उदारमतवादी लोकशाय स्वरुपाचें, जाल्यार रशिया (आदलें संघराज्य) एकधिकारशाहीवादी एकपक्षीय आनी साम्यवादी सवरुपाचें. अस्तंत आसियातले इराण आनी इराक हे दोनूय देश आपल्या प्रजासत्ताक राज्यां म्हमटात. पूण इराण कट्टर धर्मवादी आसा. लिबीया आनी केनिया हे आफ्रिका खंडांतले दोनूय प्रजासत्ताक देश. पूण लिबीयाच्या अध्यक्षाची वागणूक राजा सारकी आसात, जाल्यार केनियाचो अध्यक्ष पक्षाचो पाईक कार्यकर्तो आसा.
१५ ऑगस्ट १९४७ दिसा ब्रिटिशांनी राजवट सोंपल्या उपरांत हिंदुस्थानाची फाळणी जावन ताचे भारत आनी पाकिस्तान अशे दोन देश निर्माण जाले. उपरांत स्वतंत्र भारताचे राज्यघटनेन सार्वभौम समाजवादी धर्मनिरपेक्ष लोकशाय प्रजासत्ताक निर्माण केलें. २६ जानेवारी १९४९ दिसा राज्यघटना तयार जाल्ली तेन्ना हें गणराज्य सार्वभौम आनी लोकशाय ह्या दोनूय विशेंशणांनी निश्चीत जाल्लें. पूण राज्यघटनेच्या बेचाळीसाव्या दुरुस्तीन (३ जानेवारी ल१९७७) ह्या प्रजासत्ताकाक 'समाजवादी' आनी 'धर्मनिरपेक्ष' हीं आनिक दोन विशेंशणां लायलीं. -कों.वि.सं.मं.
प्रतापसिंह: (जल्म :इ.स. १७६४).
एक भक्तकवी. हो जयपूरचो राजा आशिल्लो. महाराजा माधौसिंह हें ताच्या बापायचें नांव. पिरायेच्या १४व्या वर्सा तो गादयेर आयलो. तो स्वता गिन्यानाचो आनी ललीतकलांचो मोगी आशिल्लो देखूनूच ताणें जगन्नाथभट, आनंदघन, केशवराय, रसराज आनी व्हड कवींक आपल्या दरबारांत आलाशिरो दिल्लो. कांय चरण आनी मुसलमान शहिरुय ताचेकडेन आशिल्ले. तांचे कडल्यान ताणें ऐन-ई-अरबरी, दीवाने हाफीज आदी फार्सी ग्रंथांचो हिंदी अणकार करुन घेतिल्लो. तेचपरी प्रतापवीर हजारा आनी प्रतापसिंह हजारा हें ग्रंथूय ताणें तयार करुन घेतले. कवी पद्माकरान ह्या प्रतापसिंहाची तोखणाय करपी प्रतापसिंह बिरुदावली हो ग्रंथ रचलो.
प्रतापसिंह स्वता एर बरो कवी आशिल्लो आनी तो आपलीं काव्यां चड करुन ब्रजभाशेंत बरयतालो. ब्रजनिधी ह्या टोपण नांवान तो आपलीं कवनां रचतालो. दर दिसा पांच छंद रचपाचो असो ताचो नेम आशिल्लो. पिरायेच्या १२-१३व्या वर्सासावन ताणें कविता बरोवंक सुरवात केली. ताच्यो कांय कविता ढूंढासी भाशेंत आनी कांय खडी बोलींत आसात. प्रेमप्रकाश, फांगरंग, प्रीतिलता, सुहागरैनी, ब्रजसृंगार, सनेह बहार, रास का रेखता, रमक जमक बत्तीसी, रंगचौपड आदी २३ कविताझेलें ताणें बरयल्यात. ताणें भर्तुहरीच्या शतकत्रयाचोय अणकार केला. संस्कृत, उर्दू, पंजाबी आनी फार्सी भाशांचेय गिन्यान ताका आशिल्लें. ब्रजनिधी ग्रंथावली ह्या नांवान ताचे ग्रंथ उजवाडाक आयल्यात.
प्रतापसंह हो कृष्मापोशक कवी आशिल्लो. श्रीकृष्णाच्या वेगवेगळ्या लिलांची ताणें सोबीत वर्णनां केल्लीं आसात. तो आपले आराध्य दैवत गोविंगजी हाका जयपूरचो स्वामी मानून स्वताक ताचो दिवाण मानतालो. आपलो इश्ट देवतेची तुस्त करतना तो मारेवरी भावविवश जातालो. केन्ना केन्नाय बायलांचो भेस करुन आनी पांयांत घागऱ्यो बांदून गायत नाचतालो. ताच्या कांय पदांची अजूनूय नामना आसा.
-कों.वि.सं.मं.
