Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/821

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

काडटा.ह्या मंत्रीमंडळाचेरुच शासकीय आनी प्रशासकीय जपसालदारकी आसता.मंत्रीमंडळ पुरायपणान काउन्सिल ऑफ स्टेट आनी संसदेक जापसालदार आसता.

थळाव्या प्रशासना खातीर देश 49 प्रांतानी विभागील्लो आसा.दर एका प्रांताचे थळावे प्रशासन निर्वाचीत मंडळावरवी जाता .ह्या मंडळाच्यो वेचणूकी गर चार वर्सांनी संसदेचे वेचणूके वांगडाच जाता.

आर्थीक स्थितीः-दुसऱ्या महाझुजा उपरांतच्या काळांत सोव्हियेत युनियन राश्ट्राच्या धर्तरेचेर उद्येगधंध्याचे आनी शेतकी जमनीचे राश्ट्रीयीकरण.1970 उपरांत देशांत खणकाम आनी कारखानदारी हातूंत खूब वाड जाल्ली आसा .पूण हांगची जमीन पिकाळ आसून लेगीत शेतवड मळाचेर व्हडलीशी उदरगत जावंक ना.राश्ट्रीय उरपादनांत नेटान वाड जायत आसा.वट्ट उत्पादनांतले 45% उत्पादन उद्देगधंध्यासावन मेळटा आनी फक्त 19% उत्पादन शेतवडींतल्यान मेळटा.

खनीज संपत्तीः-पोलंड खनीज संपत्तीच्या मळार गिरेस्त आसा.फातरी कळसो हे हांगाचे मुखेल खनीज.1975 उपरांत पोलंडाचो फातरी कोळशाच्या उत्पादनांत चवथो आंकडो लागता. दर वर्सा कोळशाचे उत्पादन पंदरा कोटी टन इतले आसता.कोळशाचे चडशें उत्पादन अपर सायलीशीयन खणींतल्यान येता.पुडीकाराचो कोळसो आनी लिग्नायट हें कॉनीन-तुरेक आनी त्युरोसझो ह्या भागांनीं मेळटात. बॉखन्या, सानॉक, कॉसनॉ ह्या दक्षिणेकडच्या भागांनी कांय प्रमाणांत तेल मेळटा. लुबाचुफ्का, नॉव्हा सूल, चेब्नीतसा, ऑस्टूक व्हेल्कॉपॉस्की ह्या भागांनी वायूचे सांठे आसात. गंधक हे पोलंडाचें दुसरें म्हत्वाचें खनीज. गंधकाचें साठें व्हिश्र्वला न्हंयेच्या देगांनी चड प्रमाणांत मेळटात. केओलीन, चुन्याखडी, मीठ, खडू, जिप्सम, हींय म्हत्वाचीं खनीजां पोलंडाचें भुंयेंत मेळटात. पॉटेशियम आनी मॅग्नेशीयम हांचेय व्हड साठें हांगां आसात. शिशें , तांबें, निकॅल, कॉवाल्ट, रुपें ही म्हत्वाचीं खनीजांय हांगा सांपडटात.

शेतवडः- 1986 मेरेन पोलंडाची सुमार 18.8 मिलीयन हॅक्टर जमीन शेतवडीखाला आशिल्लीं. हांगाची जमीन पिकाळ आसा, पूण तिचो फावो तसो उपेग करुंक नाशिल्ल्यान, शेतकी उत्पादन त्या मानान खूब उणें येता.बटाट आनी राय ही हांगाचीं मुखेल पिकां. व्हिश्र्वला त्रिभूज प्रदेशांत आनी सायलीशीया वाठारांतली भूंय पिकाळ आसून गंव, बीट, ओट, फळफळावळ हांचे उत्पादन खूब प्रमाणांत येता. बार्ली, कड्डण, कोबी, टमाट, तंबाकू ही हांगा जावपी हेर म्हत्वाची पिकां.शेतवडींत यंत्रांचो आनी रसायनीक सोऱ्याचो उपेग दिसानदिस वाडत आसा.पूण खाजगी शेतवडींत नांगरपा खातीर चडसो घोड्यांचोच उपेग करतात.

हांगा चरोव जमीन खूब आशिल्ल्यान पशुपालनाच्या वेवसायाक नेट आयलां. दुद वेवसाय दिसानदिस वाडत आसा.पशूपालन आनी दूद वेवसाय मुखेलपणान सहकारी तत्वांचेर उबरिल्लो आसून आधुनीक तंत्राच्या वापराक लागून तांचें उत्पादन ल्हव ल्हव वाडत आसा. मास, बटर, चीझ, दुदपावडर, तातयां, बेकन आनी मोनजातींसावन मेळपी हेर पदार्थांक हांगा हालींच्या तेंपार चड खप आसा.

रानां सावन मेळपी येनावळूय राश्ट्रीय अर्थवेवस्थेचे नदरेंन म्हत्वाचीं आसा. बंदरां आनी धके हातूंत जाल्लीं सुधारणां तशेंच नुस्तें मारपाखातीर आधुनीक बोटींचो वापर चड जाल्ल्यान नुस्तेमारी वेवसायाकूय नेट आयलां.

