. उदेंतेक शिवसमुद्रम जुंव्यालागसरच्या जलविद्युत् निर्मिती केंद्रांतल्यान शाराक वीजपुरवण करतात. हातमाग, तंबाखू, कॉफी, विडयो असले कुटरी उद्योग शारांत विकसीत जाल्यात. म्हैसूरच्या हस्तिदंती आनी चंदनी कलाकामाची खूब नामना आसा.
मुखेल उत्सवः म्हैसूरच्या दसऱ्याचो इतिहास पुराणाकडेन संबंदीत आसा. चामुंडी दोंगरावयल्या चामुंडेश्र्वरी देवीन, दुश्ट महिषासूर राक्षसाक जिवेशी मारलो. तिच्या जैताची महिमा गायत हो उत्सव मनयतात. णव दीस हो उत्सव चलता. धाव्या दिसा सजयल्ले हत्ती, हत्ती सुंवारी, शिस्तबध्द कपडे घातिल्ले सैनीक, तरेतरेचीं वाजपां वाजोवपी वाजंत्री देवी चामुंडेश्र्वरीच्या नांवाचो गजर करीत व्हड मिरवणूक काडटात.
म्हत्वाचीं स्थळाः म्हैसूर शार आपल्या सैमीक सोबीतकायेक आनी नितळकायेक लागून प्रसिध्द आसा. ह्या शारांत जायत्यो सोबीत बागो आसात. शारा लागीं कृष्ण राजसागर घरण, वृंदावन बाग, चामुंडी दोंगुली, वडीयार राजमहाल तशेंच सोमनाथपूर देवूळ आसा. म्हैसूरच्यान ६५ मैल अंतराचेर श्रावणबेळगोळ बाहुबली (गोमटेश्र्वर) ह्या जैन संताचो
