Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/823

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

म्हाझूज दुसरेः १९३९ ते १९४५ ह्या काळांत एकवटीत राश्ट्रां (मुखेलपणान – जर्मनी, इटली आनी जपान) आनी दोस्त राश्ट्रां (मुखेलपणान – ग्रेट ब्रिटन, फ्रांस, अमेरिका, सोविएत युनियन आनी चीन) हांच्यांत जाल्लें. झूज. एकवटीत राश्ट्राचे मुखेली अँडोल्फ हिटलर, बॅनिटो मुसोलिनी आनी हिदेकी तोजो हांणी हुकूमशाय पद्दत आपणावन लोकशाय पद्दत आनी कम्युनिस्ट चळवळ मोडून उडोवन आपल्या साम्राज्याचो विस्तार आनी तें चड आक्रमक करचेखातीर हें झूज झगडले. पूण निमाणेकडेन ह्या तिगांयनी आपल्यावांगडा आपल्या देशाचोय पराभव करून घेतलो.

दुसयें म्हाझूज हें पयल्या म्हाझुजापरस चड व्यापक आनी सहारक आशिल्लें. ह्या झुजांत जमनीप्रमाण मळबांत आनी उदकांतूय व्हड संघर्श जाले. झुजांत पयलेच खेप अणुबाँबचो वापर जावन फुडें अणुबाँब युग सुरू जालें. दुसऱ्या म्हाझुजाचो सगळ्यांत म्हत्वाचो परिणाम म्हळ्यार संयुक्त राश्ट्रांची स्थापना.

चडशा इतिहासकारांच्या मतान दुसऱ्या म्हाझुजाचीं बियां पयल्या म्हाझुजांतूच पडिल्लीं. पयल्या म्हाझुजाउपरांत पॅरिस शांतता कबलातीवेखार जैतिवंत राश्ट्रांची जर्मनीक खूब अपमानकारक वागणूक दिल्ली. तशेंच नुकसान भरपाय म्हूण जर्मनीक व्हड रक्कम मेजची पडली. जैतिवंत राश्ट्रांनी तांचीं साम्राज्यां आपसांत वाटून घेतिल्लीं. हाका लागून तें राश्ट्र सूडान पेटिल्लें. झुजाउपरांतची अर्थीक मंदी, म्हारगाय आनी बेकारवाडी हांकां लागून जर्मनीची भौशिक स्थितीय इबाडिल्ली. अशा तंग वातावरणांत १९२३ त हिटलरान नाझी पक्षाची स्थापणूक करून म्हारगायेक आळो घालपाचें, तरणाट्यांक काम दिवपाचे आनी वर्सायल्स कबलातीवेळार जाल्ल्या अपमानाचो सूड घेवपाचें आश्र्वासन जर्मन लोकांक दिलें. हाका लागूं जर्मन लोकांनी ताचौ हुकुमशाय मानून घेतली.

मुसोलिनीन १९२२ त इटलींत फॅसिस्ट पक्षाची स्थापणूक करून थंय आपली हुकूमशाय लागू केली. पयल्या म्हझुजांत जैत मेळून लेगीत फ्रँच आनी ब्रिटिशांनी तांकां फावो तो वांटो दिलो ना म्हूण इटलियन तांचो तिरस्कार करताले. जाल्यार रशियेंत लेनिना उपरांत जोसफ स्टॅलीन हो कम्युनिस्ट राश्ट्राचो एकमेव हुकूमशाहा जालो. साप्प उदेंतेकडेन पयल्या म्हाझुजांत जैतिवंत जाल्ल्या जपानान आपलें विस्तारवादी धोरण चालूच दवरिल्लें. पॅसिफीक प्रदेशांत आपलो शेक बसोवपाच्या हावेसान ताणें अमेरिकेकडेन दुस्मानकाय केली.

