एका गांवांत पावले आनी थेय तांणी मिठाचो कायदो भंग करून मीठ तयार केलें. हे पदयात्रेक दांडीयात्रा अशें म्हण्टात. हे पदयात्रेचे वाटेर शेंकडयांनी लोकांनी सत्याग्रहाचो सोपूत घेतलो. गांधीजीक आटक जायनाफुडें देशभर प्रतीक्रिया जाल्यो. व्हडल्यो मिरवणुको, फारपेट हांणी देश हादरून गेलो. सत्याग्रही मोर्चे , विदेशी कपड्याचीं होळी, सोर्याच्या दुकानांमुखार निदर्शनां, जंगल सत्याग्रह, मुंबय आनी सोलापूराक हरताळ आनी कामगारांचे संप हें ह्या आंदोलनाचें स्वरूप जालें. ह्या सत्याग्रहाचें दुसरें खाशेलपण म्हळ्यार सरहद्द गांधी आनी म्हत्वाच्या राश्ट्रीय मुसलमान फुडार्यांनी हजारांनी मुसलमानांक स्वातंत्र्य आंदोलनांत हाडले. 23 एप्रिल दिसा खान अब्दुल गफरखान हांच्या फुडारपणाखाल खुदाई खिदमतगार आनी नवजवान सभा ह्या संघटनांच्या फुडार्यांक धरतकच संबंद पेशावर ब्रिटीश सरकाराआड उबें रावलें.
10 मे सावन सरदार वल्लभभाई पटेलान बारडोली सावन साराबंदी आंदोलन सुरू केलें. हें आंदोलन बिहारांतूय पातळ्ळें. केतल्याशाच सरकारी सेवकांनी राजीनामे दिले. ब्रिटीश कपड्यांचेर बहिश्कार घालपांत यश आयलें मध्य प्रांतांत व्डा प्रमाणाचेर जंगल सत्याग्रह जालो. बंगालचे संथाळ हे आदिवासी जमातीन बालाघाट जिल्ह्यांत साराबंदी आंदोलन केलें.
फेब्रुवारी 1931 मेरेन 90 हजारांवयर सत्याग्रहींक ख्यास्ती जाल्यो. देशभर फारपेट आनी लाठीहल्ल्याच्यो घणुको घडिल्ल्यो. हे चळवळीचो परिणाम गांधी- आयर्विन कबलातींत जालो (4 मार्च 1931). हे कबलातीप्रमाण चळवळ फाटीं घेतली. पूण कायद्यांत बदल करप शक्य जांवचेंना, अशें ब्रिटीश शासनान जाहीर केलें. पूण जो गरीब दर्यादेगेर रावता , ताका फक्त स्वताच्या उपेगाकातीर मीठ एकठांय करपाक मेकळीक मेळ्ळी. उपरांत, गांधीजी गोलमेज परिशदेखातीर लंडनाक गेलो.
त्याच म्हयन्यांत तेन्नाच्या संयुक्त प्रांतांत नेहरूच्या फुडारपणाखाल शेतकार आंदोलन जालें . थंयची साराबंदी चळवळ खेडयाखेडयांतल्या पातळ्ळी. क्रांतीवीरांची बंदोबस्त करपाच्या नांवाखाल बंगालांत फौजदारी कायदो सुदारणा अधिनेम जारी केलो. ताका लागून गांधीजी परततकच 19 जानेवरी 1931 सावन सत्याग्रह आंदोलनाचें दुसरें पर्व सुरू जालें. तें सुमार देड वर्स चललें. ह्या काळांत पयल्या पर्वापरसूय चड म्हळ्यार एक लाखापरस चड सत्याग्रहींक ख्यास्ती जाल्यो. निमाणे एप्रिल 1934 त हें म्हान आंदोलन गांधीजीन अधिकृतपणांन फाटीं घेतलें.
-को.वि.सं.मं.
