Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/805

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

शिकप,शिकवप आनी संशाधन हाचेभायर जर्मनच्या भौशिक राजकीय मळारप ताणें वावर केला.लोकशाहीविशीं ताका राग आशिल्लो पूण लोकमनाची कदर करपी अभिजन सतेचो तो पुरस्कर्तो आशिल्लो प्रशियन संसदेंत तो उदारमतवादी पक्षाचो १८६३- ६६ आनी १८७३-७९ ह्या ९ वर्सांच्या काळआंत तो निर्वाचित प्रतिनिधी आशिल्लो. फुडें जर्मनच्या एकीकरणाउपरांत जर्मन राईशस्ताग (शाही संसद) चेर ताका १८८१-८४ प्रतिनिधी म्हूण ताका वेंचिल्लो.प्रॉयशिसड यार ब्युषर ह्या त्या काळांतल्या प्रभावी राजकीय नेमाळ्याचो तो सहसंस्थापक आनी स्तंभ लेखक आशिल्लो.१८७३-९५ ह्या काळांत तो बर्लिन ऑकॅडेमी ऑफ सायन्सिस हे संस्थेच्या सचिवपदार आशिल्लो.


बर्लिनलागसारच्या उपनगरांत ताका मरण आयलें. ताच्या मरणाउपरांत ताचं पुराय साहित्य खंड रुपान उजवाडा येवंक लागलें. तातूंतले आठ खंड उजवाडा आयल्यात.


मोये,प्रभाकर दत्ता प्रभू: (जल्म:५ नोव्हेंबर १९२९,शिवोली-बारदेस).

सुटकेझुजारी . ताणें मॅट्रीक आनी कॉमर्साचें इंटर मेरेन शिक्षण घेतलें.सुटके चळवळीच्या काळआंत तो नॅशनल काँग्रेस गोंय हे संघटनेचो वांगडी अशिल्लो.राश्ट्र सेवा दलाचो तो कार्यकारी वांगडी आशिल्लो.१९४६ त डॉ. राम मनोहर लोहिया हाणें सुटके झुजाचो उलो दिलो तेन्ना ताकाय स्फूर्त मेळ्ळी .२६ जानेवारी १९५५दिसा ताणें शिवोली वाठारांत जाल्ल्या सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो.पुलिसांनी ताका धरलो आनी प्रादेशीक लश्करी न्यायालयामुखआर उबो करून णव वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली.तशेंच दोन वर्सां दंड आनी एक वर्स संरक्षक उपाय म्हूण भितर दवरलो. १५ ऑग्स्ट १९५९ दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली.गोंय सुटके उपरांत तो इंडियन नॅशनल काँग्रेस संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.


मोरः ह्या पक्षाचो आस्पाव पक्षी वर्गांतल्या गॉलिफॉर्मिस ह्या गणाच्या फॅजिऑनिडी ह्या कुळांत केल्लो आसा .भारतांत मेळपी मोराचें शास्त्रीय नांव पॅव्हो क्रिस्टेटस (Pavo Cristatus) अशें आसा. भारतीयांचो मोर हो ओवडटो पक्षी अशिल्ल्यान १९६३ वर्सा भारत सरकारान मोर हो देशाचो राश्ट्रीय पक्षी मानलो.


नर पक्षाक मोर आनी मादीक लांडोर म्हणटात . लांडोरीक पिसारो नासता. तिचीं पाखां उदी गोबऱ्या रंगाचीं आसतात. मोराचे दोळे निळे आसून तांचेर पंख्याभशेन तुरो आसता.मनेचो रंग निळो आनी फाटीचेर खवळांभशेन पाचव्या रंगाचीं पिसां आसतात.पाखांच्या चडशा भागाचेर काळ,हळदुवे आडवे पट्टे आसतात.मोराक शेपटे भोंवांतणी पिसारो आसता. ही शेपटी धांपपी पिसां लांब आसून तांचो पिसारो सुमार ९० ते १२० सेंमी. लांबायेचो आसता. ताचो रंग पाचवो आसता . पिसाऱ्यांतल्या चडशा पिसांच्या तोंकाचेर दोळो आसता. दर एका दोळ्याच्या मदीं जांबळ्या-काळ्या रंगाचो काळजाकृतीचो व्हड थिपको आसून ताचे भोंवतणी निळो रंग आसता.सादारपणान ह्या पिसाऱ्यांत सुमार २०० पिसां आसतात. लांडोरीची तकली तांबशी पुडीकोराची आसून तकलेर एक तुरो आसता.


ताचीं पाखां आनी शेपटी गाड पुडीकोराची आसता आनी मानेचो पोंदचो भाग पाचव्या रंगाचो आनी शरिराचो पोंदचो भाग हळदुवो-धवसो आसता.मोर गिधाडायेदो आसता आनी मदी मोरापरस मात्शी ल्हान आसता.मोराचें वजन ४ ते ६ किलोमेरेन आसता.तर मादयेचें वजन ३ ते ४ किलोमेरेन आसता. एका मोरावांगडा तीन ते पांच लांडोरी आसतात. हो पक्षी सुमार २० - ३० वर्सां जगता.


ख्रिस्ती शेंकड्याच्या कितलेशेच शेंकडे पयलीं भूमध्य दर्यालागसारच्या देशांतल्या मोर भारतांत आयलो अशें मानतात .इजिपत आनी आशिया मायनरचे राडे आपले बागेंत मोर पोसताले.भारतांत मोर खऊब पवित्र मानतात.स्कंद पुराणांत हाचो उल्लेख आसा.यजुर्वेदसंहितेंत अश्र्वमेधाच्या वेळार दिल्लया बळींभितर मोराचें नांव आसा. अर्थवेद आनी ऋग्वेद हातूंत लांडोराचो उल्लेख आसा. देवांचो सेनापती कार्तिकेय आनी वाग्देवी सरस्वती हांचें मोर हेंच वाहन आसा.


भारतांत मोर चडसो सगळ्या भागांनी दिसता.हिमालयांत १,६००मीटर उंचायेचेर मोर मेळ्ळा.श्रीलंका ,बांगलादेश ,ब्रह्मदेश,जपान आनी जावा जुंव्यांनीय मोर आसात .श्रीलंका आनी जपान हांगाचे मोर धवे आसतात.जाल्यार जावा जुंव्यावयले पाचवे आसतात. भारतांत राजस्थआन ,पंजाब,हरियाना हांगा मोराचें वास्तव आसलें, तरी मणिपूर ,मिझोराम(चितगाँग)ह्या भागांनी चड आसा. दोंगर-उतार,सखल प्रदेश वा रानांनी रावपाक मोराक चड मानवता.रातीच्या वेळार झाडाचे ऊंच खांदयेर,घराच्या पाख्याचेर मोर बसून रावता. फांतोडेचेर मोर माऊ