Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/468

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

ऑफ गूड होप,कन्याकुमारी)आनी जुंव्यांचीं तोंकां(न्यूझीलंडांतलें नॉर्थ केप) ह्यो तांच्यो मुखेल देखी आसात.भीशिराचो आकार,ताची निर्मिती पद्दत,आदीं वयल्यान आनी सुवाती वयल्यान तांची वेगवेगळीं नांवां रुढ आसात.जिहवा(स्पिट),अशीर भूशीर(पॉयंच),ऊंच भूशीर(हेडलँड)अंतरीप(प्रोमॉण्टरी) हीं सगळीं भूसीरां.चडशा भूशिरांचीं तोंकां मुखेल भूभागावटेन घुंविल्लीं आसातात.दर्याच्या उदकाच्या स्थापन कार्याक लागून भूशिराची निर्मिती आनी वाड जायत आसता.ताचे वाडीवांगडाच तांकां चड आनी चड बाग येता.भूशिरांक ल्हारांक लागून आडमेळीं येतात आनी पयल्या भूशिराक जोडून दुसरें भूशीर तयार जाता.अशे तरेन कांय नवींभूशिरां तयार जातात जाल्यार कांय भूशिरां नश्ट जातात.

भूशिराचे मुखेल प्रकारः जिह्वाः एक तोंक मुखेल भूंयेक जोडील्लें आनी दुसरें दर्यांत लांबमेरेन शिरकल्लें.हो रेंव,खडी,माती मेळीन तयार जाल्लो अशीर दांडो म्हळ्यार जिह्वा.ग्रेट ब्रिटनांतल्या साउदम्पटनच्या दक्षिण वाठांरातल्या कॅलशॉट स्पिट,सोलंट खाडयेच्या अस्तंत वाठारांतल्या हर्स्ट कॅसल स्पिट,न्यूझीलंडांतल्या फॅरवॅल स्पिट,हीं ताचीं उदाहरणां.कांय खेपे न्हंयेचे खाडयेंत वा जिह्वेक लागून न्हंयेच्यो दोनूय देगो जोडून सैमीक बांद तयार जाता.

अशीर भूशीरःदर्याचे पातळेसावन उणे उंचायेचें आनी अशीर भूशीर म्हळ्यार पॉयंट अशें मानतात.देखीकःन्यूयॉर्क राज्यांतलें माँटक पॉयंट. ऊंच भूशीरःसादारणपणान ऊंच कड्यांनी तयार जाल्लें भूशीर.देखाकःस्कॉटलँडांतलें डंकन्सबी हेड.

अंतरीपःसागरखूट आनी कड्याकड्यांनी खंडीत रांग आशिल्लें भूशीर म्हळ्यार अंतरीप.देखीकःऑस्ट्रेलियांतलें विल्सन्स प्रोमोण्टरी.

दर्यादेगेर ल्हारांक लागून झीज आनी भर अशें दोट्टी कार्य जावन कांय खेपे भूभागाक गळासारकोआकार तयार जाता आनी वेगळेंच अशें भूशीर तयार जाता.मॅसॅच्युसेट राज्यांतलें केप कॉड हें ताचें मुखेल दाहरण.भूशिराचे निर्मितीचींमुखेल कारणां अशीः१)दर्यादेगेवयल्या प्रवाहाक लागून दर्याच्या सवथळ भागांत रेंव.माती आनी हेर घटकांचें थंड गतीन संचयन जावन रेंवेंचो दांडो(रस्तो)आनी पुळणी(वेळ)हांची वाड जाता.ताका लागून कांय खेपे दर्यांत भितरमेरेन अशीर भूशिरां (पॉयंट)तयार जातात.अशे तरेचीं भूशिरां न्हंयेच्या तोंडाकडल्या खाडयांनी तयार जाल्लीं मेळटात.२)भूखंड हिमन्हंयेच्या देगेर गाळ सांचून कांय भूशिरां निर्माण जातात.केप कॉड हें ह्या प्रकाराचे एक भूशीर.३)दर्या देगेवयल्या कठीण फातराचें कडें तशेंच उरुन कडेच्या भागाचें ल्हारांक लागून क्षरण जावन ऊंच भूशिरांची निर्मिती जाता.देखीकःऑस्ट्रेलियांतलें केप यार्क.

