Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/99

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

बुध्दकपाल, संबर वा संबरोदय, वाराही वा वाराहीकल्प, योगांबर डाकिनीजाल, शक्लयमारी, कृष्णयमारी, पीतयमारी,रक्तयमारी, श्यामयमारी, क्रियासंग्रह, क्रियाक्रंद, क्रियासागर, क्रियाकल्पद्रुम, क्रियार्णव,अभिधानोत्तर, क्रियासमुच्चय, साधनमाला, साधनसमुच्चय, साधनसंग्रह,साधनरत्न, साधनपरीक्षा,साधनकल्पलता, तत्वज्ञान, ज्ञानसिध्दी, गृह्यसिध्दी, उद्यान, नागार्जुन,योगपीठ, पीठावतार, कालवीर वा चंडरोषण, वज्रवीर, वज्रसत्त्व,मरीची, तारा, वज्रधातू,विमलप्रभा, माणिककर्णिका, त्रैलोक्यविजय, संपुट, मर्मकालिका, कुरुकुल्ला, भूतडामर, कालचक्र,योगिनी,योगिनीसंचार, योगिनीजाल, योगांबरपीठ, उड्डामर, वसुंधरासाधन, नैरात्म,डाकार्णव,क्रियासार,यमांतक, मंजुश्री, तंत्रसमुच्चय, क्रियावसंत, हयग्रीव,संकिओइर्ण, नामसंगीती, मायाजाल, अमृतक्र्णिकानामसंगीती, गूढोत्पादनामसंगीती, ज्ञानोदय,वसंततिलक, निष्पन्नयोगांबर आनी महाकाल.

तंत्रशास्त्र हें मुळांत एक साधनशास्त्र. तंत्रांतूय कितलेशेच संप्रादाय आसात.तांचे आचार्पध्दतींतूय बरेंच वेगळेपण आसा.पूण सगल्या संप्रदायांनी प्रत्यक्ष साधनेक म्हत्व दिलां.साधकाक पयली गरज लागता ती गुरूची. गुरु हें दीक्षेचें मूळ, दीक्षा हें मंत्राचें मूळ, मंत्र हे देवतेचें मूळ आनी देवताहें सिध्दीचें मूळ अशी ही परंपरा आसा. हे परंपरेंत गुरु पयलो येता, गुरु हो योगमार्गी, साक्षात्कारी आनी आपलें बळगें शिश्याक दिवपी योग्यतायेचो आसूंक फावो.तंत्रशास्त्र सांगता, शिश्यान गुरूक ईश्वरस्वरूप मानचो आनी तो ईश्वरी शक्तीचो प्रतिनिधी आसा, अशें समजुचें. गुरु ज्या मंत्राची दीक्षा दिता, त्या मंत्राच्या जपान इश्ट देवतेची सिध्दी जाता.

तंत्रमार्गांत साधकाचे पशुभाव, वीरभाव आनी दिव्यभाव अशे तीन भाव मानल्यात.जे जीव अज्ञानी आसतात आनी जांकां अद्वैतज्ञानाची कांयच खबर आसना, ते अवस्थेक पशुभाव अशें म्हण्टात.ज्या जिवाक अद्वैतज्ञानाचो थोडोभोव साक्षात्कार जाला, ताका वीरभाव प्राप्य जाला अशें म्हण्टात.वीरभाव मेळोवन साधना करतकच द्वैतभाव पयस जाता. मागीर तो साधक उपास्यदेवतेच्या अस्तित्वांत आपलें अस्तित्व विलीन करता. हे अवस्थेक दिव्यभाव अशें म्हळां.

तंत्रशास्त्रांत सांगिल्ले सात आचार अशे- वेदाचार, वैष्णवचार, शैवाचार, दक्षिणाचार, वामाचार, सिध्दांताचार आनी कौलाचार. तांत्रिक साधना करूंक –सोदतल्या साधकाक पयलीं गुरूकडल्या मंत्रदीक्षा घेवंची पडटा.तंत्रसाधनेंत दीक्षा ही एक म्हत्वाची गजाल. दीक्षेबगर मंत्रजप, पुजा, होमहवन ह्यो सगल्यो गजाली निर्फळ थारतात. शिश्याच्या अंतरांत शक्तीपात जातकच ताका निर्वाणदीक्षेचो अधिकार प्राप्त जाता. हातूंत गुरु शिश्याक शिवपदाच्या पांवड्यार पावयता.आगमग्रंथांत वट्ट इकरा प्रकारच्यो दीक्षा सांगल्यात. त्यो अश्यो- कला, एकतत्व, त्रितत्व, पंचतत्व, नवतत्व, छत्तीसतत्व, पद, मंत्र, वर्ण, भुवन आनी केवलभुवन.

तंत्रशास्त्रांत सोरो(मद्य), मांस, नुस्तें(मीन), मुद्रा, आनी मौथुन ह्या पाँच प्रकारांक पंच मकार वा पंच तत्वां अशें म्हण्टात. हे पंच मकार उपेगांत हाडून इश्ट देवतेची तांत्रिक पुजा करचेली आसता. वाममार्गी शाक्त आपले पुजेंत पंच मकारांचो उपेग करतात. दक्षिणमार्गी तो करिनात.पंच मकार हे एकांतांत व्यक्तीगत रूपान आनी चक्रांत सामुदायिक रुपान उपेगांत हाडटात. ‘चक्रपुजा’ हो तांत्रिक साधनेंतलो एक म्हत्वाचो विधि. पुनव,संक्रांत, चतुर्दस,अश्टम ह्या रातींकडेन सामुहिक रुपान ही पुजा करतात.

