हें मध्ययुगांत उबारिल्लें सोबित शार. तशेच प्लॉक हें सगळ्यांत पोरणें शारुय चड म्हत्वाचें. -कों.वि.सं.मं
पोलियोः मेंदू आनी मज्जारज्जूक 'पोलियो व्हायरस' ह्या रोगजंतूची लागण जावन जाल्ल्या दुखण्याक पोलियो म्हणटात. हातपांयांक लुळेपणा हाडून अपंगूळ करपी दुखण्यांमदीं पोलियोच्या दुखण्याचो मुखेल वांटो आसा.
इतीहासः पुराणकाळा पसून हें दुखणें अस्तीत्वांत आशिल्लें., तरी तांचें पुराय वर्णन १९४० त Hein हाणें आनी १९८० वर्सा Medin हाणें केल्लें आसा.लॅंडस्टायनर आनी पॉपर हाणीं १९०९ वर्सा पोलियो व्हायरसाचो सोद लायलो. १९४९ वरेसा एंडर्स व्हेलर, रॉबीन हांका व्हायरसाची कृत्रीम पैदास करपाक जैत मेळ्ळें. तांचे हे कामगीरीखातीर तांकां नॉबेल पुरस्कार फावो जालो. १९५५ वर्सा Salk हाणें पोलिओ लस सोदून काडली. १९५३-१९५७ ह्या काळांत सॅबीन (Sabin) हाणें जिव्या पूण दुर्बळ व्हायरसाची पैदास करपांत येस मेळयलें. जाचे पासून सद्या उपेगांत आशिल्ल्या तोडांत पियेवपाक दिवपाचे लसीचो जल्म जालो. १९५७ वर्सा सॅबीन हाणें हे लसीचो माकडाचेर, स्वताचेर तशेंच घरच्यांचेर प्रयोग करुन करुन पळेलो. तेन्नाच्यान आंतामेरेन संवसारांत तीच लस पोलियोचेर रोगप्रतीबंधक म्हूणून वापरांत आसा. भारतांत १९६१ वर्सा पयलीं आंध्रांत क्षेत्रपारख (Field trial) करप जाली. पोलियो हो भौशीक भलायकेचो प्रस्न जावन आशिल्ल्यान चड करुन विकसनशील देशांनी संवसारीक भलायकी संस्थेन (W.H.O) विस्तारीत संवसारीक रोग प्रतिकारात्मक कार्यावळ आंखल्या.
पोलियोचे दुखणें हें वायरस जातीच्या अतिसुक्ष्म रोगजंतूपासून जाता. पोलियोचे व्हायरस फकत मनशाचे कुडींत पोसतात. पोलियो जाल्ल्या भुरग्याक पजडावरवीं उदकांत भरसून हे रोग जंतू हेरांच्या पोटांत पावतात.रोगजंतूक पोटांतल्यान कुडींत रीग मेळ्ळ्यार पोलियोचे दुखणें जावंक पावता. पोलियोचे दुखणें वशाचें. दुखणेकारावरवीच तो पातळटा. दुखण्याच्या पयल्या सप्तकांत हें दुखणें पातळपाचो भंय चड आसता. पोलियो खंयचेय पिरायेचेर जावंक शकता. पूण ताचो चड शेक दोन वर्सां सकयल्या भुरग्यांचेर आसता. भुरगो जसो जसो व्हड जाता तसो ताका पोलियो जावपाचो भंय उणो जाता. पोलियोची पसवण चड करुन गीम आनी पावसाच्या दिसांनी जाता.
भारतांत तीन जातींच्या व्हायरसापासून (Type I, Type II, Type III) पोलियो जाल्लो दिश्टी पडटा. Type I, पोलियो व्हायरस हो ८०% - ९०% पोलियो दुखण्याक जापसालदार आसता. पोलियो वायरस सुक्या तशेंच गोठेल्या (Freezing) तापमानांत जिवे उरतात.४ ° सॅ. तापमानांत व्हायरस म्हयन्याचे म्हयने जिवे उरतात. ५% लिसोल (Lysol) सारक्या जंतुनाशकांत तशेंच ५०° सॅ. तापमानांत मात व्हयरस पुरायेन नश्ट जातात. ०.३मी.ग्रॅ - ०.५मी.ग्रॅ दर लि. क्लेरिनयुक्त परमॅंगनेट पावडर, अल्ट्रा वायोलेट किरणां आदी प्रक्रियांनी व्हायरस निश्क्रीय जातात.
पोलियोच्या रोगजंतूची लागण पोटांतल्यान जाता. पोटांतल्यान रगतांत आनी रगतांतल्यान मज्जारज्जूक आनी मेदवांत भोंवडी करुन हो रोगजंतू कार्यशक्त पुरक मज्जापेशांची इबाड करता. हो इबाड पुराय तरेन जातकच भुरग्याक लुळेपणाची आर (Hyponetic Paralysis) जावन अपंगूळपण येता.
