Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/354

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

समाजीक-धर्मीक सुदारणा करप तशेंच शीख धर्माचो प्रसार करप हो हे संस्थाचो हेत आशिल्लो. त्याच वर्सा काणें संस्थेचें मुखपत्र म्हणून 'खालसा समाचार' हें गुरुमुखी लिपींतलें पंजाबी सातोळें सुरु केलें. ह्या सातोळ्यांतल्यान ताणें चडशें धर्मीक, समाजीक, लिखाण केलें. १८९३ वर्सा ताचें लग्न जालें.

भाईक, आर्विल्ले पंजाबी कवितेचो आनी कादंबरीचो जनक मानतात. एक कुशळ चरित्रकार म्हणुनूय ताची नामना आसा. ताची कांय म्हत्वाची बरपावळ अशी-

काव्यः 'राणा सूरतसिंग' (१९०५), 'लहिराँ दे हार' (१९२१), 'मटक हुलारे' (१९२२), 'बिजलियां दे हार' (१९२७), 'लहिर हुलारे' (१९२८), 'प्रीत वीणा' (१९३१), 'कंबदी कलाई' (१९३३), 'कंत महेली' (१९५०), 'मेरे सैंयां जीओ' (१९५३).

कादंबरीः 'सुंद्री' (१८९८), 'बिजयसिंग' (१८९९), 'सतवंत कौर' (दोन खंड, १९००, १९२७), 'बाबा नौधसिंग' (१९२१).

नाटकः 'राजा लखदातासिंग' (१९१०).

चरित्रः श्री कलगीधर चमत्कार (१९२५), श्री गुरुनानक चमत्कार (१९२८), संत गाथा (१९४८), 'श्री अष्ट गुरु चमत्कार' (१९५२), गुरु बालन सखिआँ (१९५५).

अणकारः भर्तृपरि जीवन ते नीतिशतक.

संपादित आनी हेरः वरां भाई गुरुदास स्टीक, भाई मणिसिंग हाचें सीखन दी भगत माला (१९१२), रत्तनसिंग भंगू हाचें 'प्राचीन पंथप्रकाश' (१९१४), संथ्या श्री गुरु ग्रंथसाहिब कोश, गुरुग्रंथ कोश (१९२७), साखी पोथी (१९५०), भाई संतोखसिंग हाचें ब्रज आनी संस्कृत मिश्रित ग्रंथ प्रताप सूरज प्रकाश (१४ खंड, १९३४), 'पंज ग्रंथी स्टीक' (१९०६), पुर्विल्ले हातबरप 'पुरातन जनमसाखी' (१९२६) हेर.

शीख धर्माच्या प्रसाराक आनी साहित्य सेवेक भाई वीरसिंगान आपली जीण ओंपली. सैमाचेर ताचो मोग आशिल्लो. 'राणा सूरतसिंग' हें ताचें पंजांबी मुक्तछंदांत बरयल्लें दीर्घकाव्य. ताचे काव्यरचनेंत सदांच नव्या विशयांची सुलूस घेवपाची ओड दिसता. ताच्या सगळ्या कवितांनी एके तरेचो अध्यात्मीक गुढार्थ आसता. ताणें आपल्यो चडशो कविता शीख तत्त्वज्ञानांतले कूट प्रस्न सोडोवपाखातीर बरयल्यो. तेचखातीर एका अर्थान ताची कविता शीख तत्त्वज्ञानावयलें भाश्य वा विस्कटावणी म्हणूं येता. ताणें सैमाचेरुय खूब कविता केल्यात. सगळ्याक देवाचें अस्तित्व आसा अशें ताचें मत. तशेंच, ताच्या कवितांनी देशभक्तीचोय संदेश दिसता. 'मेरे सैंयां जीओ' ह्या ताच्या झेल्याक १९५५ वर्साचो साहित्य अकादेमी पुरस्कार फावो जालो.

१८९८ वर्सा उजवाडा आयिल्ले ताचे 'सुंद्री' हे कादंबरीन आर्विल्ले पंजाबी कादंबरीचें मुळावण घालें. शीख इतिहासांतल्यान ताणें आपल्या कादंबऱ्यांचीं कथानकां घेतलीं. आपल्या कादंबऱ्यांनी ताणें शिखआंचे वीरवृत्तीचें, शाक बायलांचे धिटायेचें, आदर्शांचें चित्रण केलें.

तशेंच ताणें शीख धर्माचो इतिहास, तत्त्वज्ञान, धर्मग्रंथावयलें भाश्य, मध्ययुगीन शाख साहित्याच्या हातबरपांचें सटीप संपादन, कोशरचना ह्या प्रकारांचेंय खूब लिखाण केलें.

१९४९ वर्सा पंजाब विद्यापिठान ताका 'डॉक्टर ऑफ ओरिएंटल लर्निंग' ही उपाधी दिवन भावमान केलो. १९५२ वर्सा पंजाब विधान परिशदेचो वांगडी म्हणून ताची नेमणूक जाली. ताचे जिणेचेर आनी साहित्याचेर पंजाबी भाशेंत जायते ग्रंथ बरयल्यात.

कों. वि. सं. मं.

भांगडा नाचः नामनेचो पंजाबी लोकांनाच. ल्यालपूर हें ह्या नाचाचें मूळ उगमस्थान. हो नाच चड करुन शेतकामती लोक करतात. धान्याची रोवणी करतात, त्या दिसासावन लुवणी आनी मळणी जायमेरेन सद्दां रातीचो हो नाच करतात. वैशाख म्हयन्यांतले पुनवेवांगडा ह्या नाचाचो मोसम सोंपता. पूण खंयच्याय उमेदीच्या वेळार पंजाबी लोक हो नाच करतात. लग्ना वेळार वा पीक भरपूर आयलें जाल्यार खोस मनोवपाखातीर हो नाच करतात.

Bhangda Dance Konkani Vishwakosh