पूण ती नाश पावपी शरिरांचीच. आत्मो सदांच जिवो उरतलो कारम ताका कोणूच मारुंक शकना. आत्मो हो शरिरावांगडा जल्मना आनी शरिराचो नाश जालो तरी आत्म्याक मरण येना. आत्मतत्व हें अविनाशी. झूज करप हो क्षत्रियांचो धर्म. झुजांत क्षत्रियांक मरण आयलें जाल्यार तांकां सर्गाचें दार उकतें आसता आनी जैत मेळ्ळें जाल्यार धर्तरेचें राज्य फावो जाता. ह्या दुस-या अध्यायांतल्या उपदेशांत कृष्ण हो ऋषीभाशेन उपदेश करता. उपरांत तो स्वताच परमेश्र्वर आसून, तो परमेश्र्वरुच उपदेश करता अशें दिसता.
फळाची आस धरिनासतना कर्म करूत रावचें हो सिध्दांत सुरवेकसावन, निमाणेमेरेन आसा. गीतेचो उपक्रम आनी उपसंहार लक्षांत घेतल्यार गीतेंत ज्ञानमूलक भक्तिप्रधान कर्मयोगाचोच आदेश हो मुखेल आसा, हे गीतारहस्यकार लोकमान्य टिळक हाचें मत मान्य करचें पडटा. पूण ज्ञानयोग, कर्मयोग आनी भक्तियोग हातूंतलो खंयचोय योग हें मुखेल उद्दिश्ट मानलें, तरी ज्ञानयोगाक वा स्थितप्रज्ञ दर्शनाक कर्मयोगाची आनी भक्तियोगाची जोड दिवंचीच पडटा. ज्ञानापसून आनी भक्तीपसून ह्या तीन योगांतलो खंयचोय योग वेगळावंक मेळना. स्थीर बुद्दीचो अनिकेत म्हळ्यार संवसार सोडिल्लो संन्यासी लेगीत आदर्श मनीस म्हणून वर्णिला. हो ज्ञानमार्गी योगी आसा. हो एकांत सुवातेर बसून, इंद्रियां-मन हांचो संयम करुन सूखृदुखापसून पयस रावन ध्यानस्थ बसता. ताची ही समाधीस्थितीच ताका साक्षात्कारावतीन निर्वाणपदाक पावयता. ताचीं सगळीं पातकां पयस जातात. तो सगळ्या पाप-पुण्यांचे पलतडी पावता. कोणूय साधक जर इहजल्मी योगभ्रश्ट जालो जाल्यार तो सर्गांत वता आनी उपरांत गिरेस्त कुळांत वा योग्यांच्याच कुळांत जल्म घेता. फाटल्या जल्माचो योगाभ्यास ताका परतून योगसाधनेवटेन प्रवृत्त करता आनी तो सिध्दावस्थेक पावता. सामको पापी, दुराचारी मनशाचो लेगीत उध्दार जांव योता अशें बगवंतान आश्र्वासन दिलां. ताचो मार्ग हो भक्तिमार्ग. परमेश्र्वराची ्नन्य भक्ती केल्ल्याच्या योगान कितलोय पातकी वा शुद्र मनीस परमपदाक पावूंक शकता.
कर्म करुनय कशें मुक्त रावचं, अहंकार आनी आसक्ती हांचो त्याग केल्ल्यानूच आत्मोन्नती सादून परमशआंतीचें अंतिम ध्येय कशें साध्य जाता हाचें गीतेंत जितलें उत्कृश्ट प्रतिपादन मेळटा तितलें संवसारातल्या तत्वज्ञाना वयल्या खंयच्याच ग्रंथात मेळना.
