सांगून वर्णाश्रमधर्माचें विवेचन केल्लें आसा. आठव्या स्कंधांत यज्ञावतार, चार मन्वंतरांचें वर्णन, विष्णु देवान केल्ल्या गजेंद्रमोक्षाची कथा, देव-दैत्याकडच्यान दर्याचें मंथन, दैतेयांनी चोरुन व्हंल्लें अमृत परत मेळोवपाखातीर विष्णु देवान घेतिल्लें मोहनी रुप, देव-दैत्यांचें झूज, बळिराजाची कथा आनी मत्स्यावतार कथा सांगल्या णवव्या स्कंधांत सूर्य आनी सोम ह्या वंशांचें वर्णन केलां. तशेंच मनूच्या धा पुतांची कथा, शर्याती आनी सुकन्या हांचें आख्यान,अंबरिशाची कथा, हरिश्र्चंद्राची कथा, विश्र्वमित्राची कथा, परशुरामान केल्लो क्षत्रिय संहार, ययाती आख्यान आनी दिवोदास वंशाचें वर्णन केल्लें आसा. धाव्या स्कंधांत वसुदेव-देवकी लग्न, कृष्ण जल्म, कृष्ण-गोकूळ वर्णन, कंस वध, कालियामर्दन, श्रीकृष्णाचें रुक्मिणी, सत्यभामा आनी हेरांकडेन लग्न, सुदामा आख्यान आनी कृष्णान केल्ल्या आत्मज्ञानाचो ुपदेश हे विशय मांडल्यात. इकराव्या स्कंधांत ऋषीच्या शापान यदुकुलाचो जाल्लो नाश, नारदान वासुदेवाक केल्लो भागवत धर्माचो उपदेश तशेंच श्रीकृष्णान उध्दव हाका केल्लो उपदेश ह्या स्कंधांत मेळटा. निमाण्या स्कंधांत, म्हळ्यार बाराव्या स्कंधांत, श्रीकृष्णाउपरांत भरतखंडांत जाल्ल्या राजांचे वर्णन, प्रलय वर्णन, मार्कंडेय कथा, भक्तीचें व्हडपण, भागवत सागूंन सोंपले उपरांत शुक्र परिक्षिताचो निरोप घेता. परिक्षिताक तक्षकदंश, परिक्षिताच्या मरणाउपरांत जन्मेजयाचो सर्पयज्ञ निमाणेकडेन हेर पुराणांपरस भागवताचें वेगळेपण, हे विशय बाराव्या स्कंधांत आयिल्ले आसात.
भागवतपुराणाचे हेर पुराणांनी फकत भागवत असो उल्लेख जाता. सद्या श्रीमदभागवत आनी देवी भागवत अशीं दोन पुराणां अस्तित्वांत आसात. काव्याचे नदरेन भागवतपुराणांतलें वर्णन भावपूर्ण आनी रसात्मक आशिल्ल्यान तें चड लोकप्रिय आसा. पूण ताचेर तितलीच चड टिका जाल्ली आसा. यशवंत व्यंकटेश कोल्हटकर हाणें 'श्रीमदभागवतादर्श' ह्या मराठी ग्रंथांत भागवतपुराणाचें इंग्लिशींत भाशांतर केल्लें आसा. भारतीय संस्कृतीक जिणेचेर 'भागवताचो' खूब प्रभाव पडिल्लो दिश्टी पडटा.
पूरक नोंदः पुराणां.
भागवतमेळा नाटकः एक परंपरीक नृत्यनाट्यप्रकार. तमीळनाडूंतल्या ह्या नृत्यनाट्य प्रकाराक भरतनाट्यमाचोच एक प्रकार मानतात. तीर्थनारायण यती ह्या तंजावर जिल्ह्यांतल्या तेलुगू ब्राह्मणाक हे नृत्यनाट्यकलेचो जनक मानतात.
