Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/646

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

मागर, दत्तात्रय दादारावः (जल्मः२६ जून १९२८, तुळजापूर-उस्मानाबाद).

सुटकेझुजारी. तो इंडियन नॅशनल काँग्रेस समितीचो वांगडी आसिलेलो. १९४७-१९४८ ह्या काळांत तो हैदराबादच्या निजामाआड भूंगड कारवायो करतालो. १५ ऑगस्ट १९५५ ह्या दिसा एच. एस .वाघमारे हाच्या पुडारपणाखाल सुर्ला हांगा जाल्ल्या सत्यग्रहांत ताणें वांटो घेतलो. पोलिसांनी ताका धरलो, कूब मार दिलो आनी उपरांत सोडलो. १९७५ वर्सा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.

-कों.वि.सं.मं.

मागर ,देवराव विठ्ठलरावः (जल्मः २३ सेप्टेंबर १९३४, नासिक-महाराष्ट्र) .

सुटकेझुजारी. ताणें एस.एस. सी. मेरेन शिक्षण घेतलें. १९४२ तल्या भारत छोडो आंदोलनांत ,संयुक्त महाराष्ट्र चळवळींत तशेंच भूदान चळवळींत ताणें वांटो घेतलो.१५ ऑगस्ट १९५५ ह्या दिसा काणकुंबीच्यान गोंयची शीम हुपुन ताणें सुर्ला हांगा जाल्ल्या सत्यग्रहांत वांटो घेतलो , तेन्ना पोलिसानी धरून ताका खूब मार दिलो. २२ डिसेंबर १९८७ ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.

-कों.वि.सं.मं.

माघः हिंदू कालगणवेप्रमाण माघ हो चैत्रादी गणनेंतलो इकरावो म्हयनो. ह्या म्हयन्याचे पुनवेक वा फाटी फुडें मघा नक्षत्र येता, म्हूण ताका माघ हें नांव पडलां. तपस् हें माघाचें वैदिक नांव आसा. शिशिर ऋतूचो हो पयलो म्हयनो पौष पुनवेसावन माघ पुनवेमेरेन माघस्नान करपाची पद्दत आसा. माघ शुध्द चवथीक तिलचवथ, लक्ष्मीची पुजा, रथसप्तम सूर्यपूजा, अष्टमीक भीमाष्टमी, दासबोध जयंती नम तशेंच वध पक्षांत गाणागापूर यात्रा प्रतिपदा आनी म्हाविशरात्र चर्तुदस हे म्हत्वाचे दीस आसात. माग पुनवे शनी मेष राशींत गुरू आनी चंद्र सिंह राशींत आनी सूर्य श्रवण नक्षत्रांत आसल्यार तो महामाघी योग जाता. ह्या दिसा श्री ह्या बीजमंत्राचो जप करतात.

भारतीय प्रजासताकाची स्थापणूक, निवृतीनाथ जयंती तशेंच मध्वाचार्य, रामदासस्वामी , चांगदेव हांघडमुको ह्याच म्हयन्यांत घल्यात.

-कों वि.सं.मं.

माचः माळव्यांतलें एक नृत्यनाट्य माच ह्या शब्दाचो अर्थ मंच वा रंगमाची, नाट्यमंडप असो आसा. फुडें ह्याच शब्दावयल्यान ,माचेर जावपी नृत्यनाट्याकूय माच अशेंच नांव मेळ्ळें.

माच उबारप हें नृत्यनाटयांतले पयले काम आसता. ते खातीर कांय दीस पयलीं ,गांवांत वा गांवाभयले एके रिते सुवातेंत, एका शुभ म्हुर्ताचेर एक खांबो उबो करतात. त्यावेळार नृत्यनाटयांत काम करपी कलाकार आनी हेर कार्यकर्ते एकठांय येवन आपल्या गुरूचे हस्तुकीं त्या खांब्याची पुजा करतात. ही पुजा चालू आसतना धोलक्याचें वाजप चालू आसता. नृत्यनाट्याचो प्रयोग बरे तरेन जावचो हेखतीर ह्या खांब्याक प्रार्थना करतात. उपरांत थंय लागींच एक भक्कम मंडप उबारतात. ताचेर आदाराखातीर फळयो घालून वयर एकाद्री धवीच चादर घालतात. मंचाच्या चारूय वटांनी रंगीत पानां, आंब्यांचीं पानां आनी त्या त्या ऋतूंत फुलपी फुलां झालरी लायतात. हो मंच चारूय दिकांनी उक्तो आसता.

मंचाच्या व्यवस्थापनाखातीर ताच्या दोनूय वटांनू दोन दोन पाट आसतात आनी सामकार वेदीचे चार खांब पुरतात. फुडल्या एका खाशेल्या अंतरावयल्या पाटाक बाराह घाट के पाट अशें म्हणटात. हांगा माचांतले कांय विश्र्वासू कार्यकर्ते आनी कलाकार बसतात. हो पाट जे वळींत ासता तेच वळींत टेक का पाट नांवाचो दुसरो पाट आसता. हांगा गायक आनी नर्तक बसतात. एके वटेन माचनाट्याच्या मूळ प्रवर्तकाचें आसन आसता. ताका गुरूचें आसन अशें म्हणटात. माचनाट्यांत ,रंगोवप वा वेशभूशा नासता. रंगमाची सगळ्या वटांनी उक्ती आशिल्ल्यान प्रेशकांक खयच्यानूय नाच पळोवपाक मेळटा.

माचनाट्याचे सुवातेक त्या नाट्यांत आशिल्ले सगळे कलाकार आनी नाट्यांतले हेर क्रायकर्ते गणपती, भेरूजी आनी माचनाट्याचो लेकक हांगा वंदन करतात.उपरांत भिश्ती येता आनी उदक फाफुडील्ले भाशेन अभिनय करता आनी पद म्हणटा. ताचे उपरांत एक बायल येता. ती माचनाट्य लेखकाच्या गुरूचें स्तवनगीत म्हणटा. ह्या वेळार ती आपल्यो घरच्यो गरीबीच्यो गजाली सांगता. ती वतकच परतून सगळे कलाकार देवी आनी गमपती हांकां वदन करतात. उपरांत देवीचो पुजारी आनी ताच्या फटल्यान स्वता देवी रंगमाचयेर येता. देवी सगळ्या कलाकारंक आशीर्वाद दिता. इतलें जातकच सगळे गुरूचो जयघोश करतात आनी मुखेल नाट्याक आरंभ जाता.

माचनाट्याचो लेखक वा दिग्दर्शक अभिनेत्याच्या फाटल्यान रावन संवाद म्हमटा. कलाकार फक्त अभिनय करता आनी मदीं धरूपद धरून सूर ओडटा.

बालमुकुन्द हो पयलो माचनाट्य लेखक आसा. तशेंच नानूराम शेखावटी, कालूराम उस्ताद, भेरु हे नामनेचे माचकार. हालींच