गीतेचेर जगांत जितलें टिकासाहित्य निर्माण जालां, तितलें एका बायबलाचो आडवाद सोडल्यार हेर खंयच्याच ग्रंथाचेर जावंक ना. भारतांतल्या सगळ्या पुर्विल्या आचार्यांनी गीतेचेर भाश्यां बरयल्यात. वेदान्ताचीं उपनिषदां, भगवद्गीता आनी ताचे अनुयायी, विशिश्टाद्वैतवादी रामानुजाचार्य, ताचो गुरु यामुनाचार्य आनी ताचे अनुयायी द्वैतवादी मध्वाचार्य आनी ताचे अनियायी हांची आनी हेर वल्लभाचार्य सारकिल्ल्या आचार्यांचीं गीतेचेर भाश्यां आनी टिका आसात. भारताच्या प्रचलीत अशा चडशा सगळ्या साहित्यिक भाशांनी गीतेचो अमकार, भाश्यां वा टिका आनी भाशांतरां जाल्यांत. भगवद्गीतेची आयज उपलब्ध आशिल्ली सगळ्यांत पोरनी आनी अधिकृत प्रत म्हळ्यार शंकराचार्यचें 'गीताभाष्य'. ह्या भाष्यांत गीतेचो पयलो अध्याय सोडून दुस-या अध्यायाच्या इकराव्या श्लोकासावन अठराव्या अध्यायांतल्या निमाण्या श्लेकामेरेन उतरान उतराचें स्पश्टीकरण आयलां. भगवद्गीता हो भागवत धर्माचो मुखेल प्रमाणग्रंथ. श्रीधर, मधुसूदन, शंकरानंद अशे कितलेशेच ल्हान-व्हड गीतेचे टिकाकार जाले आनी तांणी वयर उल्लेख केल्ल्या खंयच्या तरी आचार्यांच्या भाश्याक अणसरुनूच टिका बरयल्या.
भगवद्गीतेचे जे मराठी अवतार आसात, तातूंत 'ज्ञानेश्र्वरी' हो सगळ्यांत पोरनो. ज्ञानेश्र्वरीची योग्यताय स्वतंत्र ग्रंथाइतली मानतात. ज्ञानेश्र्वराउपरांत वामनपंडित, दासोपंत, तुकाराम, मोरोश्र्वर अशा कितल्यासाच जाणांनी गीतेक मराठी साज चडयल्या. उपरांत इंग्लिशींत आनी हेर अस्तंती भाशांनीय गीतेचीं भाशांतरां जाल्यांत, तातूंतलीं कांय पद्दलेगीत आसात. ताचे उपरांत भारतांत, नवे नदरेतल्यान गीतेचो अभ्यास जावंक लागलो आनी तेविशींचे ग्रंथ निर्माण जाले. हातूंत सगळ्यांत पयली उल्लेख येता लोकमान्य टिळकांच्या गीतारहस्याचेर. महात्मा गांधी आनी विनेबा भावे हांणी बरेंच बरोवप केलां आनी तातूंतल्यान तांणी अनासक्तियोग प्रतिपादन केला, योगी अनविंद घोष,डॉ. राधाकृष्णन, डॉ. बेलवलकर, आचार्य विनोबा, श्री. ज. स. करंदीकर, पं. सातवळेकर अशा कितल्याशाच भारतीय तत्वगिन्यानी लोकांनी ग्रंथलिखाण करुन गीतार्थाचीं नवीं नवीं तासां अभ्यासकांक दाखोवन दिल्यांत.
कोंकणींत श्री. बा. भ. बोरकार आनी सुरेश गुंडू आमोणकार हांचे गीतेचो अणकार बरे जाल्यात. डॉ. नरेश कवडी
भगवानलाल, इंद्रजी
(जल्मः ७ नोव्हेंबर १८३९, जुनागढ (गुजरात); मरणः १६ मार्च १८८८, मुंबय).
नामनेचो भारतविद्दाविशारद. पुर्विल्ल्या भारतीय संशेधकांमदलो एक. वेद, पुराणां, धर्मशास्त्र हांचो अभ्यास ताणें पाठशाळेंत पुराय केलो. आपल्या बापायकडेन ताणें संस्कृत आनी आयुर्वेद ह्या विशयांचो खोलायेन अभ्यास केलो.
भगवानलाल इतिहासाच्या संशोधनाकडेन वचपाक एक गजाल कारण जाली. जुनागढ संस्थानचो राजकीय प्रतिनिधी कर्नल लँग हाणें लिपीशास्त्रज्ञ जेम्स प्रिन्सेप हाका जुनागढ गांगाच्या अशेकाच्या आनी रुद्रदामनाच्या लेखांचे छाप दिल्ले. प्रिन्सेप हाणें आपल्या नेमाळ्यांत एप्रिल १८३८ त रुद्रदामनाच्या लेखाचो छाप छापिल्लो. १८५४त लँग
