Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/236

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

दुसर्‍या म्हाझुजांत नाझी जर्मनीन १९४० त बेल्जियमाचेर घुरी घाली. त्या वेळार तिसरो लिओपोल्द बेल्जियमाचे गादयेर आशिल्लो. पूण नाझी जर्मनीआड झुजपाची ताची तांक नाशिल्ल्यान, बेल्जियम जर्मनीक शरण गेलो. दुसर्‍या म्हाझुजाउपरांत बेल्जियमाच्या राजाविशीं वाद निर्माण जावन उपरांत १९५० त भौशिक मतदानावरवीं देशांत राजसत्तेची स्थापणूक जाली.

राज्यवेवस्था: १८३१ च्या संविशानाप्रमाण देशांत वंशपरंपरेन चलत आयिल्ली राजेशाय आसून वैधानिक सत्ता राजा, सिनेट आनी लोकप्रतिनिधी हांचेलागीं आसा. कार्यकारी सत्ता राजाच्या हातांत आसली तरी तिचे सगळे वावर मंत्रीमंडळ पळयता. प्रधानमंत्र्याची नेमणूक राजा करता आनी ताच्या सल्ल्यान हेर मंत्र्यांचीय नेमणूक राजाच करता. राजगादयेच्या वारसहक्का संबंदीय संविधानांत तजवीज केल्ली आसा.

वैधानिक सत्तेविशीं १९२१ त संविधानांत सुदारणां केल्ल्यो. सिनेट आनी लोकप्रतिनिधीघर हांच्या वांगड्यांची वेंचणूक भैशिक गुपीत मतदान पद्दतीन जाता. वेंचून आयिल्ल्या सिनेट वांगड्यांची मुजत चार वर्सां आसता. क्रिस्टीयन सोशल पार्टी, बेल्जियम सोशलिस्ट पार्टी, फ्रिडम अँड प्रोग्रॅस पार्टी हे हांगाचे मुखेल राजकीय पक्ष.

अर्थीक स्थिती: सद्या अभियांत्रिका उद्देगधंद्याच्या मळार हो देश खूब फुडारिल्लो आसा. पूण शेतवडीक ह्या देशांत व्हडलेंशें म्हत्व ना. देशाचे वट्ट येणावळींत शेतवडीचो वांटो पांच टक्क्यांवयर नासता. शेतवडीचें जें कांय उत्पादन आसता तातूंत गंव, ओट, राय, बार्ली, ऊंस, बीट आनी तंबाकू हांचो आस्पाव चड आसता. पशुधनांत घोडे, बोकडां, दुकर आनी गोरवां हांचो आस्पाव जाता.

दुसर्‍या म्हाझुजाउपरांत चलनाविशीं केल्ल्या सक्तीच्या सुदारणांक लागून बेल्जियम देशाचे अर्थीक स्थितींत रोखडीच उदरगत जाली. ह्या तेंपार आयात-निर्यात हातूंत समतोल दवरपी, बेल्जियम हें पयलें युरोपीय राष्ट्र आशिल्लें.

खनिजांच्या सांठ्यांभितर कोळसो उत्पादनाक चड म्हत्व आसा. देशांत जें कोळशाचें उत्पादन जाता तातूंतलें ८०% उत्पादन केम्पेन हे खणींत जाता. उरिल्लें उत्पादन बॉरीनाझ सँटर, शार्लर्वा आनी नामुर हांगा जाता. कोकाच्या उत्पादनाखातीर कोळशाचो उपेग जायत आशिल्ल्यान केम्पेन खणींतल्या कोळशाचेर तशेंच अमेरिका आनी हेर युरोपी देशांतल्यान येवपी कोळशाचेर हांगाच्यो कोकभट्ट्यो आदारून आसात. पूण कोकभट्ट्यांतल्यान जावपी सैमीक वायूचें उत्पादन देशाची गरज भागोवंक शकना, हाका लागून सैमीक वायू हेर देशांतल्यान आयात करचो पडटा. अँटवर्प, घॅण्ट आनी फ्लुई नगरांनी तेलशुध्दिकरणाचे कारखाने आसात. अशुध्द तेल नॅदरलँड्स आनी हेर देशांतल्यान आयात करतात.

