मुखर्जी, राधाकमल: (जल्म :इ.स.१८९० मरण : इ.स.१९६८).
नामनेचो अर्थशास्त्रज्ञ. कलकत्ता विद्यापिठांत ताणें आपलें शिक्षण पुराय केलें. इ.स.१९१० त कृष्णनाथ कॉलेज बेहारमपूर हांगा अर्थशास्त्राचो व्याख्यातो म्हूण ताची नेमणूक जाली . इ.स. १९१५ त ताणें बंगाल सोडलें आनी लाहोर हांगा सनातन धर्म महाविद्यालयाचो तो प्राचार्य जालो. १९१७त कलकत्ता विद्यापिठांत व्याखातो म्हूण ताची नेमणूक जाली.१९२१ त लखनौ विद्यापिठांत प्राध्यापक म्हूण ताची नेमणूक जाली.१९५१त तो थंयसावन निवृत जालो . इ.स.१९५५-१९५७ ह्या काळांत तो हे कॉलेजीचो कुलगुरू जालो. ताचे कारकिर्दींत हे कॉलेजींत इ.स.१९४९ त समाजशास्त्र आनी मानवी संबंद हाचो अभ्यास करपी संस्था स्थापना जाली. हे संस्थेचो तो आजीव संचालक आशिल्लो.कोपनहेगेन हांगा जाल्ल्या अन्न आनी शेतकी संघटनेच्या अर्थशास्त्रीय आनी संख्याशास्त्रीय मंडळाचो तो कार्यध्यक्ष आशिल्लो. तशेंच आंतरराश्ट्रीय कामगार संघटनेचो तंत्रज्ञ समीतीचो तो सदस्य आशिल्लो . ताणें अर्थशास्त्र आनी हेर समाजीक शास्त्रांत जायते ग्रंथ बरयल्यात.
प्रा. मुखर्जी हाणें कुटिरोद्योगाचेर भर दिला. ताच्या मतान आर्विल्ल्या काळांत कुटिरोद्दोगान भारताची उदरगत सादूंक मेळटली. ना जाल्ले उद्देग परत सुरू करून प्रचलित उद्देगांत यांत्रिक, तात्रिक आनी वेवस्थापकीय सुदारणा करून भारताचें हित सादूंक जाय. लघुउद्देग आनी भारीउद्देग हाचें यथायोग्य प्रमाण साधप गरजेचें आसा. भारतांत अस्तंते तरेचो उद्दोगपाद आपणायनासतना अर्थीक आनी समाजीक जीणेंत सहचर्य आनी सहयोग निर्माण जावप गरजेचें आसा. आपल्या ‘तुलनात्मक अर्थशास्त्राची तत्वे’ ह्या पुस्तकांत ताणें अर्थशास्त्राची व्याप्ती वाडोवपाविशीं सांगलां . ह्या ग्रंथाच्या दुसऱ्या भागांत भारतीय परिस्थितीचो विचार केल्लो आसा. ताच्या मतान अर्थशास्त्राचे तुळात्मक आनी संख्यात्मक आदार समाजीक शास्त्राच्या आदारान प्रस्थापित करूंक जाय. जाल्यारच अर्थशास्त्रीय उपपती व्यापक आनी मानवी मार्गान प्रस्थापित जातली. ग्रंथाच्या निमाणें ताणें समाजीक नियोजनाची गरज सांगल्या . तेविशींच्या विश्लेपणांत ताणें सनातनवादी आनी माक्र्सवादी प्रतिमानाचेर टीका केल्या. ‘आपल्या अर्थशास्त्राची आधारभूमी’ ह्या ग्रंथांत ताणें भारतीय शेती आनी उद्देगीक अडचणी हांची भासाभआस केल्या. तशेंच भारतांतले गांवगिरे अर्थवेवस्था पुराय विस्कटावणीय ह्या ग्रंथांत दिसून येता. हाचेभायर ह्या विशयाचेर ताणें, भारतीय ग्रामीण अर्थवेवस्था, भारतीय भिमी वेवस्थेचे प्रस्न आनी ग्रामीण नियोजन आदी ग्रंथ बरयल्यात. ‘चाळीस कोटी लोकांखातीर येवजण’ ह्या पुस्तकांत ताणें ह्या देशांतल्या लोकसंख्येच्या प्रस्नाचोय विचार केला . वाडटे लोकसंख्येक आळो घालपाखातीर ताणें बालविवाह आनी बहुपत्नित्व थांबोवप, शिक्षणाचो प्रसार, सामान्य जनतेंत उच्च राहणीमानाची जाणविकाय निर्माण करप आनी कुटूंब नियोजनाचो अवलंब करप हाचेर भर दिला.