मिथिलाः नेपाळंतलें क तीर्थक्षेत्र. सदाक जाका जनकपूर म्हण्टात तीच पयलींची मिथिला नगरी. तिका तीर भुक्ती, विदेह वा विदेहनगर अशींय नांवां आसात. कांय विद्दानांच्या मतान मिथिला हो शब्द मिथ म्हळ्यार युग्म हाचेवयल्यान आयला. हे उत्पत्तीक इतिहास प्रमाण आसा तें अशें- नाभाग वंशाच्या विशाच्या नांवाच्या राजान आपल्याच नांवावयल्यान वेशाली नांवाचे नगरीची स्थापणूक केली. पूण कांय काळाउपरांत विदेहाच्या राजांनी वैशांची जिकून तिचो आपल्या राज्यांत आस्पांव केलो. उपरांत त्या दोनूय देशांची मेळून मिथिला ही राजधानी जाली.
मिथिला नगरी सुंदर, सोबीत आनी चार महादारांची आशिल्ली अशें वर्णन रामायणांत आसा. तशेंच मिथिलेंतले लोक निरोगी आनी आनंदी वृत्तीचे आसून ते कितलेशोच परबो- सुवाळे मनयताले अशें महाभारतांत म्हळां.
मिथिलेच्या राजनंशांत जनकाक व्हड मान आसा. तो अध्यात्मदर्शनॆंत फिशाल आशिल्लो आनी आत्मअनुभवीय आशिल्लो. इतिहास , व्याकरण, न्याय ह्या शास्त्रांत निपुण आशिल्ल्या पंडितांक ताणें राजाश्रय दिल्लो.
बौध्द आनी जैन धर्माच्यो इतिहासांतूय मिथिलेक सुवात आसा.बुध्द नी जैन धर्माच्या इतिहासांतूय मिथिलेक सुवात आसा. बुध्द हे नगरींत कांय खेपे आयिल्लो. हांगाच्या मरवादेवाच्या आंब्यावनांत राविल्लेकडेन बुध्दान ब्रह्मान नांवाच्या एका आचार्याक धर्माची दीक्षा दिल्ली. वर्धमान महावीरलेगीत मिथिलेंत येतालो. उग्रतारा ही बौध्द तंत्रांतली एक म्हत्वाची देवता आसा. भारतांतूय तिचें एक देवूळ मिथिलेंतूंच आसा. ही मूर्त चीनांतल्यान तिबेटच्या मार्गान हाडून मिथिलेंत तिची स्थापणूक केली. मिथिलेची विधापरंपरा गौतम रहूगणासावन सुरू जाता .तो सूक्तद्रष्टो आनी महाज्ञानी आशिल्लो. मीमींसा, संख्य, नाय, ज्योतिश, आगम, व्याकरण ह्या शास्त्रांतले प्रकांड मिथिलेंत गाजले. भारताच्या उदेंत वाठांरांत पंडिती पंरंपरेखातीर मिथिलेक पयले मान दिवंचो पडटा.
मिथिला हें जायत् कलांचें कुळांर आसा. हांगा कपडे रंगोवप, आयदनां तयार करप, मेस्तकाम, लाखेचीं कांकणां तयार करप, कोंड्याचीं कामां, बावल्यो करप, रंग तयार करप हे वेवसाय चलतात. हांगाच्यो बायलो पुर्विल्ल्या काळासावन तलम सूत काडून ताचो कपडो करप कुशळ आशिल्ल्यो. हांगा खुबशा तरांच्यो पगड्यो करतात. वण्टीचित्रांचे कलेचीय हांगा परंपरा आसा. हांगा श्यामचकेवा नांवाच्या पन्नास खेळण्यांचो संच मेळटा. हो खेळ कार्तिक म्हन्यांत खेळटात. कन्यापुतर नांवाची एक खाशेली बावली हांगा मेळटा.
शिवधोणू मोडून रामान सीता मेळयली ती मिथिलेंतूच . बुंदेलखंडाचे राणयेन बांदिल्लें सोहीत जानकीमंदिर हांगा आसा. ह्या देवळाच्या भोंतमी जनक, राम, लक्ष्मण, हनुमान, हांची देवळां आसात. लागसारूच एक तळें आसा. हांगा रामनमीक व्हड उत्सव जाता. मिथिलेचे भोंवतणी शिलानाथ. कपिलेश्वर, कूपेश्र्वर , कल्याणेश्र्वर हीं शिवमंदिरां आसात .
-कों.वि.सं.मं.
