Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/367

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

उत्तर प्रदेश आनी टेहरी विभागांतूय ह्या लोकांचो राबितो आसा.

भाटिया लोकांक भाटी, यादव, क्षत्रीय, यदुवंशी, कृष्णवंशी, वृष्णिवंशी, चंद्रवंशी आनी ठक्कर अशींय नांवां आसात. कनिंगहॅम हाच्या म्हणण्याप्रमाण भट म्हळ्यार योध्दा ह्या संस्कृत उतरावयल्यान भाटिया हें नांव आयलां.

पंजाबांतले लाहोर आनी मुलतान हे जिल्हे भाटियांचें मूळ ठिकाण. पयलीं भाटिया लोकांमदीं दसा, दिवामी, पंचविसा, सिंधी आनी त्रागडी अशे पोटभेट आशिल्ले. पूण सद्या कच्छी हालाई आनी सिंधी अशे दोन मुखेल भाद आनी ८४ कुळां आसात.

हे लोक ज्या प्रदेशांत रावतात थंयची भास ते उलयतात कच्छाची भाटिया कच्छी, गुजरातांतली गुजराती आनी सिंधांतलू भाटिया सिंधी.

भाटिया लोक शंकर, पार्वती, राम, सीता, हनुमान, कृष्ण, राधा ह्या देवांक भजतात. चडशे भाटिया लोक वल्ल्भ संप्रदायाचे वैश्णव आसून, ते बालकृष्णाक बजतात. कांय भाटिया लोकांनी आर्य समाज जाल्यार कांय जाणआंनी ब्राह्मो समाजूय आपणायला.

न्हवऱ्या वटेनचे लोक व्हंकलेक मागणी घालतात. लग्नापयलीं साकरपुडो जाता आनी ताची नोंद जातीचे नोंद चोपडेंत जाता. साकरपुड्या उपरांत सात दीस व्हंकलेचे आवय-बापूय न्हवऱ्यागेर गोडशें धाडटात, आनी एकविसाव्या दिसा साकरपुडो जाता. लग्नाच्या आदल्या दिसा न्हवऱ्याकडल्यो बायलो व्हंकलेगेर वचून व्हंकलेक उंची वस्त्रां आनी वस्ती दिवन 'दूधलक्ष्मी' नांवाचो एक विधई करतात. उपरांत व्हंकल आपल्या घरा वता आनी आपल्या मांवाचेर, पानान सात खेपे दूद शिंपडायता. न्हवरो घोड्याचेर बसून व्हंकलेगेर वता. थंय दोगांकूय माटवांत सव्याचेर बसयतकच होम करतात. न्हवरो-व्हंकल उज्या भोंवतणीं चार प्रदक्षिणां घालून एकामेकांक गोडशें खावयतात. उपरांत तीं दोगांय न्हवऱ्याघरा येवन एकामेकांक तीळ दितात. ब्राह्मण ह्या लग्नांत पुरयतपण करता.

ह्या लोकांभितर भुरगें जल्मतकच सव्या दिसा सटयेवांगडा घोड्याचीय पुजा करतात. सुयेर चाळीस ते पंचेचाळीस दीस पाळटात.

हे लोक मडीं लासतात. बुडून मेल्ल्या मनशाची प्रतिमा करुन लासतात. इकराव्या दिसा मृताक पींड दितात आनी तो न्हंयेंत उडयतात. बाराव्या दिसा श्राध्द करतात. सुतक बारा दीस पाळटात आनी तेराव्या दिसा सोयऱ्यांक-इश्यांक जेवण घालतात.

भाणः संस्कृत साहित्यांतल्या धा नाट्यप्रकारांतलो एक प्रकार. ह्या नाट्यप्रकारांत उलोवण्याचेर चड भर आशिल्ल्यान आनी एकाच पात्रान उक्ति-प्रत्युक्तींच्या रुपान तें नाट्य पळोवप्यांमेरेन पावोवपाचें आशिल्ल्यान ताका 'भाण' हें नांव दिलां. विट हो ताचो नायक आसता. तो स्वताच्या वा दुसऱ्यांच्या धाडशी कृत्यांचें वर्णन करता.

ह्या नाटयप्रकारांत एक अंक वा दोन संधी आसतात. शृंगार आनी वीर हे भाणाचे दोन रस मानल्यात. माचयेर विट हें एकूच पात्र आशिल्ल्यान तो हेर काल्पनिक पात्रांकडेन उलयता. तीं पात्रां वयर मळबांत आसात अशें मानून विट तांचेकडेन उलयता. एकाच पात्राकडल्यान विंगड विंगड व्यक्ती, घडणुको वा प्रसंग उबे करपाखातीर विट हो समर्थ नट आसपाक जाय. कथन-वर्णन करतना योग्य आरोहावरोहन केल्लो अभिनय ह्या नाट्यप्रकारांत चड म्हत्वाचो आसता, तेचवांगडा आंगिक अभिनयाचीय गरज आसता.

ताच्या भाशाणआंत घडणुको, अवस्था, पात्रां हाचे निर्देश येतात. भाणांत सादारणपाणान फांतोडेचें वर्णन, खंयच्याय ऋतूचें वर्णन तशेंच मेंढरु, कोंबे हांचें झूज, कुस्ती, जुगार, जादू हे विशय येतात. तातूंत पुराणीक ज्योतिशी आनी भागवत हांचीं फकाणआंय केल्लीं आसतात. हातूंतलो शृंगार खूबदां अश्लील आसता. तेचखातीर भाण हो प्रकार ल्हव ल्हव लोकांच्या मनांतल्यान उणो जाला.

पयलीं थळाव्या देवदेवतांच्या जात्रांच्या वेळार भाणांचे प्रयोग जाताले.

'चतुर्भाणी' नांवाच्या ग्रंथांत चार भाणांचो संग्रह केला. तांचीं नांवां आशीं आसात- वररुचिकृत अभयाभिसारिका, शूद्रककृत पद्मप्राबृतक, ईश्र्वरदत्तकृत धूर्तविटसंवाद आनी श्यामिलककृत पादताडितक. ते भायर वामनभट्टाचो शृंगारभूषण, काशीपती कविराजाचो मुकुंदानंद, कांचीच्या वरदाचार्याचो वसंततिलक, रामचंद्र दीक्षिताचो शृंगारतिलक, केरळच्या युवराजाचो रससदन हे भाण नांवाजिल्ले आसात.

भातः (मराठीः भात, हिंदीः चावल, धान, गुजरातीः डांगर, कन्नडः अक्की, संस्कृतः शालि, तंडूल, व्राही, इंग्लीशःपॅडी, राइस, लॅटीनः ओरिसा सटायव्हा, कूळः ग्रॅमिनी).

तणाच्या कुळांतली ही वनसप्त ०.६ ते १.९ मी. ऊंच वाडटा. पानां अशीर आसून तांची लांबाय ३० ते ५० सेंमी. रुंदाय १.२ ते २.५ सेंमी. आसता आनी तीं एकाआड एक आसतात. मुळां दोन तरांचीं आसतात. १)सेमीनल(seminal) आनी २)लॅटरल(lateral). रोंपाक कणस येता, कणसांत १०० त् ३०० भाताचे दाणे आसतात. दाण्याची लांबाय ५ ते १४ मिमी. आनी रुंदाय १.९ ते ३.७ मिमी. आसता. दाण्याक भायल्यान कल्ल आनी भितर तांदूळ आसता. तांदळाचो रंग धवो, तांबसो वा तपकिरी आसता.

भाताच्या उगमस्थानाविशीं आजूनमेरेन शास्त्रज्ञांचें एकमत ना.तरी