बेल्जियमांत अशुध्द लोखण, तांबे, शिंशें, कोबाल्ट, रेडियम आनी जस्त हांचे शुध्दिकरणाचे कारखाने आसात. पूण ह्या चडशा धातूंचे सांठे हांगा साप उणे आशिल्ल्यान ते हेर देशांतल्यान आयात करचे पडटात. तिख्याच्या उत्पादनांत ह्या देशाची संवसारांत बरीच व्हड नामना आसा. सद्या सेंब्रा आनी म्यूज ह्या देगणांनी तशेंच झेझाल्ट हांगा तिख्याचें उत्पादन जाता. ओलन हांगा आशिल्लो तांबें शुध्द करपाचो कारखानो अस्तंत युरोपांतलो सगळ्यांत व्हड आसा.

अभियांत्रिकी उद्देग धद्यांत बेल्जियम हो एक फुडारिल्लो देश आसा. अँटवर्पाक तारवां बांदपाचो, घॅण्ट आनी लुवराक रेल्वेच्या डब्यांचो जाल्यार ब्रुसॅल्स, शार्लर्वा आनी ल्येझाक विजेच्या उपकरणाचे उद्देग चलतात. अँटवर्पाक रेनॉल्ट, सिट्रोएन, फोक्सवॅगन सारकिल्ल्या कंपन्यांच्यो गाडयो जोडपाचे कारखाने आसात. तशेंच फोर्ड मोटार कंपनीचो व्हड कारखानो आसा.

फ्लँद्रे ह्या मळांच्या वाठारांनी सुती लुगटाच्या उद्देग फ्रेंच शिमेसावन अँटवर्पा मेरेन चलता. व्हेरव्हिएरांत लोकरीचे उद्देग चलता. कापूस, ताग, लिनन हांची आयात जाता, जाल्यार फ्लॅक्स देशांतूच तयार जाता. बेल्जियमांत सुती लुगटाचें २६%, लोकरीचें १२% आनी कृत्रीम धाग्यांसावन तयार जावपी लुगटाचें ४९% उत्पादन जाता. लिंबर्ग हें कृत्रीम धाग्यांसावन तयार जावपी लुगटाचें मुखेल केंद्र, रसायनां आनी खनीज तेल रसायनांचे उद्देगधंदे, सँब्रा आनी म्यूज न्हंयांचीं देगणां, केम्पनलँड आनी अँटवर्पांत व्हडा प्रमाणांत चलतात. वखदां, शाबू आनी फोटोग्राफीचीं रसायनां हांचेखातीर उपेगी पडपी कच्चो म्हाल चडसो व्हडल्या शारांनी तयार जाता.

फ्रांस, अमेरिका, भारत, ऑस्ट्रेलिया, जर्मनी, झाइरे आनी ग्रेट ब्रिटन ह्या देशांकडेन बेल्जियमाची आयात-निर्यात जाता. यंत्रसामुग्री, विजेचीं उपकरणां, मोटारी, विमानां, कच्चो म्हाल हांची आयात जाता आनी वखदां, रसायनां, लुगट हांची निर्यात जाता. बेल्जियम फ्रँक हें देशाचें अधिकृत चलन.

येरादारी आनी संचारण: हेर अस्तंत युरोपी देशांप्रमाण बेल्जियम होय देश येरादारीच्या मळार खूब फुडारिल्लो आसा. दुसर्‍या म्हाझुजाउपरांत हांगाच्यान वाडत वचपी उद्देगांची गरज भागोवपाखातीर रस्ते आनी रेल्वेमार्ग बांदपाच्या कामांक बरोच नेट आयलो. रेल्वेमार्गाचो उपेग वाडट्या उद्देगधंद्याक पालव दिवपाखातीर जाता. ट्रांस-युरोपियन एक्सप्रॅस गाडयो बेल्जियमांतल्या मुखेल शारांतल्यान म्हळ्यार ब्रुसॅल्स, अँटवर्प, ऑस्टेंड, आचॅन ह्या शारांतल्यान पासार जाता. रस्ते आनी रेल्वेमार्गांतल्यान हीं शारां शेजारच्या देशांकडेन जोडल्यांत. ‘सॅबीना’ ही संस्था बेल्जियमाची आंतरराष्ट्रीय विमान वेवस्था पळयता. ब्रुसॅल्सांत व्हड संवसारीक पांवड्याचो विमानतळ आसा. न्हंयो आनी खारजां हांचेवरवीं हांचेवरवीं देशाभितरली प्रवासी आनी म्हालाची येरादारी जाता. अँटवर्प हें देशांतलें सगळ्यांत व्हडलें बंदर, घॅण्ट, झेब्रख, ऑस्टेंड हींय कांय म्हत्वाचीं बंदरां आसात. शेजारी देशांकडेन वेपार चड करून उदका मार्गांतल्यानूच जाता.