Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/321

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

शरीरक्रियाविज्ञानाविशींच्या गिन्यानाखेरीज टर्पिनां, कॅरोटिनां, रबर आदी उद्देगीक रसायनीक पदार्थांच्या संश्लेशणाच्या गिन्यानांतूय ब्लॉक हाच्या संशोधनाक लागून भर पडल्या. कॉलेस्टॅरॉला खेरीज ग्लुटाथायोन ह्या प्रथिनाच्या चयापचयांतल्या (matabolism) म्हत्वाच्या पदार्थांचेरुय ताणें संशोधन केलां. जीवरसायनीक क्रमविकासाच्यो वेगवेगळ्यो गजाली ह्या विशयाचेरुय ताणें संशोधन केलां.

कॉलेल्टॅरॉल आनी वसाम्लां (fatty acids) हांच्या चयापचयाची यंत्रणा आनी नियत्रण हांचेविशींच्या सोदाखातीर १९६४ वर्साचो वैजकी आनी शरीरक्रिविज्ञानाचो नोबॅलपुरस्कार ब्लॉक हाका फेओडोर लायनॅन ह्या शास्त्रज्ञावांगडा वांटून मेळ्ळो. ताका आनिकूय खूब भोवमान फावो जाल्यात. Lipid Matabolism हो ताचो ग्रंथ १९६१ त उजवाडाक आयलो.


ब्लॉक, फिलिक्स

(जल्मः २३ ऑक्टोबर १९०५, झुरीकस्वित्झर्लंड).

नामनेचो अमेरिकन भौतिकशास्त्रज्ञ. सुरवेक अभिसंतो जावपाच्या हेतान ताऩें झुरिकांतल्या स्विस फॅडरल इन्स्टिट्यूट ऑफ टॅक्नोलॉजी हे संस्थेंत प्रवेश केलो. पूण एका वर्साउपरांत ताणें लाइपसिक व्द्दापिठांत शिक्षण घेतलें आनी स्फटिकांतल्या इलॅक्ट्रॉनांच्या पुंजयामिकीचेर (quantum mechanics) आनी स्वता विकसीत केल्ल्या धातवीय विद्दुत् संवहनाच्या सिध्दांताचेर प्रबंध सादर करुन १९२८ त डॉक्टरेट मेळयली. हो प्रबंध घन पदार्थांच्या आर्विल्ल्या सिध्दांताक आदार अशें मानतात. उपरांतच्या कांय वर्सांनी वेगवेगळ्या युरोपी विद्दापिठांनी सहाय्यक आनी अधिछात्र म्हणून पाउली, क्रॅमर्स, हायझेनबर्ग, नील्स बोर आनी एन्रीको फेर्मी ह्या नामनेच्या भौतिकशास्त्रज्ञां वांगडा काम करपाची संद ताका मेळ्ळी.

१९३२-३३ त, तो लाइपसिक विद्दापिठींत अध्यापर आशिल्लो. १९३३ त ताणें जर्मनी सोडली. १९३४ त अमेरिकेंतल्या स्टॅनफर्ड विद्दापिठांत तो सहाय्यक यहयोगी प्राध्यापक जालो. १९३६ त तो थंय भौतिकशास्त्राचो प्राध्यापक जालो, १९६१ त भौतिकशास्त्राचो मॅक्स स्टायन प्राध्यापक जालो, १९७१ त सेवानिवृत्त जातकच त्याच विद्दापिठांत तो गुणश्री प्राध्यापक म्हणून काम करुंक लागलो.

