Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/490

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

मंगलाष्टकःलग्नांत व्हंकल- न्हवऱ्याची मंगलकामना करपाचे नदरेन आशिर्वादाचो असो आठ भागांचो श्लोक , ताका मंगलाष्टक अशें म्हण्टात. न्हवऱ्याची सिमांत(मधुपर्क) पुजा जातकच ताका एके ल्हान तांदळांचे राशीचेर उदेंते वटेन तोंड करुन उबो करतात. ताच्या सामकार व्हंकलेक उबी करतात. दोगांयमदीं अंतरपाट धरुन संस्कृत आनी प्राकृत श्लोक म्हळ्यार मंगलाष्टकां म्हण्टात.

श्लोकांच्या निमाण्या चरणांत कुर्यात सदा मङगलम् अशें म्हण्टात. उपरांत शुभमङगल सावधान असो उद्घोष करतात आनी सगळी मंडळी व्हंकल-न्हवऱ्याचेर अक्षता उडयतात. तुळशी लग्नांतय मंगलाष्टकां म्हण्टात. विव्दानांच्या मताप्रमाण लग्नांत मंगलाष्टक म्णपाची पद्दत चड पोरनी न्हय. ऋग्वेदीय ब्रह्मकर्मांत व्हंकल-न्हवऱ्यामदीं अंतरपाट धरतकच सत्येनोत्तभिमा भूमि हें विवाहसूक्त म्हणचें अशें म्हळां. सामान्यपणान सगळ्याक मंगलाष्टकां म्हण्टात तीं अशी-

स्वस्ति श्रीगणनायकं गजमुखं मोरेश्र्वरं सिध्दिदं लेण्याद्रिगिरिजात्मकं सुवरदं विघ्नेश्र्वरं ओझरम|| बल्लाळं मुरुडं विनायकमढं चिन्तामणिस्थेवरं ग्रामो रांजणसंस्थितो गणपतिःकुर्यात्सदा मङगलम् ||१|| नत्वा स्वां कुलदेवतां च कमलांविघ्नेश्र्वरं शारदां वक्ष्ये कृष्णविवाहकौतुकमिदं चेतोहर शृण्वताम् || स्वस्यैवान्यगुणानुवर्णनपरिश्रान्तस्य विश्रान्तये नित्यं स्वोदरपूर्तये कुहकवत् कुर्यात्सदा मङगलम् ||२|| यं ब्रह्मा वरुणेन्द्ररुद्रमरुतः स्तुन्वन्ति दिव्यैः स्तवैर्वेदैः साड,गपदक्रमोपनिषदैर्गायन्ति यं सामगाः|| ध्यानवस्थिततदगतेन मनसा पळ्यान्ति यं योगिनो यस्यान्तं न विदुःसुरासुरगणाः कुर्यात्सदा मङगलम्||३|| गङ,गा सिन्धु सरस्वती च यमुना गोदावरी नर्मदा कावेरी शरयू महेन्द्रतनया चर्मण्वती वेदिका || क्षिप्रा वेत्रवती महासुरनदी ख्याता च या गण्डकी पूर्णाः पूर्णजलैः समुद्रसहिताः कुर्यात्सदा मङगलम् ||४|| लक्ष्मीः कौस्तुभपारिजातकसुरा धन्वन्तरिश्र्चद्रमा गावः कामदुघाः सुरेश्र्वरगजो रम्भादिदेवाड, गनाः|| अश्र्वः सप्तमुखो विषं हरिधनुः शड, खो मृतं चाम्बुधेः रत्नानीह तुर्दश प्रतिदिनं कुर्यात्सदा मङगलम् ||५|| भास्वान् काश्यपगोत्रजोडरुणचिर्यो सिंहराशीश्र्वरो षट्त्रिस्थो दश शोभनो गुरुशशी भौमेषु मित्रः सदा || शुक्रो मन्दरिपुः कलिङगजनितश्र्चाग्नीश्र्वरौ देवते मध्ये वर्तुलपूर्वदिगदिनकरः कुर्यात्सदा मङगलम् ||६|| चंद्रः कर्कटकप्रभूः सितनभश्र्चात्रेयगोत्रोदभवश्र्चागेय्यां चतुरस्त्र वारुणमुखश्र्चापोप्युमाधीश्र्वरः || षट्सप्ताग्निदशैकशौभनफलो नोरिर्बुधार्कप्रियः स्वामी यामुनदेशजो हिमकरः कुर्यात्सदा मङगलम् ||७|| ईशानो गिरिशो मृडःपशुपतीःशूली शिवः शडःकरो भूतेशःप्रमथाधिपः स्मरहरो मृत्युञ्ञयो धूर्जटिः|| श्रीकण्ठो वृषभध्वजो हरभवौ गडःगाधरस्त्र्यम्बको श्रीरुद्रः सुरवृन्दवन्दितपदःकुर्यात्सदा मडःगलम्||८||

मंगलोरः कर्नाटक राज्यांतलें दक्षिण कॅनरा जिल्ह्याचें मुखेल ठिकाण आनी भारतांतलेंएक मुखेल बंदर. मंगलोर, नेत्रावती आनी गुरुपूर ह्या दोन न्हंयांमदीं आसून ताच्या अस्तंत आनी दक्षिण वटांनी न्हंयो आसात. दक्षिणेवटेन सोंपिल्ल्या ५ किमि.लांबायेच्या रेवेंच्या पट्क लागून अरबी दर्यावयल्या ह्या बंदराक राखण मेळ्ळ्या. ह्याच पट्यावयल्यान अरबी दर्यांतलीं जहाजां गुरुपूर न्हंयेचेवटेन बंदरांत प्रवेश करताक. बंदरासावन ९किमी. भितरमेरेन व्हड जहाजां येवंक शकतात.

मंदेगोरा, मगनूर, मंगरौथ, नित्रिअस हीं मंगलोरचीं, युरोपीय ग्रंथांतलीं पुर्विल्लीं नांवां आसात. इ.स. सातव्या शेंकड्यांतल्या मरतूरु ताम्रपटात ह्या स्थळाचो मंगलपुरा(मंगल-किल्लो) असो उल्लेख मेळटा. इ.स.धाव्या शेंकड्यांत, हांगा आशिल्ली राणी मंगलादेवी हिचे वयल्यान हांगाच्या देवळाक नांव पडले आनी ह्या देवळावल्यान मंगलोर हें नांव पडलें आसूंयेता. गुरुराज भट हाच्या मतान, हें ठिकाण, राजकीयआनी सैनिकी नदरेन म्हत्वाचें आळिल्ल्यान हाका हें नांव पडलें. कूडल (दोन न्हंयांचें संगमस्थान) हें हाचें स्थानिक नांव.

तेराव्या शेंकड्यांत मंगलोर ही आलूप वंशाची राजधानी आशिल्ली. चवदाव्या शेंकड्यांत, इराणाच्या आखातावयल्या बंदराकडेन, मंगलोरचो व्हड वेपार चलतालो. १५०५वर्सा विजयानगरच्या राजान पुर्तुगेजांक