ब्रिटीश राजवटी उपरांत भारतीय गोदी आनीबंदरांतल्यान ब्रिटीस आरमाराक शेंकड्यानी गलबतां आनी ईस्ट इंडिया कंपनीक वेपाराखातीर साबार तारवांची पुरवण केल्ली. पूण भारतांतलो पयलो आधुनीक तारवां बांदपाचो कारखानो विशखापट्टनम् बंदरांत 1941 त सिंदिया स्टीम नॅविगेशन कंपनी सुरू केलो. स्वातंत्र्य उपरांतच्या काळांत तारवां बांदणींचे कारखाने मुखेलपणान कोची, मुंबय आनी कलकत्ता बंदरांनी सुरू केले.
भारताक उदेंते आनी अस्तंत अशी व्हड दर्यादेग लाबिल्ली आसा. पूण दर्यादेगेचे लांबायेच्या मानान हांगा बंदरां खूब उणीं आसात. ल्हान – व्हड मेळून हांगा सुमार 180 बंदरां आसात. चार हजार टनांपरस व्हड तारवां सुरक्षीत उबीं रावपाक शकतात अशे धक्के आशिल्लीं आनी दर वर्साक धा लाख टनांपरस चड वेपारी म्हालाची हाड व्हर करपी बंदरां हीं व्हड बंदरां अशें मानलां. भारताचे अस्तंत देगेचेर कांडला, मुंबय, मुरगांव, मंगळूर आनी कोची, उदेंत दर्यादेगेर तुतिकोरिन, चन्नई, विशाखापट्टणम्, पारादीप, कलकत्ता आनी हल्डिया शीं वट्ट 11 व्हड बंदरां आसात. हेर बंदरांचे मध्यम आनी ल्हान अशे प्रकार केल्ले आसून तामची संख्या सुमार 169 इतली आसा.
वर्गीकरण : सैमीक विघ्नांसावन मेळपी संरक्षणाच्या स्वरुपाक लागून आनी बंदराच्या कार्याप्रमाणात बंदरांचे सैमीक आनी कैत्रीम अशे दोन प्रकार केल्यात. कांय आखातां, खाडयो आनी न्हंयांच्या पात्रांचो आकार वाटकुळोचआसता. हाका लागून तारवांक सैमीक विघ्नांसावन उणो त्रास जाता. तशेंच तारवांभितर रिगपाचो मार्ग फावो तितलो रूंद आनी खोल आसता. अशा सुवातींनी कांय मोजक्योच सुदारण करून तांचो बंदरांम्हणून उपेग करूं येता. हांगा बंदरांखातीर फावो आशिल्लदयो चडशो गजाली सैमीक रितीन उपलब्ध आसतात. हाका लागून तांकां सैमीक बंदरां म्हणटात. मुंबय, कोची, मुरगांव आनी विशाखापट्टणम् ह्या भारतीय बंदरांचो सैमीक बंदरां म्हणून उल्ल्ख जाता.
साबार दर्यादेगांनी बंदर बांदपखातीर सैमीक अशी कांयच वेवस्था नासता. पूण कांय खाशेल्या कारणांखातीर थंय अशा सुवातींनी बंदरां बांदचीं पडटात. अशा बंदरांक कृत्रीम बंदरां अशें म्हणटात.
सैमीक आनी कृत्रीम बंदरांचो वर्गीकरण तांच्या मुखेल कार्यांवयल्यान जाता. कांय बंदरां मुखेलपणान परदेशांकडेन आनी देशाभितर वेपार करचेखातीरूच बांदिल्लीं आसतात. अशा बंदरांक वेपार बंदरां म्हणटात. भर दर्यांत आनी दर्यादेगांनी नुस्तें धरपी वा पागपी तारवांखातीर कांय खाशेंली बंदरां आसतात. तांकां नुस्तेमारी बंदरां म्हणटात. तशींच देशाभितर जावपी येरादारीखातीर फेरी बंदरां, देसाचे राखणेखातीर नौदलाचीं बंदरां आसतात.
बंदरांचो प्रकल्प सुरू करचे पयलीं ते खातीर खाशेली सुवात सोदून काडप, भरती-सुकती तसोच वाऱ्याचो परिणाम, ल्हारां आनी तांचो बंदराच्या बांदकामाचेर जावपी वायट परीणाम, दर्यांतलो प्रवाह, दर्यादेगेचो भूंयभाग आनी हेर गजाली तपासप खूब गरजेचें आसता.
