काव्य प्रकाशाखेरीज, शब्द व्यापारपरिचय आनी ‘संगीत रत्नावली’ हे दोन ग्रंथ ताणें बरयल्यात. - कों. वि. सं. मं.
मयेंकार, आत्माराम धाकटु नायक:
(जल्म : 1909, मयें-दिवचल).
सुटके झुजारी. ‘आझाद गोमंतक दल’ संघटनेचो तो वांगडी आशिल्लो. 1945त ताणें पुर्तुगेज भाटकारांआड शेतकामत्यांची चळवळ केल्ली. मयेंच्या कांय सुवातींनी उजो लायलो ह्या फट आरोपाखाल पुलिसांनी ताका आनी ताच्या हेर वांगडयांक धरपाचें फर्मान काडिल्लें. पुलिसांक चुकोवपाक तो भूंयगत जालो. पूण ताचे गैरहजेरेंत न्यायालयान ताका 18 वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. ‘आझाद गोमंतक दल’ संघटनेच्या वज्रें शिबिराचो तो मुखेल आसलो. पोलिस ठाण्याचेर हल्लो करपाचो बेत करून तडीक व्हरतालो.
1963 त तो मयें ग्रामपंचायतीचो वांगडी म्हूण वेंचून आयलो. उपरांत तो चार वर्सां सरपंच म्हूण आशिल्लो. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. दादरा नगर हवेलीच्या सरकारानूय ताचो भोवमान केलो. 18 जून 1981 ह्या दिसा गोंय सरकारानय ताचो भोवमान केलो. - कों. वि. सं. मं.
डॉ. मयेंकार, विनायक पुरूषोत्तम:
(जल्मः 8 जून 1913, फोंडें-गोंय).
सुटकेझुजारी. ताणें वैजकी पदवी घेतिल्ली आनी तोच वेवसाय आपणायल्लो. विनायक हाच्या मनार ताच्या राश्ट्रीयवादी भावाचो प्रभाव पडिल्लो. तो एक बऱ्यांतलो बरो व्यंगचित्रकार आशिल्लो. ‘फ्री प्रेस जॅर्नल’ (मुंबय) पत्रिकेंतल्यान गोंयच्या सुटके झुजाचीं कांय खिणांचीं व्यंगचित्रां उजवाडाक हाडिल्लीं. 1945 त पुरूषोत्तम काकोडकार हाका ‘गोवा सेवा संघ’ हाची स्थापणूक करपाक पालव दिल्लो. तशेंच ह्या संघांतल्या लोकांक शिक्षण दिवपाची जापसालदारकी ताणेंच घेतिल्ली. 18 जून 1946 दिसा मडगांवां दोतोर लोहिया हाणें घडोवन हाडिल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो. ‘नॅशनल काँग्रेस, गोंय’ संघटनेचो तो एक संस्थापक वांगडी आसलो. 18 ऑक्टोबर 1946 दिसा, दिवचल हांगा ताणें ‘नॅशनल काँग्रेस, गोंय’चे वतीन सत्याग्रह घडोवन हाडिल्लो. ह्या वेळार पुलिसांनी ताका धरून 45 दीस बंदखणींत दवरलो. तशेंच दिसाक दोन रुपया दंड भरुंक लायलो. सुटका जाले उपरांत दोतोर लोहिया हाणें जानेवारी 1947त खानापूर हांगा घडोवन हाडिल्ल्या सत्याग्रही शिबीराचो तो मुखेल वावुरपी आशिल्लो. 15 मे 1947 दिसा जाल्ले सभेंत ‘नॅशनल काँग्रेस गोंय’ संस्थेचो अध्यक्ष म्हूण एकामतान ताची निवड जाली. उपरांत 25 ऑक्टोबर 1947 दिसा करमळी हांगा जाल्ल्या सत्रांत नॅशनल काँग्रेस गोंयचो खजीनदार म्हूण ताका वेंचून काडलो. गोंयच्या राश्ट्रवादी लोकांक एकठांय हाडपी संघटनेचें नवे कार्यकारी समितीचो तो वांगडी आसलो. पक्षाभितल्ले भेद पयस करपाखातीर ताणें ‘नॅशनल काँग्रेस गोंय’ चे वतीन ‘ज्ञान प्रकाश’ ह्या दिसाळ्यांतल्यान लेख बरयल्लो. हो लेख पुर्तुगेज अधिकाऱ्यांच्या हाताक लागलो. विनायक पुर्तुगेजांआड प्रचार करता हो फटिचो आळ ताचेर घालून ताका आनी ताच्या वांगडयांक धरून आग्वाद बंदखणींत दवरले. धा म्हयन्यांउपरांत प्रादेशिक लश्करी न्यायालयांत ताची चवकशी जावन, ताका 15 वर्सां खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. सुरवेचीं पांच वर्सां ताका आग्वाद बंदखणींत दवरिल्लो. उपरांत 1 जून 1952 दिसा पांडुरंग शिरोडकर, गिलयार्म डिसौझा, निळकंठ कारापुरकार, नारायण नायक, मुकुंद कामत आनी जयवंत कुंदे हांच्या वांगडा ताका आंगोला हांगा बंदखणींत दवरलो. जुलय 1960 त तो आंगोला हांगाच्यान लिसबन हांगा आयलो. उपरांत 6 मार्च 1961 दिसा तो मुंबय परत आयलो. गोंय पुर्तुगेज राजवटींतल्यान मुक्त जाले उपरांत ‘इंडियन नॅशनल काँग्रेस’ च्या हिताखातीर खूब वावूरलो. ‘माझा विजनवास’ हें आत्मचरित्रात्मक मराठी पुस्तक ताणें बरयलां. - कों. वि. सं. मं.
मरण :
(पळेयात अंत्यसंस्कार).
मराठा:
क्षत्रिय वर्णांतलो महाराष्ट्रांतलो एक व्हड समाज (जात). हे जातीक मराठा हें नांव कशें पडलें हाचेविशीं एकमत ना.डॉ. भगवानलाल आनी फ्लीट हांच्या मतान महाराष्ट्र शब्दावयल्यान ‘मराठा’ शब्द आयला. अशोकाच्या काळांत रठ्ठ नांवाचे लोक महाराष्ट्रांत रावताले. ते स्वताक महारठ्ठ म्हणूंक लागले. तांचेवयल्यान मराठा आनी महारठ्ठ = महाराष्ट्र हीं नांवां आयलीं अशें डॉ. पां. वा. काणे म्हण्टा. महाराष्ट्र शब्दकोशकार दाते आनी कर्वे हांच्या मताप्रमाण ‘मराठा’ शब्दाची व्युत्पती ‘महाराष्ट्र- मरहठ्ठ-मरठ्ठ-मराठा’ अशी आसा.
हे जातीचे अस्सल मराठा, कुणबी आनी हेर अशे तीन वर्ग आसात. अस्सल मराठा स्वताक क्षत्रिय मानतात. राजा, सरदार, जमीनदार आनी झुजारी हांचो ह्या वर्सांत आस्पाव जाता. कुणबी म्हळ्यार शेतकरी मराठे. हांकांच कुळवाडी अशें म्हण्टात. तिसऱ्या वर्गांत भंडारी, गवंडी, कुंभार, धवड, माळी, चित्रकथी, न्हावी, मडवळ, मेस्त, तेली ह्या पोटजातींचो आस्पाव जाता. अस्सल मराठा रजपूत वंशाचे आसून तांच्यो सूर्त,