उद्देगधंदे दुसऱ्या म्हाझुजा उपरांत सोव्हिएत युनियनाच्या प्रभावाखाला पोलंडाच्या उद्देगधंध्याची नेटान उदरगत जाली. सुरवेक पोलंड सरकारान म्हत्वाच्या उद्देगधंध्याचें केंद्रीयीकरण करुन धातुउद्देग यंत्रम्हाल आनी रसायन उत्पादनाचेर चड भर दिल्लों.सद्याक कारखानें आनी ल्हानसान उद्देगधंदे देशांत सगळेंकडेन पातळिल्लें आसा.तिखें शिमीट, ट्रेकटर, रेल्वे वागिणी, ट्रक आनी अशा प्रकारचें हेर अवजड उत्पादन होच पोलंडाचो उद्देग धंध्याचो कणो. खाद्यपदार्थ निर्मीत, लुगट यंत्रनिर्मीत ह्या उद्देगांक हांगा चड म्हत्व आसून साबर लोक तातूंत वावुरतात. म्हाल आनी कोळशांच्या साठ्यांक लागून सलिशिया भागांत धातुउद्देग चड विकसीत जाल्लो आसा. तशेंच लूज शार आनी भोंवतणच्या वाठारांनी लुगटाच्या उद्देगांत खूब विकास जाल्लो आसा. वॉरसॉ शाराभोंवतणीं वीज उपकरणांचे उद्देगधंधे आसात. तांबे आनी गंधक हाच्या सांठ्यांक लागून पोलंडाचो संवसारांतल्या गिरेस्त राश्ट्रांमदीं आस्पाव जाता. तसोच तारवाबंदणी करपी संवसारांतल्या पयल्या धा देशांमदीं पोलंडाचो आस्पाव जाता.

पोलंड देशांत अर्थीक येवजणेक 1947 सावन सुरवात जालीं. पयली तीन वर्सुकी येवजण ही त्या काळांत अस्तितवांत आशिल्लें रशीयेचे पंचवर्सुकी येवजणेचेर आदारिल्लीं. दुसऱ्या म्हाझुजांत विध्वंस जाल्ले अर्थवेवस्थेंत तशेंच उद्देग धंध्यात परतून उदरगत घडोवन हाडप हो ह्या येवजणेचो मुखेल हेत आशिल्लो. हे खातीर ताणें हेर कम्युनिस्ट राश्ट्रांचो पालंव घेतील्लो.1950-55 हें दुसरें सवर्सुकी येवजणेंत ताणीं वस्तुउद्देगांच्या विकासाचेर चड भर दिल्लो. 1956-60 हे पंचवर्सुकी येवजणेंत उद्देगीक विकासाचेर मात्सो उणो भर दिवन शेतकीउत्पादन, गृहनिवास, उपभोग्य वस्तुउद्देग हांचेर चड भर दिल्लो.अशो साबार येवजण्यो आंखून आनी तातूंत सुदारणां करुन पोलंडान आपली आर्थीक वेवस्था जाग्यार हाडिल्लीं आसा.’नॅशनल बँक ऑफ पोलंड’ ही पोलंड देशाची मध्यवर्ती बँक आसून, राश्ट्रीय आर्थीक येवजण्यो आंखपाची आनी त्यो घडोवन हाडपाची जापसालदारकीय तिचेरुच आसता. पतानिर्मित , पतपुरवण आनी पतवेव्हार ह्या सगळ्यांचेर ती नियंत्रण दवरता.

येरादारी आनी संचारणः येरादारीच्या मळार हो देश खूब सुदारिल्लो आसा. दुसऱ्या म्हाझुजा उपरांत रेल्वेमार्ग आनी रस्तें हातूंत खूब सुदारणां जाली.सद्या चडशा लोहमार्गांचें विद्युतीकरण जाल्लें आसा. पॉलीश स्टेट रेल्वें ही देशांतली मुखेल रेल्वें. पॉलीश रेल्वेक युरोपांत म्हत्वाची सुवात आसा. रसत्यांच्या मळारूय पोलंड खूब फुडारिल्लो आसा. गांवगिऱ्या वाठारांनी लेगीत रसत्यांचें डांबरीकरण जाल्लें आसा.पोलीश मोटर कम्युनिकेशन्स ही सरकारी मोटार येरादारी संस्था.’इंटरनॅशनल रोड कंपनी’ ही येरादारी संस्था पर्यटकांची आनी म्हाल हाडपा-व्हरपाची वेवस्था सांबाळटा. विश्र्वला, ओडर, बग, वार्ता, सान, नारेफ नॉटेच आनी हेर न्हंयांतल्यान अंतरगत उदका येरादरी जाता. गदिनीआ, डॅन्झिगा आनी श्टेटीन ही हांगाचीं मुखेल बंदरां. ‘पॉलनॉकनी ह्या सगळ्यांत’ व्हड बंदरांत एक लाख भारवस्तू टनांची तारवां लावंक मेळटात अशीं बंदरां आसात. ‘पॉलीश ओशन लायन्स’ आनी ‘पॉलीश स्टिमशीप कंपनी’ ह्यो म्हत्वाच्यो दर्यावदी कंपन्यो. वॉरसॉक आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसून देशांतलीं सगळीं मखेल शारां अंतर्गत हवाई मार्गांनी जोडिल्ली आसात. लोट (L.O.T) ही पोलंडी हवाई येरादरी कंपनी अंतर्गत आनी आंतरराश्ट्रीय हवाई येरादारीची वेवस्था सांबाळटा. 1986 मेरेन हांगा 8,297 पोस्ट ऑफिसां आशिल्ली आनी 2068 दशलक्ष दूरध्वनी आशिल्लें. ‘नॅशनल