Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/599

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

कोंकण प्रदेशाची आनी खास करून गोंयची आदल्या काळांतली म्हायती आसा. पूण अशा ह्या 1303 ओव्यांच्या काव्याचो कर्तो आनी ह्या काव्याच्या काळाविशीं मात निश्र्वित अशी म्हायती मेळना.

जैन कवी धनंजय हाच्या राघव-पांडवीय (1930) ह्या काव्यांत राम आनी पांडव हांचीं चरित्रां आयल्यांत. तशेंच हरदत्तसूरीचें राघवनैषधीय, विद्यामाधव हाचें पार्वतीरुक्मिणीय, वेंकटाध्वरीचें यादवराघवीय आनी सोमेश्र्वराचें राघवयादवीय हीं अशेच रचनेचीं महाकाव्यां आसात. चिदंबराच्या राघवपांडवयादवीय ह्या काव्यांत राम, पांडव आनी यादव हांची कथा एकदमच सांगल्या.

गुजराती भाशेंतूय कांय महाकाव्यांभशेन रचना जाल्यात. श्रीधर हाणें रणमल्लचंड हें वीररसप्रधान काव्य इ.स. 1400 वर्सा बरयलें. तातूंत राठोड कुळांतल्या रणमल्ल ह्या पराक्रमी राजपुत्रान पाटण्याच्या झाफरखानाकडे केल्ल्या झुजाचें वर्णन आसा. पद्मनाभाच्या कान्हड दे प्रबंध (इ.स. 1456) ह्या काव्यांत झालोरचो राजपुत्र कान्हड दे हाणें अलाउद्दीन खिलजी हाणें घाल्ल्या रेवाडयाक व्हड धीरान बारा वर्सांमेरेन कशें तोंड दिलें ताचें वर्णन आसा. प्रेमानंदाच्या नलाख्यान आनी ओखाहरण ह्या काव्यांत महाकाव्यरचनेचीं कांय खाशेलपणां मेळटात. नर्मदाशंकर हाचीं वीरसिंह, इंद्रजितकाव्य आनी पृथुराज राजा हीं काव्यां महाकाव्याचे धर्तेचीं आसात. नागरदास पंडया हाणें कालिदासाच्या रघुवंश आनी कुमारसंभव ह्या काव्यांचे गुजरातींत छंदोबद्द अणकार केल्यात. न्हानालाल हाणें कुरुक्षेत्र नांवाचें महाकाव्य बरयलां. उमाशंकर जोशी हाचें विश्वशांती हें काव्य भव्य आनी व्यापक कल्पनेचे नदरेन महाकाव्या थरता.

हिंदी भाशेंत चंदबरदाईचें पृथ्वीराज-रासो हें पयलें महाकाव्य आसा. मलिक मुहंमद जायसीचें पद्मावत हें दुसरें महाकाव्य आसा. हिंदी भाशेंतलें तुलसीदासाचें रामचरितमानस (इ.स.चो 16वो शेंकडो) हें महाकाव्य खूब लोकप्रिय थरलां. कवी भूषण हाचें शिवराजभूषण हें इतिहासीक महाकाव्य खूब प्रसिध्द आसा (इ.स.चो 17वो शेंकडो). आर्विल्ल्या हिंदी काव्यांत अनूप शर्मा हाचें गौतम बुध्दाचे जीणेवयलें सिध्दार्थ (इ. स. 1930-35), व्दारकाप्रसाद मिश्र हाचें कृष्णायन (इ. स. 1946), सोहनलाल व्दिवेदी हाचें कुणाल, हरिऔध हाचें प्रिय प्रवास, जयशंकर प्रसाद हाचें कामायनी, मैथिलीशरण गुप्ता हाचें बुध्दचरित्रावयलें यशोधरा आनी रामायण कथेवयलें साकेत हीं नामनेचीं महाकाव्यां आसात.