भागवतमेळ्याची उत्पत्ती तंजावर जिल्ह्यांतल्या मेलात्तुर ह्या गांवांत जाली. त्या वेळार तंजावरांत नायक राजवंशांतलो दुसरो राजा अच्युताप्पा नायक (१५७२-१६१४) हो राज्य करतालो. ताका संगीत आनी नृत्य ह्या कलांची आवड आशिल्ल्यान ताणें हे कलेक खूब उत्तेजन दिलें. हे कलेचे उदरगतीखातीर ताणें नर्तक. संगीतकार अशा ५१० ब्राह्मणआंक एक गांव दिलो. तेखातीर ह्या गांवाक 'अच्युतपुरम्' म्हणून वळखूंक लागले आनी ताकाच लागून फुडें 'मेलात्तुर' हें नांव पडलें.
मेलाउत्तूर गांवांत वरदराज पेरुमलचें एक देवूळ आसा. दर वर्सा नरसिंहजयंतीक ह्या देवाची जात्रा जाता. ह्या वेळार थंय भागवतमेळ्याचे प्रयोग जातात. हांगाची भागवतमेळ्याची परंपरा तीनशें वर्सांची, पूण सद्याचीं नृत्यनाटकां देडशें वर्सांपयलीं व्यकटराम शास्त्री नांवाच्या एका तेलुगू ब्राह्मणान बरयल्लीं आसात. ताणें भागवतमेळ्याखातीर प्रल्हादचरित्रम, मार्कंडेय, उषापरिणयम, रुक्मांगद, गोल्लाभामा, सीताकल्याणम, रुक्मिणीकल्याणम्, ध्रूवचरित्रम, कंसवध, हरिश्र्चंद्र, शिवरात्रिवैभवम आनी भस्मासुरवधम आशीं बारा नृत्यनाटकां बरयलीं. हीं सगळीं नाटकां तेलुगू भाशेंत आसात. व्यंकटरामशास्त्री हाच्या काळार सावन, मेलात्तुराक हीं नाटकां नेमान जातात.
मेलात्तूर गांवांत जावपी नरसिंहजयंतीचो उत्सव दोन ते धा दीस मेरेन चलता. तेखातीर वरदराजाच्या देवळामुखार सुमार देडशें फूट लांबयेचो माटव घालतात. एके वटेन रंगमाची आसता. जात्रेच्या पयल्या दिसा सावन ह्या नृत्यनाट्यांक आरंभ जाता. पयलीं ही नाटकां रातचीं सुरु जावन फांतोडोमेरेन चलतालीं. एकेक नृत्यनाट्य पांच वरां चलता.
भागवतमेळ्यांत फकत दादलेच काम करतात. बा.लांचींय कामां दादलेच करतात. ह्या नाटकांतलें नृत्य,अभिनय भरतनाट्यमाच्या तंत्राप्रमाण आसता. पूण कांय खेपे तातूंत संवाद वा स्वगत भाशण आसता. चड करुन मुखेल गायक सगळीं पदां म्हण्टा. हीं पदां आनी संवाद तेलुगू भाशेंत आसतात. पूण विनोदी पात्र तमीळ भास वापरता.
नृत्यनाट्याची सुरवात 'कोणंगी' वा विदुशकाच्या प्रवेशान जाता. हातूंत खंयचेंय विनोद पात्र रंगमाचयेर येवन नाच करता. उपरांत नटटुवनार वा सुत्रधार आनी हेर गायक-वादक रंगमाचयेर येवन 'मंगलम्' म्हण्टात. तेन्ना हो नाट्यप्रयोग यशस्वी जावंचो म्हणून गणपतीचें रुप घेतिल्लो बारा वर्सांपरस ल्हान पिरायेचो भुरगो येवन नाच करता. हाकाच 'गणपतिवंदन' म्हण्टात. हाचे उपरांत 'पात्र-प्रवेश दरु' नांवाचो एक ल्हानसो प्रवेश करतात. हातूंत 'कट्टियकारन'येता आनी गीत,अभिनय हांच्या आदारान तो नाटकाचे कथेची तशेंच पात्रांची वळख करुन दिता. दर एक पात्र पड्ड्याफाटल्यासावन माचयेर येता आनी नाचून वता. निमाणें मुखेन कथानकाक सुरवात जाता.
गायक नृत्यानाटकांतली पदां म्हण्टा आनी पात्रां अभिनय करुन ताचें अर्थ उकतायतात. ह्या नाटकाचें संगीत कर्नाटकी आसता. ताका मृदंग, सारंगी आनी मुरलेची साथ आसता.
