Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/889

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

रस. पातळ अंतः कवचावयल्या केंसांनी भरिल्लो आसता, हाका ‘जॅबीरसम’ म्हणटात. तवशें, काळिंग ह्या सारक्या सालींच्या अधःस्थ मृदुफळांतलो रसाळ भाग चडसो बीजकाधानीसावन जाल्लो आशिल्ल्यान ताका ‘कर्कटी फल’ म्हणटात. सफरचंद, नासपती सारक्या मृदुफळांक ‘आक्रांत’ म्हणटात.

Parts of the fruits.

3) घोंसफळां – हीं फळां एकाच फुलांतल्यान मेकळ्या किजदलांपसून स्वतंत्रपणान जाल्ल्यान थंय दोन वा चड ल्हान साद्या फळांचो चोमो जाता. केन्ना केन्नाय पक्वास्थेंत त्या सगळ्यांचे एकूच फळ जाता. देखीक- रामफळ, सीताफळ, अशा घोंसफळांतल्या साद्या फळांच्या सगळ्या लक्षणाप्रमाण विंगड विंगड प्रकारांचीं घोंसफळा वळखुपाची पद्दत आसा. देखीक- कृत्स्न फळाचें घोंसफळ, देखीक- मोरवेल, आश्मगर्भी फळांचे घोंसफळ देखीक - रासबेरी, ब्लॅबेरी, मृदुफळाचें घोंसफळ देखीक – पांचवो अशोक, पेटिकाफळांचे घोंसफळ देखीक – सोनचाफो, स्ट्रोबेरींत पुष्पस्थली मासाळ जाता आनी तातूंत खऱी कृत्स्न फळां पातळिल्लीं आसतात. तें खरें मृदुफळ (बेरी न्हय) पूण तें छद्मी प्रकाराचें फळ थारता.

ऊ) संयुक्त फळां- हीं फळां पुराय फुलोऱ्यापसून म्हळ्यार तातुंतल्या दर एका फुलाच्या किजपासलून पूण तीं सगळीं एकठांय वाडून जातात हातूंत दोन मुखेल प्रकार मेळटात. 1) कणिश फुलोऱ्यापसून जाता ताका फलपुंज आनी 2) कुंभासनीपसून म्हळ्यार वाटकुळ्या आनी बंद उरपी फुलोऱ्यापसून जाता ताका ‘औदुंबरिक’ म्हणटात. अणस, पणस, तुप्ती हातूंत फलपुंज मेळटा. तुतीचीं खरी फळां कृत्स्न प्रकारची म्हूण तें ‘मृदुफळ’ न्हय. पणसाचे गरे परिदलापसून जातात. आनी खरीं फळां ताणीं वेटायल्लीं मृदुफळां आसतात. वड, पिंपळ, रुमड, अंजीर हांचीं खरीं फळां कुत्स्न प्रकारचीं आनी मासाळ पुष्पबंधाक्षाच्या फुगीर पोकळींत आसून सदांच धांपिल्लीं आसतात. उपेग, वनस्पत वर्गाखातीर फलोत्पदनाचें साधन म्हणून फळांचे प्रयोजन आसलें तरी खूब आदीं सावन अन्न, तेल, वखद, पेय, धर्मीक वस्त म्हूण फळाचो उपेग मनशाकडल्यान जायत आयला. आधुनीक काळांत हालवो, जेली, लोणचें चटणीं अशे खाद्य प्रकाराखातीर फळांचो व्हड प्रमाणांत उपेग जाता.

-कों.वि.सं.मं.

फॅब्लो :फॅब्लो वा फावल्यो हो मदल्या युगांतलो फ्रॅंच पद्यकथांचो एक प्रकार. सादारणपणान बाराव्याशतमानाचें निमाणें आनी चवदाव्या शतमानाचे सुर्वेक ह्या काळांत ह्यो कथा फ्रांसात रचिल्ल्यो. आठ मात्रांचे वृतांत बरयल्ल्यो ह्यो पद्यकथा 300 ते 400 वळीच्यो आसताल्यो. सर्वसादारणन दीसपट्ट्या घडणुकांचेर ह्यो कथा आदारिल्ल्यो आसताल्यो. देखून तांका एके तरेची वास्तववादी फांयभूंय आसतालीं. पूण तांचे रचणुकेंत कांय प्रमाणांत गांवगिरेपण दिश्टी पडटालें. तातूंतलो विनोद ढोबळ आनी कांय खेपे किळसावणो आसतालो. भोळे आनी तापपी दादलें, फटींग आनी हुशार बायलो, आळशी आनी लोभी अशे धर्मगुरु हांच्यो व्यक्तिरेखा ह्या कथांतल्यान रंगयतालें. तशेंच ह्या कथांवरवीं बांयलांविंशीचो कोडू उपरोध स्पश्टपणान व्यक्त जातालो. त्रूबदूर ह्या दक्षिण फ्रांसांतल्या मध्ययुगांतल्या कविंनी आपल्या कवितेवरवीं नारीपुजेचो क आगळो अविश्कार घडयलो आनी बायलांचें देवताकरण केल्लें. ताची प्रतिक्रिया ह्या कथांतल्यान व्यक्त जाल्ली आसुये अशें कांय समिक्षकांचे मत आसा.

ह्यो कथा मुळांत उदेंती देशांतल्यान आयल्यात सुये हें एका काळांत मानतालें. आज अशें मत मान्य करनात. सद्या उपलब्ध आशिल्ल्या सुमार 150 पद्यकथांतल्यो कांय पद्यकथा फ्रांसातूंच राविल्ल्यो आसूंक जाय. फ्रॅंच लोकांची खाशेलपणां, तांच्यो रिती आनी शब्दप्रयोग हांचेर ह्यो आदारिल्ल्यो आसता. पूण तातूंत जायत्यो कथा अश्यो आसात, जातूंत खंयच्याय वाठाराची वा काळांतली खास संस्कृतीक खाशेलपणां नासून खंयच्याय देशाक त्यो आपणावपाक येतात.

ह्या पद्यकथांचे बरेचशें कर्ते चड करु हेडगे आसतालें. जीं थोडीं नांवा उपलब्ध जातात तातूंत फिलीप द बोमाचार हो विधीवेत्ता आनी ऱ्यूतबफ हो कवी हांचो आस्पाव जाता. ह्यो उपलब्ध पद्यकथा स खंडांनी उजवाडाक आयल्यात (1872-90)

-कों.वि.सं.मं.

फॅसिजम : इटलींत पयल्या म्हाझुजा उपरांत उद्याक आय़िल्ली एक सर्वकश सत्तावाडी आनी आर्वील्ली राजकीय विचारप्रणाली. एकपक्षीय हुकूमशायी, सत्तेचें केंद्रीकरण आनी अर्थीक तशेंच समाजीक जिणेचेर राज्याचें नियंत्रण हीं हे विचारप्रणालीचीं आनीक कांय खाशेलपणां आसात. दुस्वास आनी आक्रमण हांचेर आदारिल्लीं मनोवृत्ती हे विचारप्रणालींत दिसता.

बेनितो मुसोलीनीन 1919त सुरु केल्ले चळवळीक फॅसिझज हें नांव फॉस ह्या लॅटीन शब्दावयल्यान आयलां.