प्रतीक नाटक : संस्कृत साहित्यांतलो नाटकाचो एर प्रकार. ह्या नाटकांत श्रध्दा, भक्ती ह्या सारक्या अमूर्त भावांक नाटकी पात्रांचचें रुप दिल्लें आसता. कांय नाटकांनी फकत अमूर्त भवूच मूर्त केल्ले आसता. जाल्यार कांय नाटकांनी मूर्त- अमूर्त कल्पनांचे भरसणीन पात्रां निर्माण केल्ली आसतात.
ह्या नाटकाचो नेमको उगम मेळना. मध्य आशियांत बैध्द नाटकांचे कांय तृटीत अंश मेळ्ळ्यात. तातूंत एका प्रतीक नाटकाचोय कांय भाग आसा. अश्वघोशाचें शरिपूत्र प्रकरण हो प्रतीक नाटकाचोय एक प्रकार. हातूंत बुध्दी, कीर्त, धृती ह्यो अमूर्त कल्पनां रुपां घेवन येतात आनी एकामेकांमदीं खहरो करतात. उपरांतच्या काळांत प्रतीक नाटकाची ही परंपरा बंद जाली. फुडें इ.स. च्या इकराव्या शतमानाच्या निमाणें कृष्णमिश्र हाणें नाटकाचो पुर्नजल्म घडयलो. मोह, विवेक, ग्रव, गिन्यान, श्रध्दा आनी बुध्दी हीं ह्या नाटकांतली पात्रां. ह्या नाटकांत आध्यात्मविद्येचो उपदेश नाटकी रुपांत केल्लो आसून तातूंत वेदान्त आनी भक्ती हांचो सुंदर मेळ घडोवन हाडला. उपरांतच्या काळांत जायत्या नाटककारांनी सोबीत-सुंदर प्रतीक नाटकां बरयलीं. जैन कवींनी आपल्या धर्माच्या प्रचाराखातीर कृष्णमिश्राच्या प्रतीक नाटकावरीच नाटकां बरयलीं. कवी यशपाल हाचें मोहराजपराजय ह्या नाटकाची जैन साहित्यांत नामना आसा. हातूंत कल्पित आनी वास्तव पात्रांचो परस्पर मेळ घडोवन धर्माविशीं भासाभास केल्ली आसा. महावीराच्या उत्सवावेळार ह्या नाटकाचो प्रयोग केल्लो.
इ.स.च्या तेराव्या शतमानांत विशिश्टादै्वतमाचो एक आचार्य वेदान्तदेशिक हाणें संकल्पसूर्योदय नांवाचें प्रतीक नाटक बरयलें. हातूंत ताणें शांत रस हो व्हड तें सांगून मोहाची हार आनी विवेकाचो जल्म कसो जाता तें दाखोवन दिलां. सोळाव्या शतमानांत परमानन्द हाणें चैतन्यचंद्रोदयय नांवाचें नाटक बरयलें. चैतन्य महाप्रभूचें चरित्र हो ह्या नाटकाचो मुकेल विशय. ह्या नाटकांत भक्ती,विराग, कली, अधर्म आदी अमूर्त पात्रावांगडाच चैतन्य आनी ताटे शिश्य हीं मू्रत पात्रांय उबीं केल्यांत. आनंदराय नांवाच्या एका धक्षिणात्य पंडितान १८व्या शतमानांत. विद्यापरिणयन आनी जीवानन्दन अशीं दोन नाटकां बरयलीं. विद्यापरिणयान नाटकांत शिवभक्ती केल्यार मोक्षप्राप्ती कशी जाता तें सांगला. हातूंत जैनमत, सोमासिध्दांत, चार्वाक, सौगात, आदी पात्रां आसात. जीवनन्दन ह्या सात अंकी नाटकांत गालगुटां, पांडुरोग, मद, कुश्ठ, गुल्म, कर्णमूळ आदी रोगांक पात्रांरुपान चितारल्यांत, हिंदी भाशेंतूय अशीं कांय प्रतीक नाटकां निर्माण जाल्लीं आसात.
-कों.वि.सं.मं.
प्रतीकृती : खंयचोय मू्र्त वा अमूर्त वस्तूचें आकारमान दाखोवपी सदळ अशें रेखाटन म्हळ्यार ते वस्तूची प्रतीकृती(model) अशें म्हणटात. मूळ वस्तूचो वस्तुनिश्ठ अभ्यास करप जेन्ना शक्य नासता, तेन्ना ते वस्तूची प्रतूकृती प्रतीरुपांत मांडून दाखोवंची पडटा, जेवरवीं, मूळ वस्तूची थोडेभितर वळख जावंक पावता, तशेंच कसलीय नवी वस्तू निर्माण करपाची आसता, तेन्ना तिका कल्पनेंतलो आकार दिवपाखातीर ते नवे जल्माक येवपी वस्तूची प्रतीकृती करची पडटा. देखीक-नवें यंत्र वा विमान, इमारत, तारुं, रेल्वे इंजीन ह्या मूर्त वस्तूंच्यो प्रतिकृती तयार