१९२९ त संवसारीक मंदीच्या काळांत नाझीन जर्मन विधिमंडळांत आपलो शेक बसयलो. जानेवारी १९३३ त हिटलरान राश्ट्राचीं सगळीं सुत्रां आपल्या हातांत घेतलीं. उपरांत ल्हव ल्हव अत्याधुनिक शस्त्र सामुग्री एकठांय करून सैन्याप्रमाणांत खूब वाड केली. आपलें विस्तारवादी धोरण चालीक लायतना सुरवेक मार्च १९३८ त ऑस्ट्रियेकडसून व्हडलोसो विरोध जालोना. हाका लागून हिटलराचें मनोबल वाडोवन ताणें मार्च १९३९ त झेकोस्लावाकियेचेर घुरी घालून तें काबीज केलें. हिटलराच्या ह्या हालचालिंचो धाक घेवन ब्रिटीश आनी फ्रांस परतून एकठांय आयले. जर्मनीन पोलंडाचेर घुरी घाल्यार दोनूय राश्ट्रां एकवटीत जावन जर्मनीआड झूज उबारपाची तांणी कबलात केली. उपरांत १ सप्टेंबर १९३९ दिसा जर्मनीन पोलंडाचेर घुरी घालतकूच, थरिल्याप्रमाण ब्रिटन आनी फ्रांसान जर्मनीआड झूज उबारलें. अशे रितीन दुसरें म्हाझूज सुरू जालें.जर्मनीचे सैनिकी डावेपच कुशळ आनी क्रियाशील आशिल्ल्या रोकडोच तांणी पोलंडाचो अस्तंत भआग हातासलो. जाल्यार हिटलराकडेन केल्ले कबलातीचो फायदो घेवन स्टॅलिनान पोलंडाचो उदेंत भाग हातासलो. उपरांत ताणें इस्टोनिया, लॅटविया आनी लिथुआनिया हे बाल्टीक पवदेशूय सोविएत युनियनाक जोडले. पयल्या म्हाझुजाप्रमाण दुसऱ्या म्हाझुजांतूय बेल्जियमान तटस्थतायेचें धोरण आपणायलें. पूण जर्मन सैन्य बेल्जियमांत रिगून थंयच्यान तांणी फ्रांसाचेर घुरी घाली. फ्रांस सैन्य शरण आयल्याउपरांत नाझी सैन्यान नेदलँड्स, डॅनमार्क आनी नॉर्वे हीं राश्ट्रां हातासलीं. उपरांत हिटलरान आपली मोहीम इंग्लंडाकडेन वळयली. जर्मनीच्या वायदुलान लंडन शाराचेर एकसारके बाँनहल्ले केले. पूण ब्रिटनाचो प्रधान मंत्री विस्टन चर्चील हाणें आपल्या लोकांचें मनोबल वाडोवन जर्मनीआड झूज चालूच दवरलें. ह्या वेळार ब्रिटनाक अमेरिकेचो व्हड आदार मेळ्ळो. कांय म्हयने एकसारके बाँबहल्ले करून लेगीत ब्रिटन शरण येना हें पळोवन हिटलरान आपली मोहीम रशियेकडेन वळयली.

जर्मनी आनी ब्रिटन हांच्यांत व्हड झूज चालू आसतनाच इटलीन आफ्रिका खंडांत ब्रिटीश साम्राज्याआड मोहीम उबारिल्ली. सुरवेक इटली सैन्यान इथिओपीया आनी ब्रिटीश सोमालीलँड हे प्रदेश आपल्या शेकातळा हाडले. उपरांत इजिप्त प्रदेशूय हातासलो. पूण ब्रिटीशांनी ऑस्ट्रोलिया, न्यूझीलँड, भारत, दक्षिण आफ्रिका आनी हेर वसणुकांतल्यान सैन्य धाडून इटली सैन्याचो आफ्रिकेंत पराभव केलो.

बाल्कन प्रदेशांत हिटलरान बल्गेरिया, हंगेरी आनी रुमानिया हांकां बळजबरेन आपलेवाटेन करून घेतिल्ले. पूण १९४१ त जेन्न युगोस्लावियेन हिटलरा झगडपाक म्हयकार दिल्लो तेन्ना ताचेर घुरी घालून तो प्रदेश हातासलो. इटलीनूय नाझी सैन्याच्या आदारान ब्रिटिशांच्या शेकातळा आशिल्ल्या ग्रीस प्रदेशाचेर जैत मेळयलें.

हिटलर कम्युनिस्ट रशियेक आपलो सदांच व्हडलो दुस्मान समजतालो. पूण झुजाच्या सुरवेच्या काळांत रशियेक झुजासावन पयस दवरपाखातीर हिटलरान स्टॅलिनाकडेन तात्पुरती कबलात केल्ली. १९४१ ब्रिटन शरण येना तें पळोवन हिटलरान आपली मोहीम रशियेचेर वळयली. जर्मन सैन्यान लेनीनग्राड, मॉस्को आनी वोल्गा अशा तीन वेगवेगळ्या दिकांतल्यान रशियेचेर मारो सुरू केलो. सुरवेक जर्मनीक यशूय मेळ्ळें.