Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/782

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

परतो मेष राशींत येता.

फलज्योतिशाचे नदरेन मंगळ हो राशीचो स्वामी आसा. हिच्यांत रवी उंचेले सुवातेर आनी शनी सकयले सुवातेर मानतात. हे राशीचेर जल्मल्लो मनीस धीट,करारी महत्वकांक्षी आनी चिडचिडो आसता अशें मानतता.


मेसोपोटेमिया: आशिया खंडांतलो एक पुर्विल्लो नामनेचो वाठार. ताच्यो भुगोलीक शिमो निश्र्वित नात आनी हांगा मूळ खंयचे लोक रावताले हाचेविशींची म्हायती मेळना. सद्याच्या इराकांत हो वाठार आस्पावता.


युफ्रेटीस आनी टायग्रिस न्हंयाच्या सुपीक वाठारांक पुर्विल्ल्या ग्रीकांनी मेसोपोटेमिया (दोन न्हंयामदलो ) हें नांव दिल्लें. दक्षिणेक बॅबिलोनिया , उतरेक ऑसिरिया हांणी तो व्यापला. युफ्रेटीय टायग्रिस , खाबूरा, बलीक , दियाला, झॅब ह्यो ह्या वाठआरांतल्यो मुखेल न्हंयो आसून कांय ज्वालामुखू तेमकांय आसात. बगदाद,बसरा,राक्का, आन, मोसूल ,हारान , मार्डेन हीं मखेल शारां आसात. ह्या वाठारांतले भोवतेक लोक अरब आनी मुसलमान आसून तांच्यांत कुर्दी , तुर्कोमान ,समार ह्यो जाती आसात. ते अरबी ,तुर्की , कुर्दी आदी भासो उलयतात. ह्या वाठआरांत खनिज तेलोचो उपाट सांठो आसून कैयाराह आनी मंडाली हांगाचे खनिज तेलाचे सांठे प्रसिध्द आसात. हांगाची जमीन गाळाची आनी सुपीक आशिल्ल्यान तशेंच न्हंयांच्या उदकाक लागून गंव,कापूस,खाजूर तांदूळ हीं पिकां येतात.


दक्षिण मेसोपोटेमियाचो भाग हो विंगड विंगड संस्कृतायांचें उगमस्थआन म्हूण नामनेक पावला. ह्या वाठारांत कितलींशींच उत्खननां जालीं आनी अजूनय चालू आसात. ह्या वाठाराचेर सेमिटिक , हिटाइट , आर्मिनियन आदी लोकांनी सता गाजयली. जर्मो हांगाची वसणूक सगळ्यांत पुर्विल्ली (इ.स.प.५०००) आसून ह्या भआगांत शेतकार समाजाच्यो पुर्विल्ल्यो कुरवो सांपडल्यात. ते उपरांत कितल्योशोच संस्कृतायो उदयाक आयल्यो . तातुंतल्यो टेल हसुना, समार आनी टेल हलाफ ह्यो म्हत्वाच्यो आसून खाबूराचीं हलाफियन प्रागैतिहासीक अलंकृत मातयेचीं पात्रां खूब प्रगत अवस्था दाखयतात. तीं निनेव्ह आनी तेपे गावरा ह्या सुवातींनी सांपडलीं. हीं उतरेकडलीं थळां आसून दक्षिणेक एरिडू हांगा प्रगत संस्कृताय नंदताली.


