त्या काळांत ल्हान शेतकामत्यांचो असो एक वर्ग आशिल्लो, तो स्वतंत्रपणान शेत वेवसाय करुंक शकनाशिल्लो. ते व्हडल्या जमीनदारांचे गुलामूय नाशिल्ले. ताका लागून उपजिविकेखातीर आनी जमनीचे राखणेखातीर तांकां आपल्यो जमनी व्हडल्या जमीनदारां कडेन दिवंच्यो पडटाल्यो. तांचे सुवातेंत तांकां परावलंबी कूळ म्हणून पिळग्यो कश्ट करचे पडटाले. हातूंतल्यानूच भूदास पद्दत जल्मली आनी वाडत गेली. भूदासाचो वर्ग समाजांतलो दुय्यम घटक अशें मानपाक लागले. जमीनदारांखातीर कश्ट करप हीच तांची आनी तांच्या कुटूंबियांची जीण जाली. दुबळेंपण, परंपरेचो प्रभाव आनी अज्ञान हाका लागून भूदासांक, जमनीवयलो हक्क सोडचो पडलो. खोंपींतली दुख्खी जीण जियेवंची पडली. भदासांची संख्या सव्या शेंकड्यासावन वाडत वचून बाराव्या आनी तेराव्या शतमानांत ती सगळ्यांत चड जाल्ली दिसता. गांवगिऱ्या वाठारांनी हे वेवस्थेची चड पोसवण जाल्ली. मध्यवर्ती सरकाराचो अभाव, न्याय मेळपाची अनिश्र्चीतताय, वस्तुविनुयमाची वेवस्था, बाजाराचो अभाव ही सरळी परिस्थिती भूदास पद्दत समाजांत रुढ जावपाक पोशक थारली. जमीनधनयाचे मर्जेक लादून भूदासांची दीसपट्टी जीण नियंत्रीत जावपाक लागली. धनयांचें लक्ष भूदासांच्या फकत शारिरीक श्रमाचेरुच आसतालें. समाजान वा कायद्यान भूदासांक खंयचेंच संरक्षण दिवंक नाशिल्ल्यान ह्या काळांतली तांची अवस्था दयनीय आशिल्ली. दास्यत्व हें वंशपरंपरागत थरलें. दासाचेर धनयाची पुराय सत्ता, न्यायालयांत वचपाचो भूदासांक हक्क नाशिल्लो.
चवदाव्या सतमानासावन भूदास पद्दतीक आळाबंद बसूंक लागलो. अस्तंत युरोपांत भूदासाक मुक्त केले. सोवळाव्या शतमानांत जाल्ल्या शेतकरांच्या लढ्याक लागून भूदास पद्दत नश्ट जावपाक परिस्थिती अनुकुल जाली. भूदासांची अर्थीक परिस्थिती ल्हव ल्हव सुदारुंक लागली. अठराव्या शतमानांत फ्रेंच राज्यप्रांती अपरांत ल्हान शेतकारांची भूदासांतल्यान मुक्ती जाली.
