Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/926

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

सुभेदार शाबाजीचो शेक चलतालो. गोंयचो ताबो घेतल्या उपरांत आदीलशाहान आपलो दक्षिण कोंकणाचो राज्यकारभार वेवस्थित चलोवपाखातीर दाभोल गांवांत आपली मुखेल कचेरी उभारली. ताणें त्या म्हालाची खूब सुदारणा करून, थंयची चडशी पडींग जमीनम शेतवडीखाला हाडली. दाभोळ म्हालाचे कुडाळ आनी राजापूर अशे दोन विभाग केल्ले. फोंडा आनी पांचम्हाल हे कुडाळचे वांटे आशिल्ले. उपरांत फोंडा ही दुस्मानाआड डावपेच रचपाची वा झूजपाची बरी सुवात आसा हें जाणून आदीलशहान थंय किल्लो बांदलो. पुर्तुगेज गोंयांत आयल्या उपरांत १५४९ त गव्हर्नर जुंवांव दे कास्त्रो हाणें फोंडा म्हालाचेर घुरी घालून थंयचो किल्लो कांय प्रमाणांत मोडून उडयलो.

मोगल सरदार मिरजा राजे जयसिंग हाचेकडेन शिवाजीन म्हत्वाची कबलात केल्या उपरांत, मराठा राज्याचो विस्तार दक्षिणेक करपाच्या हेतान ताणें आपली मोख कोंकणाकडेन वळयली. आदीलशाहाच्या शेकातळा आशिल्ल्या साबार कोंकण प्रांताचेर घुरी घालून ताणें ते आपल्या शेकातळा हाडले. १६६६ त शिवाजीन आदीलशाहाच्या शेकातळा आशिल्ल्या फोंडा म्हालाक रेवाडो घालो. पूण पुर्तुगेजांच्या आदारान आदीलशाहान तो रेवाडो मोडून उडयलो. १६७५ त शिवाजीन परतून फोंडा म्हालाचेर घुरी घालून तो आपल्या शेकातळा हाडलो. शिवाजी उपरांत ताचो चलो संभाजी हाणें पुर्तुगेजांच्या गोंयच्या कांय प्रांताचेर घुरयो घाल्यो. ताचो बदलो घेवपाक म्हणून पुर्तुगेजांनी फोंडा म्हालाचेर घुरी घाली. पूण संभाजीन तांचो पराभव केलो. उपरांत ताणें फोंडेचो मोडूंक पाविल्लो किल्लो पुरायपणान मोडून उडोवन ते सुवातेर नवो किल्लो उबारलो. नव्या किल्ल्याचें नांव ताणें मर्दनगड अशें दवरलें. मोगल सैन्यान संभाजीचो पराभव केल्या उपरांत फोंडा म्हालूय मोगलांच्या शेकातळा गेलो. औरंगजेबान संभाजीची क्रूरपणान हत्या केल्या उपरांत साबार मराठा सरदार एकठांय येवन ते मोगल सैन्याआड झुजपाक लागले. मुखार १७०२ त मराठ्यांनी फोंडा म्हालाचेर परतून घुरी घाली. पूण मोगलांक पुर्तुगेज, सोंदेकार राजा आनी थळावो सरदार खेमू सावंत हाणीं आदार केल्ल्यान फोंडा म्हाल मोगलांच्याच शेकातळा उरलो.

उपरांत पुर्तुगेजांचे मध्यस्थीन सुरवेच्या काळांत मोगलांचो आनी औरंगजेबाच्या मरणाउपरांत शाहू गाजवपाक लागलो. सोंदेकाराची सत्ता वाडत गेली, तशें ताणें मराठ्यांक खंड दिवपाचो बंद केलो. हाका लागून मराठ्यांनी तो परतून आपल्या शेकातळा व्हेलो. मराठ्यांचें बळगें दिसांन दिस वाडत आसा ते जाणून पुर्तुगेजांनी भोसलेच्या आदारान फोंडा म्हाल मराठ्यांकडच्यान घेवन, तो नवे कबलातीवरवीं परतून सोंदेकाराचे सुवादीन केलो. १७६३ त म्हैसूरच्या हैदर अलीन सोंदेकार राजाचो पराभव करून ताचे सगळे प्रांत आपल्या शेकातळा दवरले. अशे रितीन फोंडा म्हालूय हैदरच्या शेकातळा गेलो. उपरांत फोंडा म्हालाच्या खंडावयल्यान मराठा आनी हैदर अली हांच्यात व्हड वाद सुरू जालो. तांचो वाद चालू आसतनाच आपलें राज्य हैदर अलीकडच्यान घेवपाखातीर सोंदेकार राजान पुर्तुगेजांचो आदार घेतलो. ताच्या बदलाक ताणें फोंडा, जांबावली, काकोडें, बाळ्ळी, काणकोण हे प्रदेश पुर्तुगेजांक दिवचे केले. अशे रितीन १७९१ त हेर प्रांतांवांगडा फोंडा म्हालूय पोर्तुगेजांच्या शेकातळा गेलो.