ह्या उपरांतची अल्-उबाइद संस्कृताय उतर आनी दक्षिण दोनूय वाठारांत भरभराटीक आयली आनी ल्हव ल्हव गांवगिरी संस्कृताय नश्ट जावन नागरी संस्कृतायेक सुरवात जाली. ह्या काळांतलें ईरेक (संघाचें वर्का) हें प्रतिनिधिक थळ जावन आसा. ह्या काळांतल्या व्हडल्यो वास्तू उत्खननांत मेळिल्ल्यो आसून तातूंतलें इनान्नाचें देवूळ आनी अनूचें झिगुरात प्रसिध्द आसा. वास्तुशैलीचे नदरेन हांगा सुल्मेरियन , बॅबिलोनियन आनी अकेडियन ह्यो तीन अवस्था खास करून इ.स.प. ३०००-१२७५ ह्या काळांत दिसून येतात. हे खेरीज ईरेक हांगा कांय चित्रलिपींतल्यो मुद्रा सांपडल्यात.


हाचेउपरांतची नगरराज्यांची उदरगत मध्य उदेंतेंत उतर सिरिया, उतर मेसोपोटेमिया आनी चड करून ईलम हांगा जाल्ली दिसून येता, ह्या काळआंतल्या नामनेच्या नगरराज्यांत टेल-अस्मार, काफये, अर, कीश, मारी, फराह ,लेगॅश हांचो आस्पाव जाता. दक्ष्ण मेसोपोटेमियांतल्या नगरराज्यांतले मुखेल रहिवाशी सुमेरियन आसून ते निप्पूर हांगा एकठआंय जमताले आनी एनलिल देवतेची (उदका देवता) पुजा करताले.


अरचो नामनेचो पयलो वंश सोंपतकच थंय सारगॉनान अकेडियन वंशाची इ.स.प. २३४० त स्थापणूक केली. हेंच मेसोपोटेमियाचें पयलें साम्राज्य आसून ताचें अनुकरण फुडें बॅबिलोनियन आनी उपरांतच्या ऑसिरियन राजांनी केलें. मेसोपोटेमिया आनी ईलम ह्या दोन संस्कृतायांनी दिवप-घेवप जालें आनी संघर्शूय उप्रासले. हे संघर्श आलेक्झांडर द ग्रेटचे घुरयेमेरेन अस्तित्वांत आशिल्ले. अलेकझांडारान हांगा ग्रीक प्रशासक नेमले. सुमार २५० वर्सा हांगा ग्रीकांश संस्कृताय आशिल्ली . फुडें हो भाग इ.स.तिसऱ्या शेंकड्यांत रोमन साम्राज्याचो एक प्रशासकीय भाग जालो. अरबांनी तो बायझंटिनांकडल्यान जिखलो आनी अहबासी खिलाफतीचे स्थापणूकेउपरांत (इ.स.७६२) बगदादचें आंतरराश्ट्रीय म्हत्व वाडलें. अरबी लिपी,भास आनी साहित्य हांचो प्रसार जालो.फुडें मंगोलांचो राजा हुलागूखान हाणें अब्बासी खिलाफत नश्ट करून पुर्विल्ली उदकाशिंपणे वेवस्था नश्ट केली. (१२५८).


हे उपरांत मेसोपोटेम्याक पयलींचें संस्कृतीक वैभव परतें केन्नाच मेळ्ळेंना . पयल्या म्हाझुजांत ताका झुजामळाचें स्वरूप प्राप्त जालें. इराकचें राज्या १९२१त अस्तित्वांत आयलें आनी ताचें १९५८ त लोकसताक राज्यांत रूपांतर जालें. ताचें म्हत्व आयजूय पुर्विल्ल्या अवशेशांक लागून तिगून आसा.


मेहता,अशोकः(जल्मः २४ऑक्टोबर १९११, भावनगर – सौराष्ट; मरणः१० डिसेंबर १९८४, दिल्ली).


भारतांतलो एक समाजवादी क्रियाशील विचारवंत फुडारी. एका मध्यमवर्गीय कुटुंबांत ताचो जल्म जालो. ताच्या बापायचें नांव रणजितराम आनी आवयचें शांतीगौरी. सतराव्या वर्सासावन राश्ट्रीय आंदोलनांत वांटो घेवपाक सुरवात केली. मुंबयच्या विल्सन कॉलेजांतल्यान ताणें