ब्रिटीशांच्या काळांत भारतांत च्या च्या मळ्यातल्या भूदासांक कूली अशें म्हण्टाले. निळीच्या मळ्यांनी काम करपी भूदासांपरस च्या च्या मळ्यांतल्या कामागारांची स्थिती खूब वायट आशिल्ली. निश्पाप आनी गरीब कूली जल्मान स्वतंत्र आशिल्ले. पूण उपरांत तांकां बळयां कामगार जावंचें पडटालें. च्या च्या मल्यांनी काम करपी ह्या कामगारांक कबलात करुन बांदून घेताले. व्हव ल्हव ते मळ्याच्या वेवस्थापकाच्या चपक्यांत सांपडटाले आनी गुलामांती जीण तांकां जियेंवची पडटाली. अशिक्षीत आनी दुबळ्या शेंकड्यांनी दादल्या -बायलांक च्या च्या मळ्याच्या धनयांक खोशी दवरचे पडटाले.उण्या पांवड्याचें अन्न, उणे कपडे आनी थोडी-भोव राबितो वेवस्ता अशे परिस्थितीक तांकां तोंड दिवचें पडटालें. जमीन धनयाचीं सेवा करपाचीं कामां बायलांकूय करचीं पडटालीं. तांणी ताचेपसून सुटका करुन घेवपाचो यत्न केलो जाल्यार पयलीं परसूय वायट वागणूक मेळटालीं. कामगार दादल्या-बायलाक क्षुल्लक कारणांखातीर वेताचे बडयेन मारताले आनी क्रुरपणान छळटाले. अशा मेळार दुखापत जाली वा तातूंत ताका मरण आयलें जाल्यार खंयच्याय प्रकाराची चवकशी जायनासली. हेविशीं जाल्ले गुन्यांव मळ्याभायर हेर लेकांमेरेन पावनासले. जमीनदाराच्या जाचांतल्यान कुलीची सुटका जाली वा कबलात सोंपतकच तो सुखरुप भायर पडलो जाल्यार मोटें भाग्य अशें मानतालें. भारतांतल्या कूलींक सहन करपाक लागपी जुलमी प्रकारांचें काळीज फोडपी वर्णन खबरांपत्रांनी उजवाडायलें.
ब्राह्मो समाजाचो प्रसारक पंडीत रामकुमार विद्यारत्न हाणें आसामच्या च्या च्या मळ्यांतल्या कामागारांचे दयनीय परिस्थितीची म्हायती दिवन तांचे कडेन समाजाचें लक्ष ओडून घेतलें. ताचें बंगाली भाशेंतलीं कुली कहाणी हें पुस्तक ताचेरुच आदारिल्लें आसा. १८५९ त कायदो करुन हे जुलमी पद्दतीचेर बंदी घाली. पूण परिस्थितींत व्हडलोसो फरक पडलोना. कामगारांचो मनीसपणा भायलो छळ चालूच आशिल्लो. इंडियन असोसिएशन जागृताय केली आनी ब्रिटीश सरकाराकूय चड कडक कायदे करपाक भाग पाडलें. स्वतंत्र भारतांत कामगारांच्या कल्याणाचे कायदे केले. ताका लागून परिस्थितींत फरक पडत गेलो. कामगारांक मताधिकार मेळ्ळो. तांच्यो संघटना स्थापन जाल्यो. मळ्यांच्या धनयांचेर नियंत्रण बसूंक लागलें. स्वतंत्र भारतांतल्यान मळे कामगारांची भूदास सारकी पद्दत खूब प्रमाणांत नश्ट जाल्या. भूपति पंडित (अठरावो शेंकडो): ओडियांतल्या प्रेम-पंचामृत ह्या नांवाजिल्ल्या काव्याचो कर्तो. भूपति पंडित हो मूळचो उत्तर प्रदेशांतलो सारस्वत ब्राह्मण आशिल्लो. ताच्या गुरुचें नांव चैतन्यदास. तीर्थयात्रेच्या निमतान तो पुरीक गेलो आनी थंयच राजाच्या दरबारांत कवी म्हणून रावलो.
भूपति पंडिताची आवयभास हिंदी आसून लेगीत ताणें ओडिया भाशेचेर प्रभुत्व मेळोवन, ओडियांत काव्यरचणूक केली. राधाकृष्ण आनी गोपी हांच्या गासलिलांचेर रचिल्लें ताचें प्रेम-पंचामृत हें ओडिया भाशेंतलें श्रेश्ठ अशें काव्य मानतात. कृष्णाच्या रासलिलांवयल्या सगळ्या काव्यांभितर भूपती पंडिताच्या प्रेम-पंचामृता ची सुरवात खूबच उंचेल्या पांवड्यावयली मानतात. भूपतिची प्रतिभा ,पंडित्य आनी भक्तिभाव हांचो प्रत्यय ताच्या ह्या काव्यांत येता. ह्या काव्याभाशेनूच ताणें कृष्णाच्या मथुरेंतल्या वास्तव्याचेर एक भूपति चौतिसा नांवाचें काव्य बरयलां.