एल. डब्ल्यू. आल्वारेझ हाचे वांगडा ब्लॉक हाणें बर्कलीच्या सायक्लोट्रॉनावरवी १९३९ त केल्ल्या प्रयोगांत न्यूट्रॉनाच्या चुंबकीय परिबलाचें पयलेच खेपे अचूक मोल मेळयलें. म्हाझुजांत रडाराविशीं केल्ल्या वावराक लागून इलॅक्ट्रॉनिकींतले आर्विल्ले प्रगतीची ताका जाम आयली. ताचेवयल्यान अणुकेंद्रीय परिबलाविशीं करपाखातीर विद्दुत् चुंबकीय आनी अणुकेंद्रीय आनी संयोग करपाची कल्पना ताका येवजली. ते नदरेन १९४५ त ताणें संशोधनाक सुरवात केली. हानसेन आनी पॅकर्ड हांच्या पालवान अणुकेंद्रीय अनुस्पंदनाचेर आदारिल्लें अणुकेंद्राचें चुबकीय परिबल मेजपाखीतीर अणुकेंद्रीय प्रवर्तनाची एक नवी पदद्त सोदून काडली. १९५४ उपरांत ब्लॉक हाणें अणुकेंद्रीय चुंबकत्वावयलें संशोधन केलें. अणुकेद्रीय चुंबकीय परिशुध्द मापनांखातीर नव्या पद्दतीची उदरगत करपाखातीर आनी त्या संदर्भांत लायिल्ल्या सोदांखातीर ब्लॉक हाका १९५२ वर्साचो भौतिकशास्त्राचो नोबॅल पुरस्कार फावो जालो.

ब्लुमबर्ग, बारू सॅम्युएल

(जल्मः २८ जुलय १९२५, न्यूयॉर्क).

नामनेचो अमेरिकन वैज आनी जीवरसायनशास्त्रज्ञ. १९४३-४६ त ताणें अमेरिकन नौदलांत काम केलें. स्कनेक्टाडीच्या युनियन कॉलेजींतल्यान १९४६ त ताणें बी. एस. पदवी मेळयली. कोलंबिया विद्दापिठाच्या कॉलेज ऑफ फिझिशियन्स अँड सर्जन्स हे संस्थेंत शिक्षण घेवन १९५१ त ताणें एम. डी. पदवी मेळयली. उपरींत १९५५-५७ त ब्रिटनांतल्या ऑक्सफर्ड विद्दापिठाच्या जीवविज्ञान विभागांत काम करिन ताणें १९५७ त जीवरसायनशास्त्राची डॉक्टरेट मेळयली. १९५१-५७ त न्युयॉर्कांतल्या बेल्व्ह्यू रुग्णालयांत ताणें निवासी वैज म्हणून काम केलें. १९५३-५५ त तो न्युयॉर्कच्या प्रॅस-बिटीरीअन रुग्णालयांत वैजकीचो अधिछात्र आशिल्लो. ते उपरांत १९५७-६४ त तो बेथेस्डा (मेरिलँड)च्या नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हॅल्थ हे संस्थेच्या भुगोलीक वैजकी आनी आनुवंशिकी विभागाचो मुखेल आशिल्लो. १९६४ त तो फिलाडॅल्फियांतल्या सहयोग संचालक जालो. १९७७ त तो पॅनसिल्वेनिया विद्दापिठांत वैजकी आनी मानवशास्त्र ह्या विशयांचो प्राध्यापक जालो.

ब्लुमबर्ग हाणें अमेरिका, आफ्रिका, भारत, उत्तर ध्रुव प्रदेश आनी पॅसिफिकांतल्या जुंव्यांचेर रावन काय वांशिक गटांतल्या लोकांकूच खाशेल्यो पिडा किद्याक जातात हाचो अभ्यास केलो. ऑस्ट्रेलिया आदिवासींच्या रक्तरसांत ताका एक खाशेलें प्रथिन सांपडलें. ह्या प्रथिनाक ताणें 'ऑस्ट्रेलियन प्रतिजन'(antigen) हें नांव दिलें. ह्याच प्रतिजनाक हें नांव दिलें. ह्याच प्रतिजनाक फुडें (Hepatitis B surface Antigen (HBsAg) अशें म्हणूक लागले. ज्या खाशेल्या वायरसाक लागून यकृतशेध जाता त्या 'बी' व्हायरसाचें हें प्रथीन भाग आशिल्ल्याचें ब्लुमबर्ग हाका समजलें. ह्या वायरसाक लागून उपरासपी दुयेंस गंभीर स्वरुपाचें आसून ताचें रुपांतर फुडे यकृताच्या कॅन्सरांत जांव येता.