दुयेंत अवस्थेंत वा पूर्वलक्षणांवस्थेंत फकत मनशाकडल्यानूच खांकेंतल्यान वा संडासांतल्यान ह्या रोगांची हेरांक लागवण जावं येता. दर एका लाक्षणीक रोग्याफाटल्यान सुमार १००० भुरगीं आनी ७५ जाण्टीं पूर्वलक्षणीक अवस्थेंत आसतात. लक्षणीक अवस्थेंतूच व्हायरसाची चड करुन लागण जाता. ताळ्यांत तशेंच आंतड्यांनी व्हायरसाची संख्या चड वाडटा. लाक्षणीक अवस्थेंपयलीं एक सप्तक आनी बरो जावन एका सप्तकां मेरेन व्हायरस ताळ्यांत आसतात. चड करुन २.३ सप्तकां मेरेन आनी केन्नाय ३-४ म्हयन्यामेरेन व्हायरस संडासांतल्यान वचत रावतात.
पोलियोंत एकदम आरिचीं लक्षणां दिसनात. दुखण्याचे सुरवेक साद्या जोराभाशेनूच भुरग्याक जोर येता. हो जोर चड खर आसना. हाका मोनो पोलियो म्हणटात. जोरावांगडाच आंगपांग फोडप, फाट दुखप, हींय लक्षणां मेळटात. कोणाय भुरगयाची मान आनी फाट घट जावन येता. ही लक्षणां २ तें १० दींस मेरेन आसूं येतात हाका बीन पक्षपाती पोलियो म्हणटात. चड वायट परिणाम जायनासतना हें दुखणें बरें जांव येता. जेन्ना पोलियोचे दुखणें बळावता तेन्ना जोराची सुरवात जातकच दोन वा तीन दिसांभितर हांत-पांय फोडूंक लागतात. उपरांत दोन दिसां भितर ह्या दुखपी अवयवाक लुळेपणाची आर मारता. जोर आंगांत आसमेरेन आरीचें प्रमाण वाडत वता. ह्या काळांत भुरग्यांक मारुन येवंक शकता वा बुरगो सुदंदां भायर वचूं येता. हाका पक्षघाची पोलियो म्हणटात. फुडलीं सप्तकां आरींचें प्रमाण उणें जावपाचें नदरेन खूब म्हत्वाची. ह्या सप्तकांत पोलियोची आर उणी जायत वता.आनी लुळे जाल्ल्या अवयवानीं इल्ली इल्ली शक्त येता. स सप्तकां उपरांत उरिल्लीं आर सासणाचीं उरता. ताका लागून आरी खातीर आदाराचीं साधनां (कुबड्यो) पोलियेचें दुखणें जातकच स सप्तकां उपरांत दिवंक जाय. भुरग्याच्या हातांपायांकूच आर जाता अशें न्हय. एका वेळार हुस्काराच्या स्नायूंक लेगीत आर जावन भुरग्याक हुस्काराक त्रास जावंक शकता. अशें घडल्यार भुरग्याच्या जिवाक भंय आसता.
पोलियोचें दुखणें व्हायरसा पासून जाल्ल्यान ताचेर खाशेले अशें वखदांचे उपाय नात.पूण दुखण्याचे सुरवेकच कांय उपाय घेतल्यार दुखणें बेगीन आटापाक येता आनी आरीचेर पडपाक पावना. आर जाल्यारकय ती उण्या प्रमाणांत जाता.
सुर्वेची लक्षणां म्हळ्यार जेर, आंग दुखप, फाट आनी मान घट जावन येवप वा हातपांय दुखप ही लक्षणां दिसल्यार भुरग्याक न्हिदोवन दवरपाक जाय. दुखता त्या अवयवाक हून उदकान शेक मारुंक जाय. आर जाल्ल्या अवयवाक चड हालोवंक दिवंक जायना. जोर आसामेरेन मालिशी सारके उपाय करुंक जायना. पोलियोचीं सुरवेचीं लक्षणां हेर साद्या जोराभशेंन आशिल्ल्यान निदान जावंक नाशिल्ल्या जोरांक इंजेसांव दिवपाक जायना. इंजेसांवान स्नायब दुखता आनी आरीचो संभव तशेंच प्रमाण वाडूंक शकना. सर्वेची लक्षणां दिसतकच दांत काडप, भिण्णां काडप असलेंय उपाय करुंक जायनात.
जोर वतकच मालीश आनी व्यायाम आर जाल्ल्या आवयवांक दिवंक