भूषणः(इ.स.१६१३-१७१५).नामनेचो हिंदी कवी.ताणेंताच्या काळांत वीररसात्मक कविता बरयली म्हणून तो नामनेक पावलो.तो काश्यप गोत्री कान्यकुब्ज ब्राह्मण आशिल्लो.ताचो जल्म कानपून जिल्ह्यांतल्या तिकवाँपुर(त्रिविक्रमपूर)गांवांत जाल्लो अशें सांगतात.ताचें मूळ नांव कितें ताचे विशीं निश्र्चीत म्हायती मेळना.चित्रकुटचो राजा रुद्रदेव सोळंकी हाणें ताका भूषण हें नांव भोवमानान दिल्लें,अशें म्हण्टात.बापायाचें नांव रत्नाकर त्रिपाठी.भूषणच्या हेर भावांचीं नांवां चिंतामणी,मतिराम आनी नीलकंठ.पयले दोगूय हिंदी कवी आशिल्ले.भूषणाच्या जल्मवर्साविशींय वेगवेगळीं मतां आसात.भूषण शिवाजीचो समकालीन आशिल्लो.शाहू,बाजीराव,महाराज जयसिंग,कुमाऊँ नरेश,गढवाल औरंगजेब,दारा शुकोह हांची तुस्त करपी कांय छंद भूषणान बरयले.पूण तो तांचो आश्रीत मात नाशिल्लो.शिवाजी,औरंगजेब,छत्रसाल आनी सोळंकी हांणी भूषणाक आलाशिरो दिल्लो अशें कांय अभ्यासक मानतात. भूषण हाणें स ग्रंथ बरयले अशें म्हण्टात.हे स ग्रंथ अशे शिवराजभूषण,शिवबावनी,छत्रसालदशक,भूषणहजारा,भूषणउल्लास आनी दूषणउल्लास.हातूंतले पयले तीन ग्रंथ उपलब्ध आसात.भूषणाचें सगळें काव्य फुटकळ स्वरुपाचें आनी मुक्तक प्रकारांतलें.भूषणाची वीररसाची कविता बरीच नामनेक पावली.युध्दवीर,दयावीर,दानवीर आनी धर्मवीर ह्या चारुय प्रकारांच्या विरांचीं वर्णनां ताणें ताचेर काव्य रचलें हें ताचें खाशेलपण.शिवाजी आनी छत्रसाल हांचेविशीं ताणें रचिल्लें काव्य बरेंच लोकप्रिय आसा. शिवराजभूषण ह्या ताच्या काव्यांत वट्ट ३८४ छंद आसात.अलंकारशास्त्रावयल्या ह्या ग्रंथांत १०५ अलंकारांचीं लक्षणां दिवन तांची फोडणिशी केल्या.शिवबावनी ह्या ग्रंथांत ५२ छंदांनी शिवाजी महाराजाची तुस्त गायल्या.छत्रसालदशक ह्या ग्रंथांत १० छंदांत छत्रसालाचें गुणगान केलां.ताचे भाशेंत वीररसाची सोबीतकाय दिश्टी पडटा.ताची भास ब्रज आशिल्ली.पूण तातूंत मदींमदीं अरबी,फार्सी,तुर्की बुंदेलखंडी आनी बैसवाडी उतरांचोय वापर केला.

भूसेनाःजमनीचेर झुजपी वा जमनीवयल्यान मारो करपी सेना म्हळ्यार भूसेना.जमनीवयले कामगिरी वांगडाच,भूसेनेक नौसेना आनी वायूसेना ह्यास्वकीय हेर दोन सेनांकडेनूय वांगड करचो पडटा.सामका सामकार झूजतंत्र आनी गनिमी झूजतंत्र अशे भूसेनेचे विभाग आसात.सेनेंत झुजपी सैनीक,तांकां जाय आशिल्लो दारुगुळो,येरादारीची वेवस्था,वैजकी आदार