पुरो जाता. ह्यो सगळ्यो गजाली मतींत घेवन तीं तीं झाडां जाग्यार लायल्यार तांची वाड बरी जावन फळय बरें मेळटा. कांय झाडां, वेली वेळच्या वेळार खुटच्यो पडटात. कांय झाडांची कलमां (Grafting) करचीं पडटात. तर कांय झाडांचीं रोपां तयार करून तीं दुसरे सुवातेर परतून लावचीं पडटात.
बागेखातीर आशिल्ल्या जाग्याचो चडांत चड वापर करून, कमी जागो आसल्यार फळाझाडांची बाग फुलोवप जाता. व्हड जागो आसल्यार फळझाडांची बाग फुलोवप जाता. व्हड जागो आसल्यार फळझाडां, पालोभाजी, फुलझाडां हांची लागवड करतात. बंगल्यात हरयाळीक (लॉन) चड म्हत्व आसता. बंगल्याभोंवतणी सरयांचे वंयेक वा प्रवेशदाराचेर वेली लावपाची चाल आसा. मेथी वा तसल्याच काट्यांच्या झाडांचोय वंयेखातीर उपेग करतात. बागेंत नाल्ल, पेरां, चिकू, पणस, आंबे, लिंबू, दाळिंब, केळीं, सिताफळां, पोपायो हीं फळझाडां लायतात. तशेंच मोसमी झाडांचोय हातूंत आस्पाव आसता. भाज्यांखातीर पालेभाज्यो, फळाभाज्यो तशेंच वालींच्यो भाज्योय आवडीप्रमाण लायतात बागकामांत सृजनाचो, सौंदर्यनिर्मितीचो आनंद मेळटा. शारांत जागो कमी आसल्यार लोक घराचे गच्चेचेर, जनेलांनी ल्हान ल्हान बागो करतात. कुंड्यांनी वा लाकडी खोक्यांनी खत घाल्ली माती भरून तातूंत रोप – फुलझाडां रोयतात. तरातरांच्या आकाराच्यो कुंड्यो होय एक कलात्मक बागकामाचो म्हत्वाचो घटक आसा. मातयेच्यो, वेताच्यो, कंवचेच्यो अशा विंगड विंगड प्रकारांच्यो कुंड्यो वापरतात. तशेंच शारांची सोबीतकाय वाडोवपाखातीरूय सोबीत बागो तयार करतात.
बाग करपाफाटल्यान चडकरून दोन हेत आसतात. ते म्हळ्यार सौंदर्यात्मक सोबीत फूलबाग निर्माण करप आनी व्यक्तिगत उपभोगाखातीर फुलां, फळां आनी भाजीपालो तयार करप. जायत्या घराच्या बागांनी सोबीतकाय आनी उपेग हांचो सांगड घातिल्लो दिसता. तेभायर कारखाने आनी हेर उद्देगधंद्यांच्या आस्थापना सभोंवतणी मनशाचे उत्पादन क्षमतेक वाव दिवपाच्या उद्देशान प्रसन्न वातावरण निर्माण करपी बागो तयार करतात. व्हडा व्हडा शारांतल्यो भौशिक बागो शाराक सोबीतकाय दितनाच, शारांतल्या लोकांखातीर मेकळ्या वेळांत विसव घेवपाची सोय करतात. बागकाम हें आधुनिक काळांतलें एक खाशेलें शास्त्र जावन ताचें शास्त्रीय शिकप दिवपाची सोय कांय संस्थानी आसा. वास्तुशास्त्राचें पूरक शास्त्र म्हणुनूय बागकाम शास्त्राचो आतां व्हड प्रमाणांत वापर जावंक लागला. – कों. वि. सं. मं.
