प्रभात फिल्म कंपनीः- भारतीय चलचित्रसृश्टीचो इताहास घडोवपी महाराष्ट्रांतली नामनेची चलचित्रनिर्मीत संस्था. हे संस्थेची स्थापणूक 1 जून 1929 दिसा कोल्हापूराक जालीं. विश्णूपंत गोविंद दामले, शेख फत्तेलाल, व्ही. शांताराम आनी केशवराव धायबर ह्या चार कलावंतानी सितारामपंत विष्णू कुलकर्णी हांच्या आर्थीक पालवान ही संस्था सुरु केली. फुडें बाबुराव पै हांणे ह्या संस्थेक यंत्रसामुग्री मेळोवन दिवपाक पालव दिलो. दिगदर्शनः व्ही शांताराम, कलाः दानले आनी फत्तेलाल आनी छायाचित्रणः केशवराव धायबार अशी सुरवेक ताणी कामाची वांटणी करुन घेतील्लीं. सुरवातीच्या काळांत हे कंपनीत गोपालकृष्ण (1929), खुनी खंजीर (1930), उदयकाल (1930), च्रंदसेना (1931), आनी जुलुम (1931) अशें स मुकपट निर्माण केलें. ‘बजरबट्टू’ हो बालकलाकाराची मुखेल भुमिका‘चंद्रसेना’ हे दोट्टी भुमिका आशिल्ले पयले भारतीय चलचित्र आशिल्ले. प्रभात कंपनीन 1932 त, ‘अयोध्येचा राजा’ हो राजा हरिश्र्चंद्राचे कथानक आशिल्लों पयलो बोलपट तयार केलो. ह्या चलचित्रांतल्यान दुर्गा खोटो, गोविंदराव आपटे, मास्टर विनायक, बाबुराव पेंढारकर हे नामनेचे कलाकार रुपेरी पड्ड्यार आयलें. ते उपरांत 1932 त ‘अग्नीकंकण’ (हिंदीः जलती निशानी) आनी ‘माया मच्छिंद्र’ हे बोलपट काडलें. 1933 त, कंपनीन ‘सिंहगड’ हे चलचित्र निर्माण केलें. ’सौरंध्री’(1933) हे प्रभाताचें पयलें रंगीत चलचित्र. फुडें प्रभात कंपनीचे स्थलांतर कोल्हापूरसावन पुण्याक जालें. थंय ना.हा.आपटे हाणें बरयल्लें ‘अमृतमंथन’ (1934) हे चलचित्र व्ही.शांताराम हाणें काडलें. हिंदी चलचित्रांत सगळ्यांत पयलीं रुप्या सुवाळो मनोवपाचो भोवमान प्रभात कंपनीन ह्या चलचित्रावरवीं मेळयलो. 1935त ‘चंद्रसेना’ हे बोलपाट प्रभातान मराठी, हिंदी आनी तमीळ अशा तीन भाशांनी सादर केलो.
व्ही. शांताराम हाणें 1936त काडिल्ल्या ‘अमरज्योती’ ह्या चलचित्रावरवीं प्रभातान पाश्र्वगायनाची प्रथा सुरु केली. 1936त कंपनीन काडिल्ल्या ‘संत तुकाराम’ ह्यो बोलपटाक आंतरराश्ट्रीय नामनां मेळ्ळी.दुसऱ्या म्हाझुजाच्या काळांत मानवतेचो दिव्य संदेश दिवपी संत ज्ञानेश्वर (19400 हें प्रभाताचें चलचित्र खूब गाजलें. न्यूयॉर्कांत दाखयल्लें हें पयलंभ भारतीय चलचित्र. ‘गोपालकृष्ण’(1938), ‘माणूस’ (1939), ‘शेजारी’ (1941), ‘संत सखु’ (1941), ‘दहा वाजता’ (1942), ‘नई कहानी’ (1943) आनी ‘रामशास्त्री’ (1944) हें चित्रपट कंपनीन निर्माण केलें.
