क्रियाविशेशण: कांय क्रियाविशेशणां सिद्ध आसात. vite ‘बेगीन’, tard ‘उसरां’, तर कांय क्रियाविशेशणां विशेशणांचे स्त्रीलींगी रूपाक - ment हो प्रत्यय लावन जातात. Bon ‘बरो’ – bonnement ‘बरे तरेन’; sourd ‘भेरो’; sourdement ‘भेरेपणां’.
उभयान्वयी अव्ययां: मुखेल अव्ययां अशीं – et ‘आनी’, mais ‘पूण’, ou ‘जांव’, cependant ‘तरीय’. कांय अभयान्वयी अव्ययां जायत्या उतरांचीं आसात. Parce que ‘कारण’, afinque ‘म्हणून, ह्या हेतून’.
उद्गारवाचक: कांय उद्गारवाचकां अशीं – ah, bon ‘अरे वा, बरें’, helas ‘आ रे रे’, aie ‘आवय गे’, suffit ‘पुरो’, chut ‘श्श’, ouf ‘हुश्श’.
संबंध उतरां: शब्दयोगी अव्ययांचें काम ‘क’ पूण नाम, सर्वनाम हांच्यापयलीं येवपी: de ‘-चो’, par ‘- कडल्यान’, ‘- न’; avec ‘- वांगडा’; sans ‘- शिवाय (बगर)’.
वाक्यरचना: नाम क्रियापदा पयलीं येता. Guy Parle ‘गी उलयता’. कर्म सर्वनाम आसल्यार क्रियापद पयलीं येता. Guy Parle ‘गी ताचेकडेन उलयता’. नाम आसल्यार उपरांत येता: Guy Parle a Marie ‘गी मारी कडेन उलयता’. प्रत्यक्ष कर्म अप्रत्यक्ष कर्मपयलीं येता: Guy donne le livre a Marie ‘गी पुस्तक मारीयाक दिता’. विशेशणां चड करून नामां उपरांत येतात. Le monlin rouge ‘तांबडी गिरण’, un coeur simple ‘निश्कपट मन’. क्रियाविशेशण क्रियापदांउपरांत येता: il Prle doucement ‘तो ल्हव उलयता’; il marche vite ‘तो बेगी बेगीन चलता’. न्हयकारी क्रियापदापयलीं ne आनी उपरांत pas चो प्रयोग जाता : il ne marche pas vite ‘तो बेगी बेगीन चलना’, Marie n’aime pas Charles ‘मारीक शार्ल आवडना’. पूण rein, personne, Jamais सारकिल्ल्या उतरांवांगडा आनी कांय थोड्या क्रियापदांवांगडा ne चो वापर जाता : il ment ‘तो फट उलयता’, il ne ment Jamais ‘तो केन्नाच फट उलयना’. Ja Sais ‘म्हाका खबर आसा’, Je ne Sais ‘म्हाका खबर ना’, Je ne Sais rien ‘म्हाका कांयच खबर ना’.
प्रश्नवाचक रचना क्रियापद कर्त्यापयलीं दवरून जाता : il ment ‘तो फट उलयता’, ment-il? ‘तो फट उलयता?’ हाचे शिवाय थळ, काळ आनी रितीदर्शक प्रश्नवाचक अव्ययांय आसात : ou est – il? ‘तो खंय़ आसा ?’ Quand Partires vous? ‘तुमी केन्ना वतले’. त्याप्रमाण हेर प्रश्नवाचक उतरांय आसात : Que est Cet home? ‘हो मनीस कोण?’, Quel est votre pays? ‘तुमचो देश खंयचो ?’. ज्या प्रश्नाची जाप ‘हय’ जांव ‘ना’ ही आसता तो विधानापयलीं Est-Ce que हें उतर दवरून तयार करपाक येता : il est malade ‘तो दुयेंत आसा’ Est-ce qu’ll est malade ‘तो दुयेंत आसा ?’.
- कों. वि. सं. मं.
