मराठीची वर्णनात्मक वळख 1) ध्निविचार 2) स्वर
चवकोनांतले दावेकडले ध्वनी अघोश आनी उजवेकडले सघोश तशेंच वयले शुध्द आनी सकयले महाप्राणयुक्त आसात.
संधी :
संस्कृत व्याकरणांतल्या नेमाप्रमाण दोन ध्वनींच्या संपर्कांतल्यान जावपी बदलांक संधी म्हण्टात. ताचे दोन प्रकार म्हळ्यार 1) वाक्यांतर्गत- वाक्यांतल्या दोन शब्दांच्या एकाचो अंत्यवर्ण आनी दुसऱ्याचो आद्यवर्ण हांची संधी. पूण मराठींत वाक्यांतर्गत संधी सहसा लिखीत भाशेंत मेळना. मराठींत संधीचे दोन प्रकार आसात. अ) स्वर संधी – इ + आ = या:, पी + आ = प्या, पी + आल = प्याल, उ + आ =वा, जळू + आ = जळवा, सासू + आ = सास्वा, दे + आ = द्या, दे + आल = द्या, ओ + आ = वा, हो + आ = व्हा, हो + आल = व्हाल, हे संधीचे कांय नेम आसात.
व्यंजन संधी :
व्यंजनान्त नामाक वा धातूंक व्यंजनान्दी प्रत्यय लागतात, तेन्ना व्यंजनसंधी जाता. देखीकः वाच +ईन = वाचीन, पा + ज + ईन = पाजीन.
लिखाण :
मराठी लिखाणाखातीर देवनागरी लिपीचो वापर करतात. 13 व्या शेंकडयासावन 20 व्या शेंकडया मेरेन देवनागरी वांगडाच कांय प्रमाणांत, आनी विशिश्ट वेव्हारांत मोडीचो वापर करप जालो. उलयता तेचप्रमाण सगळेच शब्द वा वाक्यां बरोवप जायनात. च, छ, ज, झ हे ताळू काय दांती हाचो बोध जायना. दीर्घ ई, आऊ, ऋ, लृ, ल्द, ञ आनी ष हीं अनावश्यक चिन्नां समजतात.
आ) रूपविचार :
मराठी ही लिंगवचनाप्रमाण रूप धारण करपी भास आसा. नाम क्रियापदां आदींक लिंग आनी वचनाचे उपधी प्रत्यय लागतात. शब्दांचें वर्गीकरण विकारक्षम आनी अविकारक्षम ह्या दोन मुखेल गटांत करतात. तांचेय जायते उपप्रकार आसात. तातूंतले कांय मुखेल प्रकार अशेः
1) विकारक्षम :
अ) नाम, आ) सर्वनाम, इ) विशेशण, उ) क्रियापद.
2) अविकारक्षम :
अ) क्रियाविशण, आ) उभयान्वयी अव्यय, इ) संबंधशब्द, ई) आश्रयशब्द, उ) प्रत्यय आनी ऊ) ध्वनीशब्द.
ह्या दर एकाचें वर्गीकरण जायत्या प्रकारांत करप जाता. हाचो सविस्तर विचार व्याकरण आनी भाशाशास्त्रांत करतात. देखीकः प्रत्यय लागून तयार जावपी नामाचें अनेकवचन-गाय-गाई, वा लिंगभेद वेगळे दाखोवप जातात.
इ) वाक्यविचार :
मराठींत शब्दांक कार्यानुरूप रूप दितात देखून वाक्यांतल्या शब्दांचो क्रम बऱ्याच प्रमाणांत निश्र्वित जाल्लो दिसता. पूण कांय वेळां वेगळी अर्थसया दाखोवपाखातीर तो बदलप जाता. ‘तो खड्ड्यात गेला’ हाच्या जाग्यार ‘गेला तो खड्ड्यात’ असो शैली प्रयोग जाता.
सादारणपणान मराठी वाक्यरचना कर्ता (प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष), कर्म (प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष) आनी क्रियापद ह्या क्रमान घडटा. सकयल दिल्ल्या कोश्टकांत मराठी वाक्यप्रचार दिल्ले आसात. सगळेकडे क्रियापद हो म्हत्वाचो घटक आसा. प्रत्यक्ष कर्तो वा कर्म म्हूण येवपी नाम मूळ रुपांतच उरता. पूण अप्रत्यक्ष कर्ता वा कर्म हांकां संबंदीत नामाच्या सामान्य रुपाक-ला हो प्रत्यय लागता. देखीक-बाळ –बाळाला दुखतं.