बागडी-१ महाराष्ट्रांतली एक जात. ह्या लोकांची वसती चडशी कोल्हापूर जिल्ह्यांत आसा. थंयसावन ते लागसारच्या प्रदेशांत भोंवत आसतात. हे स्वताक खारवी म्हणोवन आनी वाल्मिकीचे वंशज मानतात. खारव्यांकडेन तांचें खुबशें सारकेंपण आसा. ताचेवयल्यान मुळांत ते महादेव खारवी आशिल्ले अशेंय एक मत आसा. गालफाडे, करंडे, भोळे, चव्हाण, गरड, सासने हीं तांचीं आडनांवां आसतात. एकाच आडनांवाच्या लोकांमदीं लग्नां जायनात. पूण एकाच देवकांत जातात.
म्हसोबा हो तांचो कूलदेव. तशेच ते खडोबा, शिदोबा, जाखाई, जोखाई ह्या देवतांकूय भजतात. रुप्याच्या पत्र्यांचेर पूर्वजांच्यो प्रतिमा उदेवन, लग्नकार्या वेळार वा खंयचेय सणा-परबेक तांची पुजा करतात. त्या दिसा बोकडो कापतात आनी लोकांक जेवण घालतात. ददर वर्सा आषाढाच्या कृष्ण पक्षांत, मरीआईक बोकडो बळी दितत. त्या वेळार दरेका कुटुंबांत गोंदळ घालतात.
बागडी लोकांमदीं चल्याचो बापूय चलयेक मागणी घालता. देज म्हणून तो व्हंकलेच्या बापायक कांय रूपया दिता. लग्नाच्या तीन – चार दीस पयलीं व्हंकल – न्हवऱ्याक घरा तेल, हळद लावन न्हाणयतात. उपरांत न्हवऱ्याच्या हातांत सुरो दिता. लग्न – सुवाळो सोंपमेरेन न्हवऱ्यान तो सुरो आपल्या म्हऱ्यांत दवरचो असो नेम आसा. लग्नाचच्या दिसा सांजवेळा न्हवरो मिरवणुकेन व्हंकलेच्या गांवांत वचून मारूतीच्या देवळांत रावता. थंय व्हंकले वटेंतले लोक ताका येवकार दिवन पागोटें भेटयतात आनी व्हंकलेच्या घरा व्हरतात. लग्ना माटवांत न्हवरो उदेंतेवटेन तोंड करून उबो रावता आनी ताचे सामकार व्हंकलेक उबी करतात. पयलीं मंगलाश्टकां, ताचे उपरांत कांकण बांदपाचो विधी जातकच कन्यादान जाता. उपरांत जेवणावळ जातकच लग्न सुवाळो सोंपता. खंयचेय चलयेक जातींतल्यान कोणाय चल्याकडेन अनैतिक संबंद दवरल्यार तिका दंड भरचो पडटा वा जातींतल्या सगळ्याक लोकांक जेवण घालचें पडटा. त्या वेळार दोगांकूय गोबर खावपाक लावन शुद्ध करून घेतात. परके जातींतल्या चल्यावांगडा अनैतिक संबंद दवरलयार, चलयेक जातीभायर घालतात. हे जातींतल्या दादल्याक एकापरस चड बायलांकडेन लग्न जावपाक मेळटा. विधवा बायलेक आते वा मामेभावाकडेन लग्न जावपाक मेळटा. बायलेची वागणूक बरी नासल्यार घोवाक, पंचायतीवतीन घटस्फोट घेवपाक मेळटा.
ऐपत आशिल्ले लोक मडें लासतात. हेर लोक पुरतात. लग्न जावंक नाशिल्लो, कुश्ठरोगी वा ल्हान भुरग्यांक पुरतात. पुरिल्ले सुवातेर एक फातर दवरतात. बाराव्या वा तेराव्या दिसा जातींतल्या लोकांक जेवन घालतात.
कांळब विणप, नुस्तें धरप, भविश्य सांगप, भीक मागप हे तांचे मुखेल वेवसाय. – कों. वि. सं. मं.
