माकडः कुटूंब- सेरकोपिथेसीडे, वर्ग- प्रायमेटस, गण-सस्तन.
स्तनी वर्गांतलो एक प्राणी. तो ल्हान वा व्हडल्या आकाराचो आसता. ताची लांबाय सुमार १/२ फूट ते ३ १/२ फूट. चडशा माकडांक लांब शेपडी आसता. ताचो रंग करडो, पिंगसार, काळसार आसता आनी पुराय आंगाक भरपूर ल्हंव आसता. माकडांत आनी मनशांत साम्य आशिल्ल्यान तांकां मनशाचे पुर्वज वा भाईबंद समजतात. भारतात मेळटात त्या माकडाचो आकार दोन फूट चार इंच लांब, शेपडी तीन फूट चार इंच लांब आनी ताचें सादारण वजन ३०-४० किल आसता.
माकडांक हनुमंताचो वंशज आनी मनीस जातीचो पुर्वज मानतात. कांय वन्य जाती ताका आपले टोळयेचो देव मानतात. ओडिसा प्रदेशांतल्या भूईयांच्या मतान माकड हें सुर्याचें प्रतीक आसा. उतर भारतांतल्या जायत्या वसाहतींनी माकडाक आपले वसाहतीचो रक्षणकर्तो मानतात आनी ताणीं तांचीं देवळां बांदल्यांत. हीं देवळां चड करून उदक आसता थंय आसतात (न्हंय तळें) . उदकांत जावपी अपघातासावन माकडदेवान आपली राखण करची ,हो हेतू आसता. माकड हो मूळांत विध्वंसक प्रवृतीचो, पूण बुध्दिमानी प्राणी आसा. माकडाक मनशाचे वस्तींत मरण आयल्यार ताची पुजा उपचार -करून ताचें दहन करपाची चाल आसा. हेरकडेन जरी माकडाक देवत्व दिवप जाता तरी छोटानागपूर वाठीरांतले बेहर , सह्याद्रींतले कातकरी आदी लोक माकडाक मारून ताचें मांस खातात.माकडांचीच आनीक एक जात आसून तांकां वानर ह्या नांवान वळखतात. हो प्राणी माकडापरस बरोच व्हड आसता. हाचें तोंड ल्हान आनी काळें आसता. तेचपारीं ताच्या हातापांयांची बोचकुलां काळे आसतात. वानर सहसा बेगीन मनशाळनात आनी माकडावरी बेगीन कांय शिकनात. ह्या प्राण्यावरवींच मानवप्राण्याचो उत्क्रांत जालो असो विकावादाचो स्ध्दान्त आसा. ताक चार पांय आसले तरी ताक फुडल्या दोन पांयांचो हातावरी उपेक करूंक येता . आफ्रिकेंतलो चिंपांझी आनी गोरिला हे हेच जातीचे प्राणी आसून तांकां फाटल्या दोन पांयांचेर मनशावरी चलूंक येता.
माकड दोन प्रकारच्या मुखेल गटांत आस्पावतात. नव्या जगांतले माकड मध्य आनी दक्षिण अमेरिकेंत सापडटात आनी पोरन्या जगांतले माकड एशिया आनी आफ्रिका खंडांत आसतात. नव्या जगांतले माकड आकारान ल्हान , वजनान हलके आनी तांकां ३६ दांत आसतात. तांच्या मानान पोन्या जगांतले माकड आकारान व्हड आनी वजनान जड आसून तांकां मनशावरीं ३२ दांत आसतात.
चडशे माकड गरम प्रदेशांत रावतात. देखीक- इंडोनेशिया ,फिलीपायन, भारत आनी आफ्रिका. पूण जपान सारकिल्या देशांत थंडेंत तशें जंय बर्फ पडटा थंय लेगीत माकड दिश्टी पडटात. आफ्रिकेंतले कोलोंबसीस प्रकारचे माकड सगळो जल्म झाडाचेरूच रावन घालतात. तांचें टणक लांब शरीर आनी शेपड्यो झाडाच्या खादयांक धरपाक आनी भोंवपाक उपेगी पडटात. बलून प्रकाराचे माकड फक्त जमनीचेर उड्कयो मारतात.भारतांत लंगूर, रेसर, हनुमान ह्या प्रकाराचे माकड मेळटात .आफ्रिकेंतलो बबून हो माकड आकारान व्हड आसून ताचें चोंड कुत्र्यावरी दिसता. बोरनियोचें प्रोबोसीस जातीचे माकड खूब शक्तीवान आसतात. आफ्रिकेंतलें माकड उठावदार काळे, करड्या , रंगाचे आसतात.काळसाळ, माकाक, रेसस भारतांत सगळेकडेन सपाट मैदानांत तशेंच दोंगराळ वाठारांनीय दिसतात. गोंयांतय ह्या प्रकाराचे माकड चड आसात.
प्रकार आनी जातीः पोरन्या जगांतल्या माकडाच्यो जाती अशो -हांचो आस्पाव कॅटाऱ्हिनी ह्या गणांत जाता. जपानी माकाक,बोनेट
माकाक, गोंड्या शेपडेचे माकड, बारबे माकड, एप, धव्या तोंडाचे माकड, डायना मंकी, तांबड्या पोटाचो हुप्पो माकड, रुपेरी मारमोसेट, तामारीन बादशहा, लंगूर, कोलोबस, ग्वेनान, पाटस, मँगाबे आदी.