बंगाली भाशेंत इ.स.च्या तेराव्या-चवदाव्या शेंकडयासावन प्रदीर्घ अशीं आख्यानात्मक आनी रामायण, महाभारत आनी भागवत हांचेर आदारित काव्यां बरयलीं. कृत्तिवास ओझा हाचें रामायण, मालाधर बसू आनी रघुनाथ भागवताचार्य हाचें भागवत, काशीरामदास हाचें भारत अशीं तांचीं नांवां आसात.इ.स. च्या 19व्या शेंकडयांत रंगलाल बॅनर्जी हाणें पद्मिनी आनी कर्मदेवी हीं इतिहासीक काव्यां बरयलीं. अर्वाचीन बंगालींतलें मेघनादवध (इ.स. 1861) हें मधुसूदन दत्ताचें महाकाव्य उल्लेख करपासारकें आसा. ह्या काव्याचे णव सर्ग आसात. तिलोत्तमासंभव हें ताचेंच अस्तंती महाकाव्याचे धर्तेचें महाकाव्य आसा. ह्या काव्याचे प्रेरणेन हेमचंद्र बंदोपाध्याय हाणें वृत्तसंहार (इ. स. 1900) नांवाचें महाकाव्य बरयलें. नवीनचंद्र सेन हाणें रैवतक, कुरुक्षेत्र आनी प्रभास हीं श्रीकृष्णाचेर काव्यां बरयल्यात.

तमिळ भाशेंत इ.स.च्या पयल्या शेंकडयासावन सव्या शेंकडयामेरेन बरींच महाकाव्यां बरयलीं. इळंगोअडिगळ हाचें शिलप्पधिकारम, शीत्तनार हाचें मणिमेखलै आनी तिरुतक्कदेवर हाचें जीवकचिंतामणी हीं नामनेचीं महाकाव्यां आसात. ह्याच काळांत पेरुंकदै नांवाचें आनीक एक महाकावय रचप जालें. तातूंत उदयनाची कथा आयल्या. ह्याच काळांतलीं वलयापती आनी कुंडलकेशी हीं महाकाव्यां सदया उपलब्ध नात. इ. स. च्या णवव्या शेंकडयांत महाकवी कंबन हाणें वाल्मिकीरामायणाचया आदाराचेर रामायणाची रचना केली. तें रामयण कंबरामायण ह्या नांवान प्रसिध्द आसा.

तेलुगू भाशेंत नन्नय्यभट्ट, तिक्कन्न सोमयाजी आनी यर्राप्रगड ह्या तीन महाकवींनी महाभारताचो अणकार केला. श्रीनाथ हाणें पल्नाटी वीरचरितम हें महाकाव्य रचलें. बम्मेर पोतन्न ह्या महाकवीन भागवताचो तीस हजार पदांनी अणकार केला. श्रीपाद कृष्णमूर्ती शास्त्री हाणेंय महाभारताचो तेलुगू अणकार केला. विश्र्वनाथ सत्यनारायण ह्या तेलुगू महाकवीन आंध्रप्रशस्ती, शृंगारवीथी, शशीदूतम् हीं काव्यां बरयल्यांत. गाडियारम व्यंकट शेषशास्त्री हाणें शिवाजी महाराजाचे जीणेचेर शिवभारतमू नांवाचें आनी राजशेखर शतावधानी हाणें राणा प्रतापाच्या चरित्राचेर महाकाव्य बरयलां.

कन्नड साहित्यांत पंप ह्या पयल्या महाकवीन महाभारताचेर विक्रमार्जुनविजय हो ग्रंथ बरयलो. ताका पंपभारत अशेंय म्हण्टात. रन्नचें साहसभीमविजय वा गदायुध्द हें महाकाव्य आसा. नागवर्मा दुसरो, हाणें पंपभारताचे धर्तेचेर रामायण बरयलां. पूण तें जैन कल्पनेप्रमाण सुदारून बरयलां. उपरांतच्या काळांत कुमारव्यासान महाभारताचीं पयलीं धा वर्सां कन्नड भाशेंत अणकारल्यांत. कुमारवाल्मिकी नांवाच्या कवीन भामिनीषट्पदी ह्या छंदांत कन्नड तोरवे रामायणाची रचना केल्या. लक्ष्मीशा हाणें जैमिनीभारत रचलें. कुमारव्यासान बरोवंक नाशिल्लीं फुडलीं आठ पर्वां तिम्मण्ण कवीन बरयलीं आनी कन्नड महाभारत पुराय केलें. आर्विल्ल्या काळांत पुट्टप्पा हाणें रामायणदर्शन हें महाकाव्य बरयलां.

मलयाळम् भाशेंत इ.स.च्या 18व्या शेंकडयांत कुंचन नंपियार हाणें भागवताचेर आदारिल्लें भागवतम इरुपत्तिनालुवृत्तम हें चोवीस सर्गांचें एक महाकाव्य बरयलें. उपरांत केशव पिळ्ळा हाणें केशवीय नांवाचें एक महाकाव्य बरयलें. उल्लूर एस्. परमेश्र्वरैय्यर हाणें उमाकेरलम नांवाचें महाकाव्य बरयलें. कुमारनाशान होय एक महाकवी आशिल्लो.