फ्रेंच साहित्य:
इकराव्या शेंकड्याच्या शेवटामेरेन फ्रेंच साहित्याच्या विकासाक संद मेळूंक ना. पूण ‘कांतिलॅन द सँत अलाली’ (णववो शेंकडो, इं. शी. साँग ऑफ सेंट अलाली), व्ही द सँ लेझे (धावो शेंकडो) अशीं कांय चरित्रा ह्या काळांत बरयल्लीं. बाराव्या शेंकड्याच्या सुर्वेक ‘ला शांसाँ द रॉलां’ सारकिल्लीं वीरकाव्यां बरयल्लीं. तुरोल्दस हो ह्या काव्याचो कर्तो आसुंये अशें मानतात. बाराव्या शेंकड्याच्या उतरार्धांत ‘रोमान्स’ बरयलें. खास अशा दरबारी साहित्याचो हो एक नमुनो जावन आसा. ‘क्रेत्यँ द त्र्वा’ (सु. ११६५ ते ११९०) हो अशे रोमान्स बरोवप्यांतलो सुर्वेचो एक कवी.
बाराव्या-तेराव्या शेंकड्यांत बरयल्लीं कांय कथा-काव्यां उल्लेख करपासारखीं आसात. तातूंत ‘मारी द फ्रांस’ ह्या फ्रांसाच्याअ पयल्या कवियत्रीन रचिल्ल्या कांय काव्यांचो आस्पाव जाता. ‘ओकासँ’ आनी ‘निकॉलॅत’ ह्या प्रेमकथा चड फामाद आसात. ‘शांसाँ द जॅस्त’ आनी ‘रोमान्ससारखें’ साहित्य समाजाच्या वेल्या थरांतल्या म्हणजे उमरावांखातीर आशिल्लें. समाजाच्या हेर थरांतल्या लोकांखातेरेअ जें साहित्य निर्माण जालें तातूंत ‘फॅब्लोचो’ (फ्रेंच फाब्ल्यो) आस्पाव जाता. चड करून बाराव्या शेंकड्याच्या उतरार्धांत आनी चवदाव्या शेंकड्याच्या सुर्वेक ह्या काळांत फॅब्लोची रचणूक जाली. फॅब्लो म्हणजे सर्वसामान्यांच्या सदचे जिवीताचेर आदारिल्ल्यो पद्यकथा. फॅब्लोचो प्रभाव फ्रान्साभायरय पडिल्लो. ‘रोमां द रनार’ ह्या पद्य कथा समूहांतल्यो सगळ्यांत पोरन्यो पद्यकथा सु. ११७५ ते सु. १२०५ ह्या काळखंडांत वेगवेगळ्या कविंनी रचल्यो. ‘कुरोनमां द रनार’ (३,००० ते ४,००० वळीं) आनी ‘रनार ल नुव्हॅल’ (सु. ८,००० वळी) हीं ‘रोमाद रनारकडेन’ नातें सांगपी दोन काव्यां तेराव्या शेंकड्याच्या उतरार्धांत रचलीं चवदाव्या शेंकड्याच्या पूर्वार्धांत ‘रनार ल काँत्रफॅ’ नांवाची आनीक एक रचना अस्तित्वांत आयली.
बाराव्या शेंकड्यापसून पंदराव्या शेंकड्यामेरेन फ्रांसांत भावकवितेची व्हड प्रमाणांत निर्मिती जाली. हे भावकवितेंतलो ‘शासाँ द त्वाल’ हो गीतप्रकार सगळ्यांत पोरनो जावन आसा. सरदार कॉनाँ द बेत्यून, शांपान्य ब्रीचा काउंट चौथा तीबो (१२०१-५३) हांच्यासारक्या रचनांचो तातूंत आस्पाव जाता. चौथा तीबोक भावकवितेचो सम्राट मानतात. सरदार वर्गाभायर ज्या कवींनी बर्या भावकवितेची रचना केली तातूंत र्यूततबफ (१२५०-८५) हाचो उल्लेख करतात. बाराव्या शेंकड्याचो उत्तरार्ध आनी तेराव्या शेंकड्याची सुरवात हो बॉदलेचो काळ मानतात. ‘सॅस्न’ आनी ‘जद सँ निकॉला’ हीं ताची गाजिल्लीं काव्यां ‘ज द सँ निकॉला’ हो