बंदराच्या आंवाठाभितर तारवां थिरायेन नांगरून रावचीं म्हणून कांय तरांची खाशेली वेवस्था केल्ली आसता. बंदराच्या भितरल्या भागांत तारवां नांगरून दवरतात तेन्ना ताखां ल्हारांचो त्रास जावंचो न्हय हे खातीर बांद घालचो पडटा. उदकाची खोलाय, दर्याचो तळ, बांदाखातीर लागपी वस्तू ते सुवातेर मेळटा कांय ना हें सगळें लक्षात घेवन उपरांत बांदाचो प्रकार थरयतात. ज्या सुवातींचेर उदक चड खोल नासता आनी फातर सहज मेळूंक शकतात थंय फातरदाळून बांद घालपाक सपंपें जाता. दर्याची खोलाय चड आसल्यार थंय काँक्रिटाचे बांद उबारतात. उदकाचे खोलायेप्रमाण बांदाची रुंदाय वाडत वता. अशा रुंद बांदाक खर्चूय खूब येता. म्हणून साबार खेपे तळाची रूंदाय तितलीच दवरून वयर काँक्रिटाच्या ब्लॉकांचो उपेग करतात. युरोपांतले चडशे बांद काँक्रिटाच्या ब्लॉकांचे आसात.
साबार सुवातींनी उदकाची खोलाय सोडल्यार बंदरांक फावो अशो हेर सगळ्यो गजाली सैमीक रितीन उपलब्ध आसतात. अशा जाग्यांचेर भर उदकांत लांकडी, तिख्याचच्या वा काँक्रिटाच्या खांब्यांचेर धक्के उबारतात. हांकां जॅटी अशें म्हणटात. जॅटी खांब्यांचेर उबारिल्ल्यो आशिल्ल्यान जॅटी पोंदच्यान उदक व्हांवूक शकता. जॅटीची लांबाय रुंदायेपरस चड आसता. तिचो उपेग मुखेलपणान येरादारी खातीरच करतात. म्हाल देवोवन तो साठोवन दवरपाखातीर कसलीच वेवस्था नासता. पूण येरादारीखातीर वयर रस्तो आसता.
धको : तारवां बंदरांत रिगलीं म्हणटकूच तीं लावपाखातीर एक खाशेली धड वा बांद उबारतात, ताका धको म्हणटात. प्रवासी आनी म्हाल चडोवपा वा देंवोवपाखातीर ताचो उपेग जाता. तारवां लावच्या वेळार तीं धक्याचेर नेटान आपटतात. तांचो भार सोंसूमक जावंचो म्हणून धक्याच्यो वण्टी घट्ट आसच्यो पडटात. तारूं धक्याक लावंचे पयलीं वा बंदराभितर बेठेंच नांगरून दवरपाखातीर धक्याकडेन वाटकुळें वा चवकोन घट्ट खांबे आसतात. तांकां घनिश्टा अशें म्हणटात. तांचो उपेग मुखेलपणान तारवां लावपाखातीर जाता. तशेंच तारवां धक्याक लायले उपरांत तीं बांदून दवरपाखातीर धक्यांचेर साबार खांबे आसतात. बंदरांत वा गोदींत धक्यांच्या दोनूय वाटानीं तारवां लावपाक मेळचीं म्हणून दर्यादेग लागसार कांय कोन करून धके बांदतात. तांकां मध्यपादाच्या दोनूय तोंकांचेर थोडी रुंदाय वाडोवन सादारणपणान ताका वाटकुळो अकार दितात. बंदरांत ल्हान बोटी वा लाँची लावपाखातीर जो ल्हान धको बांदिल्लो आसता ताका भरणतट अशें म्हणटात. लाँचीक वा हेर ल्हान बोटींक उदकाची खोलाय उणी आसल्यार लेगीत जाता, हाका लागून भरणतट दर्यादेगेक तेंकून बांदतात.
तारवां धक्याक लावंच्या वेळार तीं नेटान धक्याचेर आपटतात. अशा वेळार धक्याचेर खूब दाब पडटा. हो सगळो दाब धक्याचेर पडचो
