बोहरा:इस्लामांतलो शियापंथी लोक इथ्नाअशारी आनी इस्मायली अशा दोन मुखेल पंथांनी विभागल्यात.इस्मायली पंथाच्या एका उपपंथाचे अनुयायी ते बोहरा.खोजा हो इस्माइली पंथाचो दुसरो उपपंथ आसून आगाखानाचे भारतीय अनुयायी ह्या अपपंथांत आस्पावतात.
१४ वो इमाम इस्मायल हाच्या नांवावयल्यान ‘इस्मायली’ हें नांव तयार जालां.१८वो इमाम मुस्तनसीर साहेब हाच्या मरणा उपरांत मुस्तली साहेब आनी निझार ह्या ताच्या दोन पुतांमदीं उत्तराधिकाराच्या प्रस्नावयल्यान झगडीं जालीं.ज्या कोणें मुस्तलीचें अनुयायित्व आपणायलें तांकां’ मुस्तली’ म्हणून वळखूंक लागले आनी ज्या कोणें निझार हाचें अनुयायित्व आपणायलें तांकां ‘निझारी’ह्या नांवान वळखूंक लागले.बोहरा हे मुस्तली जाल्यार खोजा हे निझारी आसात.२१ इमाम जावन गेले असो बोहरांचो भावार्थ आसा.प्रेषित महमद पैगंबर हाचो जावंय हज्गरत अलीसाहेब आनी पैगंबराची धूव आनी इस्लामाची पवित्र बायल फातिमा ह्या दोगांयचे पूत इमाम हस्न हांचेपसून इमांमाच्या उत्तराधिकाराची परंपरा सुरू जाली आनी २१ जाणांक अधिकार मेळ्ळे.इमाम तय्यिब हो २१ वो इमाम आशिल्लो.धर्मपिसांट लोकांच्या उठावाक लागून इ.स.१३० वर्सा (हिजरी सन ५२४) इमाम तय्यिब हाणें इजिप्तांत एकांतवास आपणायलो.आयज लेगीत तो एकांतवासांत आसून,फुडाराच्या काळांत तो आपल्या अनुयायांक मेळटलो असो बोहरांचो भावार्थ आसा.
ह्या इमामांचें एक धर्ममंडळ आशिल्लें.ह्या मंडळांतली वांगडी आशिल्ली अरवा नांवाची एक बायल दक्षिण अरेबियांतल्या येमेनाक पळून गेली.थंय तिणे6 ‘दावत-ए-तय्यिबी’ (इमाम तय्यिब हाचें धर्ममंडळ) हे संस्थेची स्थापणूक केली.
दाई हो ह्या धर्ममंडळाचो मुखेल आसता.दोनूय शब्द अरबी आसात.दाई ,हळ्यार ‘निमंत्रक’, प्रस्थापीत धर्मसंस्थेकडेन येवपाक तोच निम6त्रण दिता.दाईंक,नेमणूक करून उत्तराधिकार दिवपाची चाल अरबाच्या काळासावन चालू आसा.ज्या कोणाची धर्मनिश्ठा आनी धर्मगिन्यान विख्यात आसा,अशाच मनशाची दाई म्हणून नेमणूक केल्ल्याची घोशणा दरेक दाई आपल्या मरणापयलीं अनुयायांक करता.येमेनी दाईन अब्दुल्ला नांवाचो एक धर्मप्रचारक भारतांत धाडलो.तो खंबायताक आयलो.थंय कांय चमत्कार करून ताणें कितल्याशाच उच्चवर्णीय हिंदूंक बाटोवन मुसलमान केले.हातूंत भरमल आनी तरमल नांवांचो एका राजाचे दोन मंत्रीय आशिल्ले.मुंबयत भरमल हें आडनांव आशिल्लीं कितलींशींच बोहरा कुटुंबां आसात.