तंत्रसाहित्यांत जांणी मोलाची भर घाली आनी जे तंत्राचर्य म्हणून तांत्रिक संप्रदायांत नामनेक पावले,त्या मुखेल आचार्यांचीं आनी तांच्या ग्रंथांचीं नांवां अशीं: गौडपादाचार्य (सुभगोदयस्तुती आनी श्रीविद्यारत्नसूत्र), लक्ष्मणदेशिक (शारदातिलक, ताराप्रदीप),शंकराचार्य (प्रपंचसार,सौंदर्यलहरी),पृथ्वीधराचार्य (भुवनेश्वरी रहस्य), चरणस्वामी (श्रीविद्यार्थदीपिका, प्रपंचसारसंग्रह),राघवभट्ट (शारदातिलकाचेर टिका),पुण्यानंद (कामकलाविलास), अमृतानंदनाथ (सौभाग्यसुभगोदय),सुंदराचार्य (ललितार्चनचंद्रिका), विद्यानंदनाथ(शिवार्चनचंद्रिका, क्रमरत्नावली),सर्वानंदनाथ (सर्वोल्लासतंत्र), ब्रह्मानंद(शाक्तानंदतरंगिणी आनी तारारहस्य), पूर्णानंद( श्रीतत्वचिंतामणी,श्यामारहस्य), गोरक्ष(महार्थमंजरी, परास्तोत्र, पादुकोद्य), सुभगानंद(षोडशनित्या), प्रकाशानंद( विद्योपास्तिमहाँइधी),कृष्णानंद (तंत्रसार),महीधर(पंचमहोदधी), गौडीय शंकर(तारारहस्यवृत्ती आनी शिवार्चनमाहात्म्य), भास्करराय(सौभाग्यभास्कार, सौभाग्यचंद्रोदय),प्रेमनिधी(दीपप्रकाश आनी कांय टिकाग्रंथ), उमानंद(हृदयामृत आनी नित्योत्सवनिबंध),रामेश्वर(सौभाग्योदय),शंकरानंद (सुंदरीमहोदय),अप्पय्य दीक्षित (सौभाग्यकल्पद्रुम), देवनाथ ठाकूर (सप्यकौमुदी,मंत्रकौमुदी,तंत्रकौमुदी), ग्रीवानेंद्र (प्रपंचसारसंग्रह),रघुनाथ तर्कवागीश (आगमतर्कविलास), यदुनाथ चक्रवर्ती (पंचरत्नाकर आनी आगमकल्पकता),नरसिंह ठाकूर (ताराभक्ती सुधार्णव), गोविंदन्याय्वागीश (मंत्रार्थदीपिका),काशीनाथ तर्कालंकार वा शिवानंद (श्यामासपर्याविधी, तंत्रराजटीका,तंत्रसिध्दांतकौमुदी, मंत्रराजसमुच्चय). -कों.वि.सं.मं.


तंत्रिका तंत्र(Nervous system): जिवांच्या भोंवतणच्या पर्यावरणांत जे बदल घडटात तांचेकडेन जुळॉवन घेवंक लावंक शक्त दिवपी कुडी भितरलें,संपर्क सादपाचें मज्जातंतुचें एक जाळें.जिवांच्यो साद्यो जाती सोडल्यो जाल्यार चड करून सगळ्या जिवांत विशिश्ट मांडणी आशिल्लें अशें एक तंत्रिका तंत्र आसता.

ज्या जिवांक फाटिच्या कण्याचें हाड नासता,तांच्या तंत्रिका तंत्राची मांडणी एक सादें मज्जातंतुचें जाळें धरून तें एक बरें तरेन आखिल्लें आनी मज्जातंतुच्या दोरयांनी घडिल्लें तंत्र आनी एक मुळावो मेंदू (Primitive Brain) अशें आसूं येता.

मनीस जातींत आनी फाटीच्या कण्याचें हाड आशिल्ल्या जिवांत तंत्रिका तंत्र हें तीन घटकांनी घडिल्लें आसता. १)मेंदू (Brain)

२)मेरुरज्जू (Spinal cord)

३)मज्जातंतू (Nerves)

मनशाचें तंत्रिका तंत्र चड करून ताचो वाड जाल्लो मेंदूं ताका हेर प्राण्यांप-सून वेगळायता. तशें पलोवंक गेल्यार मनशाचो मेंदू हो एक किचकटिच्या संगणकावरी चलता. जो मनशाक उलोवंक, तरेकवार प्रस्न सोडोवंक आनी नव्यो गजाली निर्मूंक हात्भार लायता.

तंत्रिका तंत्र हें मनशाचे कुडींत आपल्यो अशो खाशेल्यो वाटो निर्मिता जांचे वरवीं एके व्यक्तिचे भोंवतणी जें कितें घडटा ताची म्हायती मेंदवामेरेन पावंक सोपें जाता. मेंदू मागीर वेगळ्या वाटांनी आपल्यो शिटकावण्यो