अर्थीक अडचणींक लागून 13 ऑक्टोबर 1953 दिसा प्रभात फिल्म कंपनी बंद करची पडली. सुमार 24 वर्साच्या ह्या काळांत प्रभातांन हिंदी-मराठी 34, फकत हिंदी 11, फकत मराठी 3, तामीळ1 अशें 49 बोलपट सादर केले. ताणीं कांय मूकपट, व्यंगपट आनी लघुपटूय तयार केल्यात. तुतारी कंपनीचें वेवसायीक चिन्न आशिल्लें. -कों.वि.सं.मं प्रभुदेसाय, केशवः गोंयांतलो अदिलशहाच्या काळांतलो एक सरदार. ताचें मुळचें उपनांव प्रभु. ताका अदिलशाहाकडल्यान पेडणेंच्या अस्तंत वाठाराची देसायकी मेळिल्ल्यान ताका देसाय म्हणूंक लागलें. पर्शे हो तांचो गांव. सद्याचे पार्सेकर देसाय हे तांचे वंशज. सांवतवाडीच्या लखम सावंत भोसलें सरदेसाय हांच्या अधिकाराखालो आशिल्लो. वाडकारांक ताका सारावसुलीची रक्कम दिवंची पडटाली. वाडकार हें विजापूरकारांचे सरदेसाय आशिल्लें. हो वाठार अदिलशाहा कडल्यान शिवाजी कडेन गेल्ल्यान आनी परतो शिवाजी कडल्यान आदिलशहाकडेन गेल्ल्यान लखम सावंत सरदेसाय आनी पेडणें, भतग्राम, कुडाळ आदी वाठारांतल्या देसायांक त्रास जातालें. देखून लखम सावंत पुर्तुगेजांक वचून मेळ्ळो. तरीय शिवाजी महाराजन परतो एक फावट 1963 त कुडाळ वाठार घेतलो. अदिलशाहाकडल्यान ताच्या त्र्यंबक काळो नांवाच्या फोंडेच्या किल्लेदाराक हुकुम जालो, लखम सावंत भोसलें सरदेसाय, केशव प्रभू, केशव नायक, रवळू शेणवी, चंदा राणें आनी देसाय मंडळीच्या आदारान शिवाजीकडेन गेल्लो वाठार परतो मेळोंवचो. पूण ताका ते जमलें ना. शिवाजीन बारदेसाचेर घुरा घाली तेन्ना देसाय मंडळी पुर्तुगेजावटेन लडली तेन्नाय शिवाजीक जैत मेळ्ळे. तेन्ना केशव प्रभू आनी केशव नायक हे पुर्तुगेजाच्या आलाशिऱ्याक गेले आनी कोलव्या वचून रावलें. फुडे पुर्तुगेज आनी शिवाजी हांचें मदीं कबलात जातकूच पुर्तुगेजांनी ताका पयस केलो. -कों.वि.सं.मं
प्रभुदेसाय डॉ,वि.बा¬: (जल्म 14 जानेवारी 1932, खरेगाळी काणकोण) पुराय नांव विठ्ठल बाबू प्रभुदेसाय.गोंयचो नामनेचो भास संशोधक. ताणें पणसखंडे, माशें, आनी लोलयां मराठी मुळावे शिक्षण घेतलें. मल्लीकार्जून शाळेंत तांणें इंग्लीशींतल्यान लीसेंवाचे तीस वर्सा मेरेन शिक्षण घेतलें. सेगुंद ग्राउच्या परीक्षेंत तो काणकोणा तालुक्यांत पयलो आयिल्लो. 1951 वर्सा तो एस.सी.सी जालो. कारवाराक आसतना ताका मराठी आनी संस्कृत ह्या भाशांच्या अध्ययनाची गोडी लागली. फुडें ताणें कॉलेजीक वचनासतना खाजगी रीतीन अभ्यास करुन 1955 वर्सा नागपूर विद्यापीठाची बी.ए ची पदवी मेळयलीं. 1957त ताणें नागपूर विद्यापीठाचीच एम.ए ची पदवी मेळयलीं. 1957त मुंबय गेलो आनी अ.का. प्रियोळकारांच्या मार्गदर्शनाखाला 1961 वर्सा ताणें पी.एच.डी पदवी संपादन केली. मराठीच्या गोमंतकी बोलींतली ‘जेझूइतांच्या सतराव्या शतकातील वाङमयाचे चिकीत्सक अध्यायन’ हो ताच्या अभ्यासाचो विशय आशिल्लो. फुडें ‘सतराव्या शतकातील गोमंतकीय बोली’ (1963) ह्या नांवान हो प्रबंद मुंबय विद्यापीठान 1963 वर्सा उजवाडा हाडलो. प्रबंदाचें काम चालू आसतना तो ‘ बॉंबे सीटी सोशल एज्यूकेशन कमीटींत’ संशोधक सहाय्यक म्हूणून काम करतालो. प्रौढ साक्षरांच्या शब्दसंग्रहाचो अभ्यास करुन ताणें एक अहवाल तयार केलो आनी ताच्या आदारान ‘आपलें सण’ हेनवसाक्षरांखातीर पुस्तक बरयलें. पी.एच.डी पुराय जातकच ह्याच वर्सा तो बेळगांवच्या राणी पार्वतीदेवी कॉलोजांत मराठी लेक्चरर जालो. मडगांवचे चौगुलें कॉलेजींत मराठी विभागाचो मुखेली म्हूणून ताणें दोन वर्सा काम केले. उपरांत तो परत नागपूराक गेलो. थंय नागपूर विद्यापीठाच्या स्नातकोत्तर (पोस्ट ग्रेज्यूएट) मराठी विभागांत ताणें 1964 तें 1992 ह्या काळांत लॅक्चरर, प्रपाठक