२३ वो येमेनी दाई-उल-मुत्लक मुहंमद इझझुद्दीनसाहेब हाणें दक्षिण गुजरातेंतल्या सिध्दपूरच्या युसूफ नांवाच्या एका भारतीयाची, आपल्या मरणा उपरांत उत्तराधिकार घेवपी २४ वो दाई-उल-मुलक म्हणून नेमणूक केली.युसूफ हाणें ‘नज्मुद्दिन’ हो किताब आपणायलो.तो पयलो भारतीय दाई-उल-मुत्लक आशिल्लो.युसूफा उपरांत भारतांतल्या दाईंची परंपरा सुरू जाली.२५वो दाई-उल-मुल्लेक दाऊद अजबशाह हाणें अहमदाबाद हांगा धर्ममंडळाची स्थापणूक केली.ताणें अकबर बादशाच्या दरबारांत वचून आपल्या अनुयायांक राखण मेळपाखातीर आश्रयस्थानाची सनद मेळयली.पूण औरंगजेब बादशान हे सनदेचो मान राखलोना.३२वो दाई-उल-मुत्लक कुत्बद्दीन कुत्बशाह हाणें शिया पंथ सोडपाक न्हयकार दिल्ल्यान औरंगजेबान ताची हत्या करपाचो हुकूम फर्मायलो.कुत्बशाह हाची संगमरवरी कबर अहमदाबादेक आसा.
दाऊद बिन कुत्बशाह हाच्या काळांत सुलैमान नांवाच्या एकल्यान दाईपदाचेर आपलो हक्क सांगलो. ताणें,’सुलैमानी बोहरा’ ह्या नांवान एक स्वतंत्र पंथ सुरू केलो आनी कांय जाणांनी ताचें अनुयायित्व आपणायलें.ज्या कोणें दाऊद बिन कुत्बशाह हाचें अनुयायित्व आपणायलें त्या लोकांक तेन्ना सावन ‘दाउदी बोहरा’ ह्या नांवान वळखुपाक लागले.बोहरांतले चडशे लोक दाउदी बोहराच आसात. पस्तिसाव्या दाईच्या काळांत परतून एक फावट अली नांवाच्या आनीक एकल्यान दाईपदाचेर आपलो हक्क सांगलो.ताकाय कांय अनुयायी मेळ्ळे आनी बडोद्याक ताणें आपल्या धर्ममंडळाची स्थापणूक केली.ताच्या अनुयायांक ‘अलियबोहरा’ ह्या नांवान वळखतात.
सद्याचो दाई मुहंमद बु-हानुद्दीनसाहेब हो ५२ वो दाई-उल-मुत्लक.तो मुंबय रावता.औरंगाबादच्या शेख जीवनजीसाहेबांचो तो वंशज.’जीवन’हें ताचें मूळ हिंदू नांव.आपल्या पदाचो धर्मीक भेस म्हणून ताणें पगडी, शाल आनी जामा असो भारतीय भेस आपणायला.
सगळ्यांत पयलीं धर्मांतरीत जाल्ले चडशे लोक ब्राह्मण वेपारीआशिल्ले.देखून ह्या पंथाक ‘बोहरा’ अशें नांव मेळ्ळें.वेपार ह्या अर्थाच्या ‘बेहार’ह्या गुजराती उतरापसून बोहरा हें उतर तयार जालां आसुंये.बोहरा समाज हो आयज लेगीत व्हड प्रमाणाचेर वेपारीच आसा.गुजरातांतलें सुरत,भडोच; महाराष्ट्रांत मुंबय, तशेंच राजस्थान,मध्य प्रदेश आनी भारतांतल्या हेर प्रदेशांतल्या वेपारी शारांनी बोहरांची वसती व्हड प्रमाणांत दिश्टी पडटा.सगळे बोहरा लोक हे इस्मायली पंथाच्या शिया धर्मप्रचारकां कडल्यान इ.स.च्या ११व्या शेंकड्यांत बाटयल्ल्या हिंदू वेपा-यांची संतत.पूण तांचेमदले कांय जाण यमनी अरब आनी इजिप्तांतले अरब हांकां आपले पुर्वज मानतात.शारांतले बोहरा हे वेपारी आसून शिया आसात.जाल्यार खेड्यांतले बोहरा शेतकरी आसून सुन्नी आसात.
शिया बोहरा: हांचे अलिया,दाउदी,जाफरी,नागोशी आनी सुलेमानी अशे पाँच पोटभेद आसात.
अलिया बोहरा: इ.स.१६२४ वर्सा अली नांवाच्या मनशान ह्या पंथाची स्थापणूक केली.म्हणोऔन ह्या लोकांक अलिया बोहरा अशें नांव मेळ्ळें.दाउदी बोहरांक ‘लोटिया’अशेंय म्हण्टात. हे लोक गुजराती भास उलयतात. ते धर्मीक वृत्तीचे आसून नेमान नमाज पढतात. मक्केक यात्रेक वतात आनी नाच-पदां, सोरो हांचेपसून पयस रावतात.चलो