‘मानवाचा प्रादेशीक समतोल’ आनी ‘लोकसंख्येचे अर्थशास्त्र’ ह्या दोन ग्रंथांवरवीं ताणें आपले नवे लोकसंख्येविशींची नवी उपपती मांडल्या. भारतीय कामगार वर्ग ह्या आपल्या ग्रंथांत ताणें उद्देगीक उदरगतीचे शीघ्र गतीक लागून कामगारांमुखार जे प्रश्न उबे आसात तांची विस्कटावणी केल्या. ‘आर्विल्ल्या भारतांतले अर्थीक प्रस्न’ ह्या ग्रंथांत ताणें भारताच्या अर्थीक नियोजनाखातीर, हांगाचे शेतकीसंस्कृतीचें अर्थीक मुळावण व्यापक करप गरजेचें आसा, तशेंच ह्या देशांतली पुर्विल्लीं नैतिक आनी समाजीक मुल्यां बदलपी अर्थीक संवसाराक पुराय तरेन आनी स्पश्टपणान मांडूक जाय अशे विचार मांडल्यात.
प्रा. मुखर्जीन जायत्या विशयांचेर भरपूर प्रमाणांत लिखाण केलां. तात्विक गिन्यान आनी प्रत्यक्ष वस्तुस्थिती हांचो मेळ घालून तो आपले विचार मांडटा. लोकसंख्या प्रश्नावयलो तो व्हड अधिकारी विचारवंत आशिल्लो.
मुजुमदार, धीरेंद्र : (जल्म: इ.स.१९०३; मरण: इ.स.१९६०).
एक नामनेचो भारतीय मानवशास्त्रज्ञ. इ.स. 1924 वर्सा ताणें कलकत्ता विद्यापिठामतल्यान मानवशास्त्राचो पदव्युतर अभ्यासक्रम पुराय केलो. थंयच ताका संस्कृतीक आनी शारिरीक मानवशास्त्राविशीं चड प्रशिक्षण मेळ्ळें. इ.स. 1937 वर्सा ताणें केंब्रिज विद्यापिठांत त्या विशयाची पीएच.डी. पदवी घेतली.
नामनेचो मानवशास्त्रज्ञ ब्रॉनिस्लॉ मॅलिनोस्की हाची ‘लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स’ हातुंतलीं व्याख्यानां आयकुपाची संद मुजुमदराक मेळ्ळी. तेन्नासावन तो ह्या विशयाकडे चड आकर्शीत जालो. थंयच्या संशोधनांच्या प्रभावाक लागून मुजुमदाराक खुबूच उमेद निर्माण जाली.
भारतीय मानवशास्त्राक समाजीक विज्ञानाची स्वतंत्र शाखा म्हूण मान्यताय मेळोवन दिवपाक ताचो म्हत्वाचो वांटो आसा. मनशाचे शारिरीक, मानसिक, सांस्कृतीक गुणधर्म खोलायेन अभ्यासून तेविशीं विश्लेशणयुक्त मतां ताणें मांडलीं. तेचभशेन विंगड विंगड भारतीय जमाती आनी तांच्या सांस्कृतिक नदरेची समाजशास्त्रीय आनी मानवशास्त्रीय विस्कटावणी हो ताचो खाशेलो अभ्यासाचो विशय आशिल्लो. हें करतनाच ताणें सांस्कृतिक परिवर्तन आनी समाजीक स्तरीकरण हेविशींची नदर हांचेंय संशोधन केलें. खोलायेन अभ्यास करपाखातीर तो जायत्या जमातींनी प्रत्यक्षांत वचून रावलो. उतर प्रदेश, बंगाल आनी गुजरात हांगाच्या जाती-जमातींचो ताणें खाशेलो अभ्यास केलो. खासी,कोरवा,थारू आनी उतर प्रदेशांतल्यो चडशो गुन्यांवकार मानिल्ल्यो जमाती,गोंड,भिल्ल ह्या जमातींचीं खाशेलपणां, तांचें स्वरूप आनी वंशाविशीं विस्तारान विस्कटावणी केल्या. तांचो परस्पर
